جايىلىمنىڭ جىرى

بىلتىر اەروعارىشتىق زەرتتەۋلەر ارقىلى 857،2 مىڭ گەكتار اۋماق بوس جاتقانى بەلگىلى بولدى. ءسويتىپ، ونىڭ 128،5 مىڭ گەكتارى مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلدى. وڭىردە مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسۋعا بەيىل ازامات كوپ، ايتسە دە جەر تاپشى. وسى ماسەلەگە ءبىر زەر سالىپ كورسەك.

جەر جانناتى جەتىسۋ ءوڭىرى – اگرارلى ايماق. جەر كولەمى 11 ملن 846 مىڭ  گەكتاردى قۇرايدى. وڭىر­لەردەگى تۇرعىنداردىڭ كوبى ەگىن ەگىپ، مال ۇستايدى. بىراق ۇشى-قيىرىنا كوز جەتپەيتىن كەڭ-بايتاق دالادا مال جايا­تىن جەردىڭ جوقتىعى – بۇگىنگى وزەك­­تى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. قازىر قاي اۋىل­عا بارساڭ دا تۇرعىندار: «مال بار، جايى­لىم جوق، جەردىڭ ءبارى جە­كە­­مەن­شىككە ءوتىپ كەتكەن»، دەپ زار يلەيدى.

اۋىلداردا ەگىستىكتى بىلاي قويىپ، مالدى تۇياعى جەتكەن جەرگە دەيىن جايۋ تۇرعىندار ءۇشىن مۇڭعا اينالعان.

شىنى كەرەك، اۋىل ادام­دارىنىڭ كوبى مال ارقىلى كۇنەلتىپ وتىر. جەر جەكەمەن­شىككە وتكەننىڭ سالدارىنان جايىلىمدىق جەر از، جەمشوپ قۇنى قىمبات. مۇنى ەسكەرگەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ جولداۋىندا اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى بوس جاتقان جايىلىم جەرلەرىن مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارۋدى جانە ولاردى اۋىل تۇرعىندارى­نا قولجەتىمدى ەتۋدى تاپسىر­عان. جەتىسۋ جۇرتشىلىعىن اتاپ كور­سەتىلگەن ماسەلەلەر ايرىقشا نازار اۋدارتتى. وبلىسىمىزداعى پايدالانىلماي جاتقان جەرلەر، جايىلىم تاپشىلىعى ماسەلەسى قالاي شەشىلىپ جاتقانىن جەر ينس­پەكتسياسى ماماندارىنان سۇراپ-بىلدىك.

وبلىس بويىنشا 358 ەلدى مەكەن تۇرعىندارىنىڭ ءتورت ت ۇلىگى ءۇشىن بارلىعى 719،4 مىڭ گا جايى­لىمدىق القاپ بەكىتىلگەن. بۇعان قوسا ورمان قورىندا 769 مىڭ گەكتار جانە ەرەكشە قورعالاتىن تابيعي ايماقتاردا 329 مىڭ گەكتار جايىلىمدىق القاپتار بار. قازىرگى تاڭدا الدىن الا ەسەپ بو­يىنشا بۇعان قوسىمشا 688 مىڭ گەكتار جايىلىمعا قاجەتتىلىك بارى انىقتالىپ وتىر. وسى ماقساتتا اۋىلداردا انالىق مال باسىنا تۇگەندەۋ جۇرگىزىلۋدە.

جەتىسۋ وبلىسى اكىمىنىڭ ءباس­پاسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىندە ءوڭىر­دىڭ وزىندىك قوسالقى شارۋا­شى­لىقتارىندا 1،5 ملن مال باسى بار. ونىڭ ىشىندە ءىرى قارا – 310 مىڭ، ۇساق مال – 1 ملن 100 مىڭ، جىلقى  – 74 مىڭ جانە 195 تۇيە بار. مونيتورينگ جۇمىستارى تولىق اياقتالعان سوڭ، وبلىستاعى 2،8 ملن گەكتار بوسالقى قور جەرىنەن جايىلىمدىق القاپتار بەرىلەدى.

بۇگىندە پايدالانىلماي جات­قان جەرلەردى مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارۋعا قاتىستى وبلىستىق كوميسسيا تەكسەرىس جۇرگىزىپ، قوماقتى جۇمىس ات­قارۋدا. جەر رەسۋرستارىن باس­قارۋ دەپارتامەنتى تاراپىنان پايدالانباي جاتقان 401،7 مىڭ گەكتار جايىلىمدىق جەرلەرگە نەمەسە 1 418 جەر يەسىنە انىقتالعان بۇزۋشىلىقتاردى جويۋعا 1 جىل مەرزىمگە نۇسقامالار بەرىلگەن.

ەندى قاراڭىز، اقسۋداعى 495 سۋبەكتىگە، جالپى اۋدانى – 113،2 مىڭ گا، الاكولدەگى 122 سۋبەك­تىگە، جالپى اۋدانى – 51،6 مىڭ گا، ەسكەلدىدەگى 47 سۋبەكتىگە، جالپى اۋدانى – 20،4 مىڭ گا، كەربۇلاقتاعى 159 سۋبەكتىگە، جالپى اۋدانى – 42،9 مىڭ گا،  كوكسۋداعى 191 سۋبەكتىگە، جالپى اۋدانى – 61،8 مىڭ گا، قاراتالداعى 110 سۋبەكتىگە، جالپى اۋدانى – 52،7 مىڭ گا، پانفيلوۆتەگى 15 سۋبەكتىگە، جالپى اۋدانى – 5،3 مىڭ گا، سارقانداعى 247 سۋبەكتىگە، جالپى اۋدانى – 53،1 مىڭ گا، تالدىقورعانداعى 28 سۋبەكتىگە، جالپى اۋدانى – 0،8 مىڭ گا جەرلەرگە زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.

اۋدان، قالا اكىمدىكتەرىمەن بىرلەسە جۇرگىزگەن مونيتورينگ نا­تيجەسىندە 327 مىڭ گەكتار ج­ا­يى­لىمنىڭ يەلەرىندە يدەنتيفي­كاتسيا بازاسىندا مال باسى تىركەلگەنى انىقتالدى. قالعان جەرلەرگە مونيتورينگ جانە تەك­سەرىس جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگە دەيىن جەر ينسپەكتسياسى اۋىل شارۋا­شىلىعى ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىنا سايكەس، بىلتىر 27 جەر پايدالانۋ­شىعا (58،1 مىڭ گەكتار) تەكسەرىس جۇرگىزىپ، 14-ىنە (31،6 مىڭ گەكتار) زاڭ بۇزۋشىلىقتى جويۋ تۋرالى نۇسقاما بەرىپتى. سونىمەن قاتار سارقان، الاكول اۋداندارى بو­يىنشا مالى جوق 45 شارۋاشىلىققا (52 مىڭ گەكتار) تەكسەرىس جۇرگىزۋ تۋرالى حابارلاما تاراتۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە. بۇل ماسەلە بويىنشا دا ناقتى شارالار اتقارىلۋدا.

سونىمەن اقسۋ اۋدانىنداعى 40 174،7 گا، الاكول اۋدانىنداعى 24 966،0 گا، ەسكەلدى اۋدانىنداعى 4 033،6 گا، قاراتال اۋدانىنداعى 20 178،8 گا، كەربۇلاق اۋدانىنداعى 9 403،2 گا، كوكسۋ اۋدانىنداعى 7 632،6 گا، سارقان اۋدانىنداعى 10 487،4 گا، پانفيلوۆ اۋدانىن­داعى 11 551،3 گا، تالدىقورعان قالا­سىنداعى 81،0 گا جەر قازىر تولىقتاي مەملەكەت مەنشىگىنە ءوتتى. بۇل – جالپى كولەمى 128،5 مىڭ گا جەر حالىقتىڭ يگىلىگىنە بەرىلەدى دەگەن ءسوز. قايتارىلعان جەرلەر ورنالاسقان ورنى كورسەتىلە وتىرىپ وبلىستىڭ وڭىرارالىق گەواقپاراتتىق جۇيەسىنە ەنگىزىلدى.

«جەتىسۋدا بوس جاتقان جەرلەر جەتەدى، بىراق ءبارى – جەكەمەنشىك. وسىنداعى باي-باعلانداردان ارتىلمايدى. ارينە، مالدىڭ باسىن كوبەيتىپ، اتاكاسىپپەن اينا­لى­­سا­يىن دەسەڭىز، مالعا ءورىس كەرەك، بىراق جەر تاپشى. جەردىڭ كەزەگىندە تۇرعانىما 6 جىل بولدى. العا جىلجيتىن دا ءتۇرى جوق. جاڭا زاڭ ەنگىزگەلى پايدالانىلماعان جەرلەردى مەملەكەت مەنشىگىنە الۋدا. بۇل – جاقسى ءۇردىس. ەندى سول قايتارعان جايىلىمدىق جەرلەردى ءبىز سەكىلدى قاراپايىم شارۋا يەلەرىنە بەرسە، ءىسىمىز ىلگەرىلەيتىن ەدى»، دەيدى قالا تۇرعىنى ارمان بالاپانوۆ.

ماماندار جەردىڭ يگىلىگىن حا­لىق كورەتىنىن، سول سەبەپتى يە­سىز، يگەرىلمەي جاتقان جەرلەردى مەم­لەكەت مەنشىگىنە قايتارۋ ماق­ساتىنداعى جۇمىستار جۇيەلى جۇر­گىزىلىپ جاتقانىن ايتتى. الداعى ۋاقىتتا دا جۇمىس وسى قارقىنمەن جالعاسا بەرەتىنىن جەتكىزدى.

ءيا، جەر بولسا، كاسىبىن اشامىز دەپ وتىرعان ەڭبەكقور جاندار از ەمەس. بوس جاتقان جەر جۇرتشىلىققا بەرىلسە، شارۋاشىلىقپەن اينالىسامىن دەگەندەرگە جاعداي جاسالسا، وبلىسىمىزدىڭ ەكونوميكاسى وركەندەيتىنى انىق. ويتكەنى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ دامۋى مەن ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وركەندەۋى وسىعان تىكەلەي بايلانىستى.

جەتىسۋ وبلىسى