تاريحى تەرەڭ، ءبىلىمى بەرەن

وڭتۇستىك قازاقستان مەم­لە­كەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەر­سيتەتىن اۋىزعا الساق، وڭتۇستىك ءوڭىردىڭ ارعى-بەرگى كۇللى تاريحى ەسكە تۇسەدى. وقۋ ورنى اشىل­عانعا دەيىنگى احۋال، اشىلعان جىلدار جاي-جاعدايى. ويتكەنى وقۋ ورنى – وڭتۇستىك وڭىردەگى اعارتۋ سالاسىنىڭ قاراشاڭىراعى سانالاتىن كادەلى وردا. ينستيتۋتتىڭ اعارتۋ سالاسىنىڭ التىن تۇعىرىنا اينالعالى قان­شاما ۋاقىت؟! وقۋ ورنىنىڭ تۇلەكتەرى تۇلەپ ۇشىپ، سان قيىر­دىڭ تۋىن كوتەرىپ، الاۋىن جاعىپ كەلە جاتقالى سەكسەن بەس جىل. بۇل وقۋ ورنىنىڭ تۇلەك­تەرىن قازاقستاننىڭ ءىشى تۇگىلى، تىسىنان دا ەركىن تابۋعا، مولى­نان كەزدەستىرۋگە بولادى. قاسىمىزداعى تامىرى ءبىر وزبەك­ستان، الىس تۋىس التاي وڭىرىنەن دە، رەسەيدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن دە تابۋعا بولادى ءبىزدىڭ تۇلەكتەردى.

بەلگىلى ءبىر وڭىردە جوعارى وقۋ ورنىن اشۋ ءبىر كۇن، ءبىر اي، ءبىر جىلدىڭ شارۋاسى ەمەس. وعان قوعام ءومىرىنىڭ ءوسۋ، العا جىلجۋى، دەموگرافيالىق، الەۋمەتتىك فاكتورلار اسەر ەتەدى. 1920 جىلدان ورىنبور –قازاق سوۆەتتىك اۆتونومياسىنىڭ، تاشكەنت – تۇركىستان سوۆەتتىك رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى بولعانى كوزىقاراقتى جۇرتقا ءمالىم. استانادا قازاق مەكتەپتەرى، ورتا جانە جوعارى وقۋ ورىندارى بىرتىندەپ اشىلىپ، قاتارعا تۇرارى تاعى دا تۇسى­نىكتى. اعارتۋ سالاسىنىڭ وڭتۇستىكتەگى قارا­شاڭىراعى وسىنداي استانالاردا اشىلىپ، قىزمەتىن حح عاسىردىڭ جيىرماسىنشى جىلدارى باستاعان ىلكى تاجىريبەلەرمەن رۋحاني ساباقتاسادى. تاشكەنتتە جيىر­ماسىنشى جىلدارى «قىرعىز-قازاق اعارتۋ ينستيتۋتى» قىزمەتىن باستايدى. قىزمەتكەرلەرىنىڭ كەيبىرى كەيىن ءبىزدىڭ وقۋ ورنىندا ەڭبەك ەتكەنىن ەسكەرسەك، پىكىرىمىز دايەكتەلە تۇسەدى. بۇعان 1937 جىلى مۇعالىمدەر ينستيتۋتى بولىپ اشىلعان وقۋ ورنىمىزدىڭ تۇڭعىش باسشىسى سەمەن گەرمانوۆيچ شەينەسسوننىڭ 1920 جىلدارى ورىنبوردا «سوۆپارت مەكتەبىن»، «جۇمىسشى فاكۋلتەتىن» (رابفاك) ۇيىمداستىرعان ەميگرانت بولعانىن، اتالعان وقۋ ورىندارىن ءبىرىنشى باسشى بولىپ باسقارعانىن قوسىڭىز. ول جونىندە ءسابيت مۇقانوۆ ءوزىنىڭ ء«ومىر مەكتەبى» مەمۋارىندا ءبىرسىپىرا اڭگىمەلەيدى. قازاق مۋزەيى، كىتاپحانا ءىسىنىڭ تاريحي باستاۋىندا ورىنبورلىق جازۋشى، ەتنوگراف ۆ.ءدالدىڭ تۇراتىنى سەكىلدى، ءبىزدىڭ وقۋ ورنىمىزدىڭ العاشقى باسشىسى سەمەن گەرمانوۆيچ شەينەسسون ينستيتۋتتىڭ عانا ەمەس، جالپى قازاق اعارتۋى سالاسىنىڭ باسىندا تۇرعان بەلگىلى تۇلعا. تاشكەنتتەگى قىرعىز-قازاق ينستيتۋتىندا ارا-تۇرا ساباق بەرەتىن، جامپوز جازۋشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ءبىرسىپىرا جىل شىمكەنتتە تۇرىپ، پەداگوگيكالىق تەحنيكۋمدى ۇيىمداستىرىپ، باسقارعانى تاريحتان بەلگىلى. تۇركىستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءۇنى – «اق جول» گازەتىمەن شىعارماشىلىق تىعىز بايلانىستا ەڭبەك ەتكەن جازۋشىنىڭ «اقبىلەك» رومانىنان تارتىپ، تاتىمدى تۋىندىلارى شىمكەنت شاھارىندا، پۋشكين كوشەسى 9-ۇيدە، اتالعان تەحنيكۋمنىڭ قابىرعاسىندا تۋعانى دا بىزگە تۋىستىق سەزىم تۋعىزىپ، ءبىرتۇرلى ىستىق تارتا بەرەدى. ايتپاعىمىز، شاڭىراعىن كوتەر­گەنىنە 85 جىل تولىپ وتىرعان وڭ­تۇستىك قازاقستان پەداگوگيكالىق ۋني­ۆەر­سيتەتىنىڭ تۋ باستاۋىندا وسىنداي ۇلكەندى-كىشىلى وقۋ ورىندارىنىڭ وڭ ىقپالى جاتقانى. تاريحىنا تى­كەلەي كىرىگىپ كەتپەگەنىمەن ولار­دىڭ وڭ ىقپالىن ەستە ۇستاعان ءجون بولار-اۋ، شاماسى. ايتپەسە، ء«وزى بولعان قىز توركىنىن تانىماس» بولىپ شىقپاس پا؟!

ءبىزدىڭ وقۋ ورنىمىزدىڭ تاريحى تەرەڭ دەيتىن سەبەبىمىز دە مىنە، وسى اعارتۋ سا­لاسىنىڭ قاينار بۇلاعىنان ءنار الۋىنا بايلانىستى. جيىرماسىنشى جىلدارى (حح ع.) ۇلت رەسپۋبليكالارىنان جاستار ىرىكتەلىپ الىنىپ، ماسكەۋگە جىبەرىپ تاربيەلەنەر ەدى. ول ۇلت رەسپۋبليكالارىنان جاڭا قوعامنىڭ جاڭا ەليتاسىن تاربيەلەۋ امالى. ەسكىنى كۇيرەتە سوعىپ، ءتىپتى جۇيەنى تاس-تالقان ەتكەن بولشەۆيكتىك بيلىك ەندى جاڭا ەليتا تاربيەلەۋ ءۇشىن ءتۇرلى وقۋ ورىندارىن ماسكەۋدە اشتى. ءبىر عانا ي.ۆ.ستالين اتىنداعى كۇنشىعىس ەڭبەكشىلەرى كوم­مۋنيستىك ۋنيۆەرسيتەتى كۇللى تۇرىك دۇنيەسىنەن وزىق ويلى جاس ازاماتتاردى قىسقا مەرزىمدە وقىتىپ، ءبىلىم بەرىپ ۇلت رەسپۋب­ليكالارىنىڭ وقۋ ورىندارىنا، ءباسپاسوز باسشىلىعىنا قىزمەتكە جىبەردى. ءبىر عانا اتالعان ۋنيۆەرسيتەت (كۋتۆ) تۇلەكتەرىنەن ت.ايتماتوۆ قىرعىزستان ورتا­لىق كوميتەتىنىڭ حاتشى­لىعىنا، ءو.تۇرمانجانوۆ ساگۋ پروفەس­سورلىعىنا، ج.ارىستانوۆ تاش­كەنتتە جا­بىلىپ، شىمكەنتكە قونىس اۋدارعان «اق جول» گۋبەر­نيالىق گازەتىنە باس رە­داك­­تور­لىق­قا، ب.كەنجەباەۆ «لەنين­شىل جاس» جاستار گازەتىنە باس­شى­­لىق جا­ساۋعا جىبەرىلگەن. تاعى ءبىر ازامات قارا­قال­پاق اعار­تۋ ءمينيسترى، ءبىر ازاماتشا تاتار­ستان وبكومىنىڭ حاتشىسىنا از ۋاقىتتا ءوسىپ جەتكەنىن ەسكە الساق، راسىندا دا كە­ڭەس وكىمە­تىنىڭ از ۋاقىتتا، ازداعان ون جىل­دىق­تا بار ۇلت رەسپۋبليكا­لارى ەليتالىق كادرىن قالىپ­تاستىرۋعا قول جەتكىزگەنىن كورەمىز.

بەلگىلى ءبىر وڭىردە وقۋ ورنى­نىڭ شاڭىراق كوتەرۋى سول وڭىر­دەگى ۇلكەندى-كىشىلى اعارتۋ وشاق­تارىنا تىكەلەي بايلانىستى تۋىندارى حاق. ورتا مەكتەبى جوق، بولسا دا ساناۋلى وڭىردە جوعارى مەكتەپ اشۋدىڭ قاجەتتىلىگى قانشا؟! اتالعان وقۋ ورنى شاڭىراق كوتەرگەن 1937 جىلى سىرداريا گۋبەرنياسىندا 279 مەكتەپ بار ەدى. وندا 1937 جىلدىڭ باسىندا 165 225 بالا وقيتىن. دەنى باس­تاۋىش مەكتەپ. ال باستاۋىش­قا باستاۋىشتىق قانا ءبىلىمى بار «قىزىل» مۇعالىمدەر ساباق بەرەدى. العىشارتتىڭ ءبىرى – وسى مەكتەپتە وقىپ، ءبىلىم الىپ جات­قان بالالار. ولارعا ەڭ بولما­عاندا ارنايى وقۋ ورىندارىنان ءبىلىم العان مۇعالىمدەر كەرەك ەدى. وقۋ ورنى 1937 جىلى، الدى­مەن ەكىجىلدىق مۇعالىمدەر ينستيتۋتى بولىپ اشىلىپ، كەيىن ينستيتۋتقا اينالعان سەبەبى مىنە، وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ امالى!

وتىزىنشى جىلدار! وتىزىن­شى جىل­دار قازاق حالقى ءۇشىن ويراندى جىلدار. 1932-1933 جىل­عى اشتىق ء«الحام­­دۋل­لا، التى ميلليون قازاقتىڭ» (ا.باي­تۇرسىن­ ۇلى) جارىمىنا جۋىعىن قول­دان ۇيىم­داستىرىلعان اشار­شىلىقپەن جەر جاستاندىردى. 1937 جىل – ۇلت زيالىلارىنىڭ الدەنەشە بۋىنىن جەر اۋدارتىپ، تۇرمەگە تىقتى، اتتى، قۇرتتى. مىنە، وسىنداي قيىن­دىقتان ءاۋپىرىم-تاڭىرمەن وتكەن حالىق ءۇشىن ەندى كەلىپ، كەڭەس وكىمەتى 1937 جىلى مۇعالىمدەر ينستيتۋتىن اشىپ وتىر. كەڭەس وكىمەتى دەۋىمىزدە ءمان بار. ول كەزدە ۇلكەن­دى-كىشىلى وقۋ ورىندارىنىڭ قاندايى دا كسرو وكىمەتىنىڭ ماقۇلداۋىمەن، تىكەلەي قولداۋى­مەن عانا اشىلادى. كسرو وكىمە­تىنىڭ قولداۋىنا قول جەتكىزۋ – رەس­پۋب­ليكا باسشىلىعىنىڭ ىلكىمدىلىگىنە، تاباندىلىعىنا امسە بايلانىستى. وسى جىلدارى رەسپۋبليكا ۇكىمەتىنىڭ باسىنا ورىمدەي جاس، تاشكەنتتەگى ورمان شارۋاشىلىعى تەحنيكۋمىن بىتىرگەن نۇرتاس وڭداسىنوۆ كەلگەنى ءمالىم. ءدال وسى وتىزىنشى جىلدارى شىمكەنتتە عانا ەمەس، قازاقستاندا ءبىرسىپىرا وقۋ ورنى اشىلادى. سونىڭ ءبىرى بولىپ 1937 جىلى 19 ناۋرىزدا حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ قاۋلىسىمەن ەكى جىلدىق شىمكەنت مۇعالىمدەر ينستيتۋتى قۇرىلدى. بۇگىنگى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋني­ۆەر­سيتەتتىڭ العىشارتى، قاينار باستاۋى. ونىڭ العاشقى ديرەكتورى بولىپ (اقتوبە مۇعالىمدەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى) سەمەن گەرمانوۆيچ شەينەسسون بەكىتىلىپتى. ول 1888 جىلى ريگا قالاسىندا تۋىپ، 1908 جىلدان رەسەي سوتسيال-دەموكراتيالىق جۇمىسشى پارتياسىنا مۇشە بولىپ سايا­سي ومىرگە ارالاسقان، 1914 جىلى بەرن ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلوسوفيا فاكۋلتەتىن تامامداعان، 1917 جىلدىڭ اقپان توڭكەرىسىنەن سوڭ رەسەيگە ورالىپ، 1918 جىلدان بولشەۆيكتەر پارتياسىنا كىرگەن ءبىلىمدار ازامات. ورىنبور رابفاگىندا جۇمىسشى فاكۋلتەتىن ۇيىمداستىرىپ باسقارعان ول شىمكەنت قالاسىنا كەلگەن سوڭ قالاداعى ورتا مەكتەپتىڭ بىرى­نەن ەكى بولمە بوساتىپ الادى. ول كەزدە شىمكەنتتە ءۇش قانا مەكتەپ بولسا كەرەك. احمەت بايتۇر­سىن ۇلى، عاني مۇراتباەۆ جانە رەسمي ات بەرىلمەگەن مەكتەپ. سونىڭ ءبىرىنىڭ ەكى بولمەسىن بوساتىپ العان شەينەسسون تاريح، ءتىل جانە ادەبيەت، فيزيكا-ماتەماتيكا، پەداگوگيكا جانە پسيحولوگيا «كابينەتتەرىن» جابدىقتايدى. ستۋدەنتتەرگە ساباق بەرەتىن ماماندار بولماۋى سەبەپتى شەينەسسون رسفسر، بەلورۋسسيا، ۋكراينادان مۇعالىمدەر شاقىر­تادى. سانكت-پەتەربۋرگ، ماسكەۋ­دەن كەلگەن ماماندار ينستيتۋت ابىرويىن جوعارى كوتەرىپ الا جونەلگەنى بايقالادى. ا.ن.تكاچەۆ، ا.ب.بوريسوۆ، ا.ب.زي­بەر (پروفەسسور)، ي.م.تۋما­نوۆ، فينكەل سەكىلدى سانكت-پەتەربۋرگ، ماسكەۋ، كيەۆ ۋنيۆەر­سيتەتتەرىندە ءبىلىم العان، عىلىمي دارەجەلەرى بار بىلىكتى ماماندار ەدى. 1937-1938 العاشقى وقۋ جىلىندا تاريح فاكۋلتەتىنىڭ ورىس بولىمىنە – 30، قازاق بولى­مىنە – 10، ءتىل جانە ادەبيەت فاكۋلتەتىنىڭ ورىس بولىمىنە – 27، قازاق بولىمىنە 27 ستۋدەنت قابىلدانادى. بىلاي قاراعاندا قازاقى وڭىردە ينستيتۋتقا ورىس بالالارى كوبىرەك قامتىلىپتى. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ بۇل كەزدە شىمكەنتتە قورعاسىن زاۋىتى ۇيىمداستىرىلىپ، ىسكە قوسىلعان بولاتىن. ول ءبىر جاعى وڭتۇستىكتى يندۋستريالاندىرۋ اتىمەن ورىستاندىرىلا باستاعانىن بايقاتادى. وڭىردە قازاق جۇمىسشى تابىنىڭ قالىپتاسپاعان سەبەبىنىڭ بەلگىسى.

وقۋ ورنىنىڭ العاشقى ادىم-الىمىنا كەڭىرەك توقتالىپ وتىرمىز. كىم-كىمگە دە وقۋ ورنى­نىڭ العاشقى اياق الىسىن ءبىلۋ قىزىقتى بولارى تۇسىنىكتى عوي. س.گ.شەينەسسوننان كەيىن وقۋ ورنىن مىرزاش سابدەنوۆ، يننوكەنتي ماتۆەەۆيچ تۋمانوۆ، ءبىرسىپىرا جىلدان كەيىن ءادىل ەرمەكوۆ، بايزاق ەرمەكباەۆ، مىرزاحان سارسەمباەۆ سەكىلدى اعا بۋىن وكىلدەرى باسقاردى. ي.تۋمانوۆ سيرەك مامان، ءا.ەرمە­كوۆ «اباي جولى» ەپوپەياسىن ساعاتتاپ جاتقا ايتۋىمەن، ب.ەرمەكباەۆ كەڭ دە كەمەل باسشى مىنەزىمەن، م.سارسەمباەۆ اعارتۋشىلىق ادال دا قاتال تالاپ قويۋىمەن كەيىنگى ۇرپاق ەسىندە ماڭگى ساقتالىپ قالدى. كەيىنگى ۇرپاق ەسىندە ءازىز ۇستازدار ەسىمىن ماڭگى قالدىرۋ ءۇشىن سوڭعى كەزدەرى ءتۇرلى كابينەتتەر جاساقتاپ، قاتارعا قوستىق.

1937 جىلدان جەمىستى ەڭبەك جولىن باستاعان وقۋ ورنى 1993-2011 جىلدار ارالىعىندا تۇركىستان قالاسىنداعى ق.ا.ياساۋي اتىنداعى حالىق­ارا­لىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى قۇرا­مىندا جۇمىس ىستەگەنى بەلگىلى. بۇل جىلدارى اتالعان وقۋ ورنىن ك.سىزدىقوۆ، ءا.ءاشىروۆ، ل.ءتاشىموۆ، ج.وڭالبەك باسقار­دى. 2011 جىلدان وبلىستىق پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتار وقۋ-اعارتۋ داستۇرىندە جۇمىسىن دەربەس باستاعان (ول كەزدەگى رەكتور و.اياشەۆ) وقۋ ورنى وڭ­تۇس­تىك ءوڭىر عانا ەمەس، جالپى قازاق اعارتۋ سالاسىنىڭ قاراشاڭىراعىنىڭ ءبىرى دەرلىك. 85 جىل­دىڭ ىشىندە العاشقى قادا­مىن ءساتتى باستاعان وقۋ ورنىندا نەبىر ۇستازدار ءدارىس بەردى ستۋدەنتتەرگە. وڭىرلەردە پروفەسسور مامان ەمگە تابىلمايتىن كەزدەرى قىزىلوردادا اۋەلبەك قوڭىراتباەۆ، سەمەيدە قايىم مۇحامەتحانوۆتىڭ ەڭبەك ەتكەنى سياقتى ءبىزدىڭ پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتا پروفەسسور ءابىش بايتاناەۆتىڭ داڭقى دۇبىرلەپ تۇردى. ورتالىقتان جىراق جۇرسە دە رەسپۋبليكاعا اتى كەڭىنەن تانىلعان وزگە دە پروفەسسور-عالىم ۇستازداردى كوپتەپ اتاۋعا بولادى.

ۇستاز ەڭبەگىنىڭ شىنايى جەمىسى – دارىندى شاكىرت. وڭ­تۇس­تىك اعارتۋىنىڭ التىن تۇعىرىنان تۇلەپ ۇشقان تاس تۇلەكتەردەن دۇيسەنكۇل بوپوۆا، كلارا ءالىپوۆا، رايا احمەتوۆا، سايلاۋكۇل باراحوۆا سىندى قايراتكەر قىزداردى، اتى اڭىزعا اينالعان اقىن، ەڭبەك ەرى مۇحتار شاحانوۆ، عاجايىپ ليريك اقىن يسرايل ساپارباەۆ، نازىك ناقىشتى سۋرەتكەر اقىن نارماحان بەگالى ۇلىن، قازاق ارابيستيكاسىن قالىپتاستىرعان شىعىستانۋشى عالىم ءابساتتار دەربىسالى، تاريحشى اكادەميك مالىك اسىلبەكوۆ، پەداگوگ-پروفەسسور ماۋلەن قۇدايقۇلوۆ، پروفەسسور كەلەس دۇيسەمباەۆ، سەناتور ءمۇسىرالى وتەباەۆ ەسىمىن ماقتانىشپەن ايتامىز. العاش ەكىجىلدىق مۇعالىمدەر ينستيتۋتى بولىپ قۇرىلىپ، 85 جىل بويى ۇزدىكسىز اعارتۋ سالاسىنا قىزمەت ەتىپ، تاس تۇلەكتەردى جىلدا جۇزدەپ، قاناتتاندىرىپ ۇشىراتىن وڭتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاعدىر-تاريحى ەلىمىز، جۇرتىمىز ازاماتتىق تاريحىمەن وزەكتەس. تامىرىن تەرەڭنەن الاتىن وقۋ ورنىنىڭ تاريحى دا، ءبىلىم شاپاعاتى دا شەجىرە بولىپ شەرتىلەدى. العاۋسىز باسشىلار، ارداقتى ۇستازدار لەگى، سانالى شاكىرتتەر شەرۋى لەك-لەگىمەن شەجىرەلى تاريحقا اينالىپ كەتكەلى قان­شاما ۋاقىت.

«وسكەن وركەن» رومانىن جازۋ مۇ­راتىندا وتكەن عاسىر­دىڭ الپىسىنشى جىلدارى وڭ­تۇس­تىككە كەلگەن ساپارىندا ۇلى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءۇش مار­تەسىندە دە ينستيتۋتتا بولىپ، ۇستازدىق قۇرام، ستۋدەنتتەرمەن مارە-سارە اڭگىمەلەسۋى – جاس-جاسامىس ۇجىمنىڭ ۇدايى ەسىندە تۇرار جۇلدىزدى تاريحي ءساتى. پروفەسسور بەيسەمباي كەنجەباەۆتىڭ ينستيتۋتتى «شەپكە» العانداي، جىلما-جىل كەلىپ شاكىرتتەرگە ءدارىس وقۋى، ءابىش بايتاناەۆ، ءامىر مۇساقۇلوۆ، ءمۇسىلىم قوجىقوۆ سىندى مۇعالىمدەردى عىلىمعا باۋلىپ، دوكتورلىق، كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعاتۋى – وقۋ ورنىنىڭ تاريحىمەن ساباقتاس ساتتەر. اكادەميك ىسمەت كەڭەسباەۆتىڭ 85 جىلدىق تاريحى بار وقۋ ورنىنا جاساعان اعالىق قامقورلىعى دا ەشقاشان ەستەن شىقپايدى.

ءبىلىم سالاسىنا قاشاندا تالاپ كۇشتى. ءتۇرلى رەفورمادان بۇرالاڭ-سوقپاقپەن ءوتىپ كەلە جاتقان اعارتۋ سالاسى الدى­نا بۇگىن دە ادىلەتتى قازاق­ستان­مەن بىرگە جاڭارۋ تالابى ايرىقشا تارتىلىپ وتىر. جاڭا ۋاقىتقا وراي ەلىمىزدى جاڭار­تۋ جاۋاپكەرشىلىگى – ءبى­لىم سالاسى مىندەتىندە دەسەك ارتىق ەمەس. جوعارى ءبىلىم سالاسىنىڭ كاسىبي مىندەتىن موينىنا العان وڭتۇس­تىك قازاقستان مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى جاڭا تالاپقا ساي ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقانى ونىڭ تەرەڭ تاجىريبەسىنەن دەپ بىلەمىز.

گۇلجان سۇگىرباەۆا،

وڭتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى، پروفەسسور