ورالحاننىڭ سوڭعى اماناتى

2003 جىلى رەجيسسەر نۇرقانات جا­قىپ­باي و.بوكەيدىڭ «اتاۋ كەرە» پوۆەسىن (ساحنالىق جۇيەسىن جاساعان مۇحامەديا احمەت-تورە) ساحناعا شى­­عاردى. ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق ءومىر جولىندا تالاي بەينەلەردى جا­سا­عان اكتەر مۇنداعى تاعان رولىنە اسا زور دايىندىقپەن كەلدى. ول ءوز كە­يىپكەرىنىڭ ءومىر بولمىسىن تەرەڭ زەرت­تەپ-زەردەلەپ، ونىڭ ەرەكشەلىگىن ءدال تاپتى.

جالپى، رەجيسسەردىڭ جازۋشى ورالحان بوكەيدىڭ ادەبي ءھام درا­ماتۋرگيالىق مۇراسىنا مۇنشالىقتى دەندەي بويلاپ، ايالاي اسپەتتەۋىنىڭ وزىندىك سەبەبى دە بار. ول ەڭ اۋەلى ەرتەرەكتە «قار قىزى» قويىلىمى ارقىلى باستالعان عالامات شىعارماشىلىق تاندەم بولسا، ەكىنشى سەبەپ – امانات.

قالامگەر سوڭعى جازعان درا­ما­­تۋرگيالىق شىعارماسى – «شىڭ­عىس­حان» پەساسىن ءۇندىستان ساپا­رىنا جۇرەرىنەن ءبىر كۇن بۇرىن نۇر­قانات جاقىپبايعا امانات ەتىپ تابىس­تاپ كەتكەنىن كوپشىلىك قاۋىم بىلە بەرمەيدى. سۇڭعىلا سىرلى سۋرەتكەردىڭ سوڭعى ارمانى مەن سوڭعى اماناتى جونىندە رەجيسسەر تولعانا وتىرىپ سىر اشتى:

– 1993 جىلدىڭ 8 مامىرى... «قا­زاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ رەداكتسياسى­نا ورەكەڭە كەلدىم. بارىپ ەسىكتى اقى­رىن اشىپ قاراسام، توردە وتىر ەكەن. قۇشاعىن ايقارا اشىپ، قۋانا قارسى الدى. ء«بىر رەجيسسەردىڭ ىزدەپ كەلەتىنىن ءبىلىپ ەدىم»، دەپ قۋانىپ كەتتى. ءوزى دە نە ءۇشىن كەلگەنىمدى سە­زىپ وتىر ەكەن، ەكەۋمىز «اتاۋ كەرە» جا­يىن اقىلداستىق. «سەن پەسانى قويا تۇر، الدىمەن كينو تۇسىرەيىكشى» دەدى. سويتسەم، ورەكەڭ بۇل پوۆەست جەلى­سىمەن كينو تۇسىرىلسە دەپ ويلايدى ەكەن. «ورەكە، كينو ەمەس، كينودان بۇ­رىن پەسا جاسايىق. مەن تەاتر رەجيسسەرىمىن عوي دەپ ەدىم، ول كىسى دەگەنىنەن قايتپادى. سوڭىندا كينونى دا، سپەكتاكلدى دە ساحنالايتىن بولىپ كەلىستىك. بىراق ءدال سول ۋاقىتتا ۇندىستانعا ىسساپارمەن كەتىپ بارا جاتۋى سالدارىنان ۋاقىتى قاربالاس ەكەن. «مەن دەليگە جول ءجۇرىپ بارا جاتىرمىن، ون شاقتى كۇننەن كەيىن ورالامىن. ساپاردان كەلگەن سوڭ ءبىر اپتانىڭ ىشىندە تەاترعا پەسا جازىپ بەرەمىن»، دەپ ۋادەسىن بەردى. كينو جايىن، ستسەناريدىڭ بارلىعىن سپەك­تاكلدەن كەيىن اقىلداسىپ، تۇسى­رەتىن بولىپ كەلىستىك. بىراق امال قان­شا، سول ساپارىنان ورالحان ورال­مادى... كەيىن «اتاۋ كەرەنى» ساحنالادىم. بىراق ءبىر وكىنىش – ءوزى سونشا ارمانداعان «اتاۋ كەرەسىن» ورەكەڭنىڭ ءوزى ساحنادان كورە الماۋى بولدى. كەيدە ۇزاق دايىن­دالىپ، سان مارتە قايتالاپ وقىپ، جۇ­رەكسىنىپ ءجۇرىپ الماي، «اتاۋ كەرەمەن» العاش تانىسا سالىسىمەن-اق، ورەكەڭە با­رىپ جولىعىپ، شىعارمانىڭ پە­سالىق نۇسقاسىن وزىنە جازدىرىپ ال­ماعانىما وكىنەمىن. وزەكتەگى وكىنىش – وسى. بىراق جازمىشقا كىم قارسى تۇرعان؟ – ورەكەڭنەن مۇنداي جاعدايدا كوز جازىپ قالامىز دەپ كىم ويلاعان؟ – دەگەن رەجيسسەر اڭگىمەسىن ءارى قاراي جالعادى: – سول كۇنگى كەزدەسۋ ەرەكشە ەسىمدە. ورەكەڭ «اتاۋ كەرەنى» ىز­دەپ رەجيسسەردىڭ كەلگەنىنە ەرەكشە قاناتتانىپ، قۋاندى. شىعارمانى ساحنالاۋ جايىن كەلىسىپ، قول الىسىپ، قوشتاسىپ شىعىپ بارا جاتقانىمدا، مەنى توقتاتىپ الىپ، قاعازدارى رەتى­مەن جيىستىرىلىپ، قاز-قاتار قالان­عان تارتپاسىنىڭ ىشىنەن ءبىر پاپكانى الىپ شىقتى دا: «قاناتجان، (نۇرقانات جاقىپبايدى وسىلاي اتايدى. – اۆت.) بۇل – پەسا. شىڭعىسحان تۋرالى جازىپ ەدىم. ونىڭ ءوزىنىڭ ءبىر تاريحى بار. ءبىر كەزدەردە اقشام جوق بولىپ قالىپ، قارىز سۇراۋعا ارىم جىبەرمەي، تازا ماتەريالدىق قاجەتتىلىك ءۇشىن وسى پەسانى جازىپ شىققان ەدىم. جازىپ بولعان سوڭ، بارىپ وتكىزدىم دە، اقشامدى الدىم. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ ويلانا باستادىم. اقشا ءۇشىن اسىعىس جا­زىلعاننان كەيىن ستيلدىك تۇرعىدان ول­قىلىقتاردىڭ كەتكەنىن ءوزىم ىشتەي سەزەتىنمىن. سودان شىداي الماي، ما­دەنيەت مينيسترلىگىنە بارىپ، «پە­­سامدى وڭدەيمىن» دەپ قايتىپ ال­دىم. مىناۋ – سىن سۇزگىسىنەن ءوتىپ، تولىقتاي وڭدەلگەن نۇسقاسى. شىڭ­عىسحان جا­يىندا اناۋ دا، مىناۋ دا ايتىپ ءجۇر عوي. الايدا مۇنىڭ وقيعاسى بۇعان دەيىن ايتىلىپ كەلگەن جايتتاردان مۇلدەم بولەك، پەسا جازباستان بۇرىن دا شىڭعىسحان جونىندە كوپ ىزدەنگەن ەدىم. ابدەن تەكسەرىلگەن دەرەكتەر مەن بۇلتارتپاس دايەكتەر نەگىزىندە جازىپ شىقتىم. مەن كەلگەنشە مۇقيات وقىپ شىعىپ، ءوز پىكىرىڭدى دايىنداپ قويشى. كەلگەن سوڭ اسىقپاي اڭگىمەلەسەمىز» دەدى. سو­دان پەسا سالىنعان پاپكا­­نىڭ باۋىن دا شەشپەستەن، مەنىڭ قولى­­ما ۇستاتىپ، شىعارىپ سالدى. كەلە سالىپ، قۋانىپ پاپكانى اشىپ قاراسام، ماشينكا­مەن تەرىلگەن جازۋدىڭ ۇستىنەن ءوزى­نىڭ مارجانداي ادەمى جازۋىمەن قاي­تادان تۇزەپ، وڭدەگەن قولجازبا كۇيىندەگى نۇسقاسى ەكەن. ماعان پەسا بىردەن ۇنادى. بىراق كەيىن پاپكاسىن قايتارىپ المادى، ءبىز پىكىرلەسىپ ۇلگەرمەدىك تە... سەبەبى، ورەكەڭ سول ساپاردان ورالمادى... قازىر ول پەسا مەندە ساقتاۋلى. ىلعي قويايىن دەپ ويلايمىن دا، مۇمكىن ورالحاننىڭ ويلاعانىنداي ساحنالاۋعا ءالى دە جەت­كەن جوق شىعارمىن، ءاتۇستى كەتىپ قا­لارمىن دەپ ءوزىمدى-ءوزىم تەجەپ، سودان بەرى ارادا وتىز جىلعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە، ساحنالاۋعا ءالى دە بات­­پاي ءجۇرمىن. بۇل – سوڭعى ساپارى­نا ات­تانىپ بارا جاتىپ، امانات ەتىپ قال­دىرعان دۇنيەنىڭ سالماعىن سەزىن­گەن­دىگىمنەن شىعار. بىراق ويىمنان ءبىر ءسات تە شىعارعان ەمەسپىن. اللا جاز­سا، تاياۋ كۇندەرى «كەربۇعىسىن» ساح­نالا­سام دەپ ءجۇرمىن. سودان كەيىن مىندەت­تى تۇردە «شىڭعىسحانمەن» اينا­لى­سا­تىن بولامىن...»، دەدى نۇرقانات جاقىپ­باي جازۋشى تۋرالى ەستەلىگىن اياقتاپ.

دەمەك، سۇڭعىلا سىرلى سۋرەتكەر ورالحان بوكەيدىڭ ەل بىلمەيتىن «شىڭ­عىسحانىمەن» قاۋىشاتىن دا كۇن الىس ەمەس. ءالى كۇنگە دەيىن ەشبىر جەردە جاريالانباعان، ەشقانداي تەاتر­دا قويىلماعان ايتۋلى قويىلىم ساح­نالىق تاعدىرىن تابا السا، ءسوز جوق، ونەر الەمىندەگى ۇلكەن جاڭالىق بولارى انىق.