تانىم • 27 قازان، 2022

54 مىڭ جىل بۇرىن ءومىر سۇرگەن ادام

جۋىقتا گەنەتيك عالىمدار رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ وڭتۇستىك ءسىبىر ايماعىنداعى التاي تاۋىنىڭ قويناۋىندا ورنالاسقان شاعىر جانە وكلادنيكوۆ ۇڭگىرلەرىنە ۇزاق جىل جۇرگىزگەن زەرتتەۋ ناتيجەسىندە نەاندەرتال ادامنىڭ گەنىن انىقتاۋمەن قاتار، تۇڭعىش رەت ولاردىڭ گەنومدىق سىزبا بەينەسىن جاساپ شىقتى.

بەكەن قايرات ۇلى

نەاندەرتالدىق ادامدار ءىزى بۇعان دەيىن ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ كوپتەگەن ۇڭگىرىنەن تابىلعان. بۇل جان يەسى بۇدان 430 مىڭ جىل بۇرىن پايدا بولىپ، شامامەن 40 مىڭ جىل بۇرىن جويىلىپ كەتكەن.

جوعارىداعى ەكى ۇڭگىردى زەرتتەۋ بارىسىندا 54 مىڭ جىل بۇرىن ءومىر سۇرگەن 20 شاقتى ادامنىڭ ءىزى تابىلعان كورىنەدى. ناقتىراق ايتقاندا، ەكى ۇڭگىردىڭ ءبىرى شاعىردان 11 جاننىڭ ءىزى انىقتالسا، سول ماڭعا جاقىن ورنالاسقان وكلادنيكوۆ ۇڭگىرىنەن ەكى نەاندەرتالدىقتىڭ دەرەگى شىعىپتى.

شاعىر ۇڭگىرىندە ءومىر سۇرگەن نەاندەرتالدىقتاردىڭ دنق-سىن انىقتاعان شۆەد عالىمى سۆانتە پاابو وسى ەڭبەگى ءۇشىن جۋىقتا نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اتاندى. بۇل وقىمىستىنىڭ پايىمىنا قاراساق، نەاندەرتالدىقتاردىڭ گەنى ءالى كۇنگە دەيىن ءتىرى دەيدى. بۇل تەك-تۇقىم وكىلدەرىنىڭ شامامەن 2 پايىز گەنى جەر بەتىندە ءالى كۇنگە دەيىن ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.

تاعى ءبىر جاڭالىق، گەنەتيك عالىمدار ۇڭگىردەن تابىلعان ساۋساق سۇيەگىنەن الىنعان گەنەتيكالىق اقپاراتتى تاسىمالداۋشى مولەكۋلالاردى زەرتتەۋ بارىسىندا بۇرىن بەلگىسىز بولىپ كەلگەن تاعى ءبىر ادام پوشىمدى جان يەسىن انىقتادى.

بۇل رەتكى جاڭالىقتىڭ اشىلۋىنا گەرمانياداعى ماكس پلانك عىلىمي ورتالىعى انتروپولوگيا ءبولىمىنىڭ زەرتتەۋشىسى لاۋريتس سكوۆتىڭ ەڭبەگى زور. بۇل مامان ەكى ۇڭگىردەن تابىلعان 17 سۇيەك تىسىنە ۇزاق جىل زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، انىقتالعان دەرەكتەر ارقىلى بۇل جەردە جەتى ەر، التى ايەل ادامنىڭ ءومىر سۇرگەنىن دالەلدەپ شىققان. ءتىپتى بۇلاردىڭ بەسەۋى ءجاسوسپىرىم دەگەن قورىتىندى شىعارعان.

ونىڭ سىرتىندا بۇل كىسىلەردىڭ بارلىعى ءبىر-بىرىنە تۋىس ەكەنى گەنەتيكالىق زەرتتەۋ ناتيجەسىندە بەلگىلى بولعان. ال مىنا جاڭعىرتىلعان سىزبا-سۋرەت شاعىر ۇڭگىرىندە ءومىر سۇرگەن اكە مەن قىزىنىڭ بەينەسى.