جاسوسپىرىمدەر جۇكتىلىگى: سەبەپ پەن سالداردىڭ ەسەبى

كەرەك دەرەكتەرگە كوز جۇگىرتسەك، 2020 جىلى جاسوسپىرىمدەر اراسىن­داعى جۇكتىلىك 2019 جىلمەن سالىس­تىر­عاندا تومەن بولعان دەسەدى. سول جىلى ەلىمىزدە 7 مىڭعا جەتەعابىل ءجاس­وسپىرىم جۇكتىلىك دەرەگى بويىنشا تىركەلسە، ون مىڭنان استام جاس جا­سان­دى تۇسىك جاساتقان ەكەن. ال 5 639 ازاماتشا ەرتە جاس­تان انا اتانىپتى. ستاتيستيكا تومەن­­دە­گەن­دەگى دەرەك وسىلاي سايراپ تۇرسا، وسكەن­دە جاعداي قالاي بولماق؟!

جىر الىبىنىڭ اتىن العان وڭىردە جاسوپىرىمدەردىڭ جۇكتىلىك دەرەگىن جيناقتاۋ قاي دەڭگەيدە جۇرگىزىلەدى؟ ءبىر بەلگىلىسى، ءبىر-بىرىنە وكپەلەگەن جۇرت از ەمەس. تاياۋدا عانا وڭىردەگى ءبىلىم باسقارماسىنىڭ ماماندارى دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ وكىلدەرى جالپىلاما ستاتيستيكا بەرۋگە ماشىق ەكەنىن ايتىپ، رەنىشىن بىلدىرگەن بولاتىن. وتباسىن قۇرعانداردى ەسەپكە المايدى دەگەندى دە تىلگە تيەك ەتكەن. راسىندا دا، وڭىردە ستاتيستيكا ويداعىداي جۇرگىزىلمەي مە؟

دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، جاسوس­پىرىمدەر اراسىنداعى جۇكتىلىك 249 ادامعا جەتكەن ەكەن. وسىلاي­شا، دابىل قاققان جاۋاپتى باسقار­ما وكىلدەرى ەرتە باستان تۇسىك جاساتۋدىڭ جاستار ءۇشىن زيانى زور ەكەنىن دە ايتادى. ارينە، ونىڭ جاقسى ەمەستىگىن ءبارىمىز دە بىلەمىز.

«ەرتە تۇسىك جاساتۋ بەدەۋلىككە الىپ كەلەدى. 2021 جىلى بىرنەشە جاعداي تىركەلگەن بولاتىن. جالپى، جامبىل وبلىسىندا جاسوسپىرىمدەر اراسىندا ەرتە جۇكتىلىك دەرەگى ءجيى ۇشىراساتىنى بار. وتكەن 10 ايدى قورىتىندىلاساق، 249 ءجاسوسپىرىم ەرتە جۇكتى بولىپ، امان-ەسەن بوساندى»، دەيدى وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ انا مەن بالا دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءبولىمى باسشىسىنىڭ مىندەتىن ۋاقىتشا اتقارۋشى اقەركە توقبەرگەنوۆا.

جالپى، جوعارىدا كەلتىرگەن دەرەك وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 14 ادامعا ازايعان دەسەدى. ايتسە دە، 249 ءجاسوسپىرىمنىڭ ۋاقىتىنان بۇرىن جۇكتى بولعانى كىمدى دە بولسىن الاڭداتپاي قويمايتىنى تاعى راس. ەندى شە، 14 ادامعا ازايدى دەپ ماقتانا المايتىن شىعارمىز؟! ءبىلىم باسقارماسىنداعىلار جاسى جەتپەي بالا كوتەرگەن قىزداردىڭ ەكەۋى عانا وقۋشى ەكەنىن العا تارتىپ وتىر. سوعان قاراعاندا قالعان ازاماتشالار ستۋدەنت بولسا كەرەك. ولار دەنساۋلىق ساق­تاۋ باسقارماسىنداعى ارىپتەس­تەرى­­نىڭ جالپى ستاتيستيكانى جايىپ سالا بەرمەي، ناقتى تالداۋ جۇر­­گىز­گەنىن ءجون سانايدى. ايتۋ­لارىن­­شا، وقۋدى اياقتاپ، وتباسىن قۇر­عان جاسوسپ­ى­رىمدەر دە ەمحاناعا تىر­كەلە بەرە­تىن كورىنەدى. ايتقان ۋاج­دەرى ءجون سەكىلدى مە، قالاي ءوزى؟ ايت­كەن­مەن، زەردەلەۋ بارىسىندا جاسوس­پىرىم­دەردىڭ دەنى مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزدە وت باسقان بولسا شە؟

«ول كىسىلەر بىزگە تەك تىركەلگەن دەرەكتى عانا ۇسىناتىنى بار. قىسقا­سى، تالداۋ دەگەنىڭىز دۇرىس جۇرگى­زىلەتىن بولسا، الگى جاسوسپىرىمدەر كامە­لەت جاسىنا تولماي وتباسىن قۇرىپ جاتسا، ءبىز نەگە ونى جاعىم­سىز نەمەسە جەڭىل ءجۇرىس ارقى­لى ەرتە جۇكتىلىك پايدا بولدى دەپ ەسەپتەۋىمىز كەرەك؟»، دەيدى وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى گۇلزيرا دارىباەۆا ماسەلەنىڭ مانىسىنە ءۇڭىلىپ.

ءبىلىم سالاسى ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، 249 ءجاسوسپىرىمنىڭ 148-ءى كامەلەت جاسىنا تولعان. ال 109 ازاماتشا تۇرمىس قۇرىپ كەتكەن ەكەن. ولار سول سەبەپتى جالپى ستاتيستيكا ۇسىنا بەرگەندى دوعارۋ كەرەك دەپ وتىر. ويتكەنى مۇنداي جاعداي ءبىلىم وشاقتارىنىڭ، انىعىراق ايتساق، مەكتەپتەردىڭ ابىرويىن ايرانداي توگەدى دەپ پايىمدايدى. بۇل ماسەلەگە قاتىستى اق جەلەڭدى ابزال جاندار نە دەيدى؟

«جاسوسپىرىمدەر دەگەنىمىز كامەلەت جاسقا تولماعاندار عوي. ولاردىڭ تەك جالپى سانىن عانا ايتا الامىن»، دەيدى وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ وكىلى اقەركە توقبەرگەنوۆا. 

ەكى باسقارما اراسىنداعى داۋ قالاي شەشىلەتىنىن كىم ءبىلسىن؟! ءبىر انىعى، وبلىستىق ءبىلىم باسقار­ماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ارىپتەس­تەرىنە ءبىراز ۋاقىتتان بەرى حات جازىپ ءجۇر ەكەن. الايدا دەرەكتەردى تال­داۋعا قاتىستى جۇمىستار ءالى كۇن­گە دۇرىس جۇرگىزىلمەي جاتقانى ولار­­دىڭ جانىن ايازداي قاريدى. را­سىن­دا دا، جاسوسپىرىمدەرگە قاتىس­تى مۇن­داي دەرەك جان-جاقتى تال­دانعا­نى دۇرىس سەكىلدى. بالكىم ال­داعى ۋاقىتتا جاۋاپتى قىزمەت­كەر­لەر وسى ماسەلەنى نازارعا الاتىن بولار...

جامبىل وبلىسىندا مەكتەپتەر مەن كوللەدجدەردە ءبىلىم الاتىن 15-17 جاس ارالىعىنداعى وقۋ­شى­لار مەن ستۋدەنتتەردىڭ سانى 60 مىڭ­عا جەتەعابىل. ولاردىڭ جار­تى­سىنا جۋىعى ءجاسوسپىرىم قىز­دار بولۋى كەرەك. ەل ەرتەڭى جاس­تار ەكەنىن ەسكەرسەك، سول 60 مىڭ ءجاسوس­پىرىمنىڭ نەمەن اينالىسىپ جۇر­گەنىن مىقتاپ زەردەلەگەن ءجون. نەگە دەسەڭىز، كامەلەت جاسى­نا جەت­پەگەن ستۋدەنتتەر ءتۇن اۋعان­شا ءدامحا­نالار مەن مەيرامحانالار­دا داياشى بوپ ەڭبەك ەتەدى. كاسىبىن دوڭگەلەتىپ وتىرعاندار ءۇشىن از اقشاعا بارىن سالىپ ەڭبەك ەتەتىن جاسوسپىرىمدەردى جۇمىسقا العان ءتيىمدى شىعار. ال زاڭ نە دەيدى؟ زاڭعا سالساق، كامەلەت جاسىنا تولماعان جاسوسپىرىمدەر تۇنگى 23:00-دەن كەيىن كوشەدە جۇرە المايدى. بىراق زاڭعا قۇلاق اسىپ جاتقان كىم بار دەيسىز...

جامبىل وبلىسى