بۇل ماسەلەگە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ بيىلعى «ادىلەتتى مەملەكەت. ءبىرتۇتاس ۇلت. بەرەكەلى قوعام» جولداۋىندا ەرەكشە نازار اۋدارىپ, جالپىۇلتتىق مۇددەگە سايكەس قانداستاردىڭ كوشىپ كەلۋىنە جانە ىشكى كوشى-قونعا قاتىستى ساياسات تۇبەگەيلى وزگەرەتىنىن ايتتى, سونداي-اق ۇكىمەتكە شەتەلدەن كەلەتىن عىلىم, دەنساۋلىق ساقتاۋ, ءوندىرىس, IT سالالارىنىڭ بىلىكتى ماماندارىنا جەڭىلدىك جاساۋ جونىندە ناقتى مىندەت جۇكتەدى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل شەشىمى كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىققانى, ال شەتەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقان اعايىنداردى ەلەڭ ەتكىزگەنى انىق. ەندى كەيىنگى جىلدارى قارقىنى باسەڭدەپ قالعان ۇلى كوشتىڭ «ەكىنشى تىنىسى» اشىلىپ, اتامەكەنگە ءبىرجولا بەت تۇزەيتىن ەتنوستىق قازاقتاردىڭ قاتارى قالىڭداي تۇسەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز.
سونىمەن قاتار ۇكىمەت ەلىمىزگە وسىعان دەيىن كوشىپ كەلگەن ءبىلىمدى دە بىلىكتى قانداستارىمىزدى شەتەلدە العان ماماندىقتارىنا سايكەس جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە ءاتۇستى قاراماي, جەتە كوڭىل ءبولىپ, قولدا بار كادر الەۋەتىن ءتيىمدى پايدالانعانى ءجون دەپ ويلايمىز.
ويتكەنى ولاردىڭ ءبىر بولىگى قازاقستان قوعامىندا ءالى دە ۇستەمدىك قۇرىپ تۇرعان ورىس ءتىلىن بىلمەۋىنە جانە كاسىبي بىلىمدەرى مەن بىلىكتىلىكتەرىندەگى كەيبىر ايىرماشىلىقتارعا بايلانىستى وزدەرىنە لايىقتى جۇمىس تابا الماي جۇرگەنى جاسىرىن ەمەس. ءتىپتى مەديتسينا ماماندارىنىڭ تاپشىلىعى الىستاعى اۋىل تۇگىل, ەلوردانىڭ وزىندە دە سەزىلىپ وتىرعان دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا دا شەتقاقپايلىق كورىپ جۇرگەن قانداس-دارىگەرلەر بار بولىپ شىقتى. سول سەبەپتى ولار جۋىردا «قانداس» مەديتسينا ماماندارى قاۋىمداستىعىن قۇرىپ, ءوز قۇقىقتارىن قورعاۋ جانە ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن ودان ءارى دامىتۋعا سەپتەسۋ ماقساتىن كوزدەپ وتىر.
قانداس دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ مايتالمان ماماندارى اتاجۇرتقا ورالعاننان كەيىن ءبارى بىردەي ءوز كاسىبىن ويداعىداي جالعاستىرىپ, شەتەلدە العان ءبىلىمى مەن جيناقتاعان تاجىريبەسىن قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن دامىتۋعا تولىعىمەن جۇمساپ جاتىر دەۋ قيىن. ءىرى زاماناۋي دەنساۋلىق ۇيىمدارىندا ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا قانداس-دارىگەرلەر قىزمەت ىستەپ جۇرسە دە, ولاردىڭ كوبىنە وپەراتسيا جاساپ, زەرتتەۋ جۇرگىزۋ مۇمكىندىگى بەرىلمەگەن. اسىرەسە, قىتايدان كەلگەن, ورىس ءتىلىن بىلمەيتىن قانداس دارىگەرلەردى اۋرۋحانالار مەن ەمحانالاردىڭ باسشىلارى: «بىزدە ءبارى ورىس تىلىندە جۇرگىزىلەدى, سوندىقتان سىزگە قيىن بولادى», دەپ جۇمىسقا العىلارى كەلمەگەندىكتەن, ولاردىڭ كوبى شاعىن كلينيكا اشىپ, ايتەۋىر, ءوز كاسىپتەرىن قالايدا جالعاستىرۋعا كۇش سالىپ ءجۇر.
الايدا قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس ونداي شاعىن مەديتسينالىق ورتالىقتاردا كۇردەلى وپەراتسيا جاساۋعا تىيىم سالىنعان. بۇل شەتەلدە تاجىريبەسىن شىڭداپ, مەديتسينا سالاسىنىڭ قىر-سىرىن تەرەڭ مەڭگەرگەن قانداس دارىگەرلەرگە قولبايلاۋ بولىپ تۇر. ماسەلەن قىتاي ەلىندە كۇنىنە 10-20 ناۋقاسقا وتا جاساپ, ەلەۋلى جەتىستىككە جەتكەن, ءوز كاسىبىنىڭ ەڭ وزىق زاماناۋي ادىستەرىن مەڭگەرگەن تالاي قانداس دارىگەر تاريحي وتانىندا وپەراتسيا جاساۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلعان.
«استانا مەن الماتى قالالارىنداعى ەمدەۋ ۇيىمدارىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەن قانداس دارىگەرلەر بار. بىراق وتا جاساۋ بارىسىندا قايشى كوزقاراستار ءجيى تۋىنداپ جاتادى. اۋىر تيسە دە ايتايىق, جەرگىلىكتى دارىگەرلەر كەيدە ولارعا 2010-2015 جىلدارداعى, ءتىپتى ودان دا كونە وتا جاساۋ ءادىسىن كورسەتىپ, سول ءادىس بويىنشا وتا جاساۋدى تالاپ ەتەدى. جاڭا تاسىلمەن وپەراتسيا جاسايىق دەگەن ۇسىنىسقا: ء«بىزدىڭ حاتتامادا ونداي ەمدەۋ ءادىسى جوق», دەپ كەرى تارتىپ تۇرادى. ارينە, قىتايدان كەلگەن قانداس دارىگەرلەردىڭ شەبەرلىگى تىم جەتىلىپ كەتكەن دەگەن استامشىلىق پىكىردەن اۋلاقپىز. الايدا مەديتسينا سالاسى تسيفرلانىپ, روبوت-حيرۋرگتەر شىعىپ جاتقان قازىرگى كەزدە ەسكى ءادىس-تاسىلدەرگە سۇيەنىپ جۇمىس ىستەۋگە بولا ما؟! بۇل دامۋ جولى ەمەس قوي. حالىقارالىق ستاندارتتاردى, ياعني الەمدە ورتاق قولدانىسقا يە, ەڭ جاڭا ۇلگىدەگى ەمدەۋ جانە وتا جاساۋ ادىستەرىن نەگە ەنگىزبەسكە؟ سولاردىڭ نەگىزىندە قازاقستاننىڭ ءوز ستاندارتتارىن نەگە جاساماسقا؟», دەدى قىتايدان كەلگەن قانداس دارىگەر, «قانداس» مەديتسينا ماماندارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى جەڭىس قاليازىم ۇلى.
قازىر ەلىمىزدە قحر-دان ءار جىلدارى كوشىپ كەلگەن 150-گە جۋىق مەديتسينا مامانى بار. ولاردىڭ ءبارى دەرلىك قىتاي اۋرۋحانالارى مەن ەمحانالارىندا قىزمەت ىستەپ, تاجىريبە جيناقتاعان, تالىمگەر رەتىندە شاكىرت تاربيەلەگەن ماماندار كورىنەدى. ارالارىندا قحر-دا ەنگىزىلگەن ەڭ جوعارى بىلىكتىلىك دارەجەلەرى – حالىقارالىق جانە مەملەكەتتىك ساناتتارعا يە دارىگەرلەر دە از ەمەس ەكەن. ءبىر-بىرىمەن بايلانىسىن ۇزبەگەن قانداس دارىگەرلەر بيىلعى تامىز ايىندا الماتىدا جينالىپ, عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزىپ, شەتەلدە جاڭا قولدانىلىپ جاتقان ەڭ وزىق ەمدەۋ ادىستەرىن تالقىلاپتى. «قانداس» مەديتسينا ماماندارى قاۋىمداستىعىن قۇرۋ تۋرالى شەشىم سول القالى جيىندا قابىلداندى.
«قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلى ىشىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا ءبىرتالاي جەتىستىككە قول جەتكىزگەنى راس. الايدا شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر دە بار. سوندىقتان دا ۇسىنىس-تىلەكتەرىمىزدى ايتىپ, ولقىلىقتاردى بولدىرماۋ ءۇشىن بارلىق ارىپتەسىمىزبەن بىرلەسە جۇمىس ىستەۋدى ازاماتتىق بورىشىمىز دەپ بىلەمىز. ءبىز دە ەگەمەن ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن دامىتۋعا ۇلەس قوسقىمىز, شەتەلدە جيناقتاعان تاجىريبەمىزدى قازاق جاستارىنا ۇيرەتكىمىز كەلەدى. ەگەر ءبىز اتاق-دارەجە, جوعارى جالاقى ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋدى ويلاعان بولساق, قازاقستانعا كەلمەس ەدىك. ءبىر-اق ماقساتپەن – قازاق بولىپ قالايىق, قازاق ەلىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىمىزدى قوسايىق دەپ كەلدىك. بىراق ءبىزدىڭ وسى اسىل ماقساتىمىزدى ورىنداۋعا قازىر مۇمكىندىك از بولىپ تۇر», دەيدى قانداس دارىگەرلەر.
ولار استانا قالاسىنىڭ اۋماعىنان جەر تەلىمىن الىپ, ينۆەستور تارتىپ, ۇلكەن زاماناۋي ەمحانا سالۋدى ارماندايدى. ايتپەسە ەلورداداعى جۇمىسى اقساپ تۇرعان ءبىر ەمحانانى نەمەسە جاڭادان سالىناتىن ەمحانالاردىڭ ءبىرىن وزدەرىنە سەنىمدى باسقارۋعا العىلارى كەلەدى. وندا باتىس, قىتاي جانە قازاق مەديتسيناسىن ءوزارا ۇشتاستىرا قولدانىپ, وتاندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن ودان ءارى دامىتۋعا ءوز ۇلەستەرىن قوسپاقشى.
«قازاقستان مەديتسيناسىن دامىتۋعا مۇمكىندىك مول. اقش-تا, ۇلىبريتانيادا, جاپونيادا, ەۋروپانىڭ دامىعان ەلدەرىندە, قىتايدا جۇرگەن قازاق دارىگەرلەرى از ەمەس. سولاردى مامان رەتىندە شاقىرىپ, تاجىريبە الماسۋعا ابدەن بولادى. ولاردىڭ اراسىندا ەڭبەك دەمالىسى كەزىندە قازاقستاننىڭ ەمدەۋ ۇيىمدارىنا بارىپ, ءوز بىلگەنىن بولىسكىسى كەلەتىن ازاماتتار دا بار. ەگەر ءبىز بەلسەنە جۇمىسقا كىرىسسەك, پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋعا اتسالىسىپ, شەتەلدەگى قازاق دارىگەرلەرىن, زەرتتەۋشى مامانداردى قازاقستانعا شاقىرىپ, بىرگە جۇمىس ىستەر ەدىك. قىتاي, جاپونيا, گەرمانياداعى ءىرى ەمحانالارمەن بايلانىس جاساپ, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا دا مۇمكىندىك تابامىز. قازىر كوپتەگەن وتانداسىمىز جەرگىلىكتى دارىگەرلەرگە سەنبەي, شەتەلگە بارىپ, ەم قابىلداپ ءجۇر. بىراق ولارمەن بىرگە قانشاما قارجى شەتەل اسىپ جاتىر؟! ەگەر ءوزىمىز ءبىر ەمحاناعا جاۋاپتى بولىپ, دەربەس جۇمىس ىستەسەك, وندا شەتەلگە بارىپ ەمدەلەتىن قازاقستاندىقتاردىڭ سانى ازاياتىنىنا جانە بىزگە كورشى ەلدەردەن دە ناۋقاستار كەلىپ ەمدەلەتىنىنە سەنىمدىمىز», دەيدى قانداس دارىگەرلەر.
«قانداس» مەديتسينا ماماندارى قاۋىمداستىعى مۇشەلەرىنىڭ ءوز ماقساتتارىنا جەتۋ جولىندا جاساعان العاشقى قادامدارىنان ازىرگە ناتيجە شىعا قويعان جوق. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەرى قانداس دارىگەرلەردىڭ ورتاق ءوتىنىشىن تىڭداعانىمەن, ونى ورىنداۋ-ورىنداماۋ حاقىندا ءلام-ميم دەمەپتى. شىنتۋايتىندا, ۇكىمەت ارالاسپايىنشا بۇل ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى تارقاتىلۋى نەعايبىل. سونداي-اق استانا قالاسىنىڭ اكىمى مەن قارجىلىق مۇمكىندىگى مول كاسىپكەرلەر دە كومەك قولىن سوزىپ جاتسا, قانداس دارىگەرلەردىڭ ارمانى شىندىققا اينالۋى عاجاپ ەمەس.
