اقىن اتىنداعى مەكتەپ ايانىشتى كۇيدە

ەلىمىزدە تالاي جاس وسكىن حا­كىم تاعىلىمىن جادىنا توقىپ، ونىڭ شىعارمالارىندا كەزدە­سە­تىن ومىرلىك قاعيداتتاردى ءىلىم رەتىندە يگەرۋدە. ەلىمىزدە كوپ­تە­گەن مەكتەپ اباي اتىمەن اتالادى. بۇل دا ەلدىڭ ەرتەڭى بولاتىن ۇلاندارعا جوعارى جاۋاپكەرشىلىك جۇك­تەيتىنى انىق. دەسە دە، ءبىر جاعىنان ۇلى تۇلعانى ۇلىقتاپ جاتساق، ەكىنشى جاعىنان ۇمىتىپ بارا جاتقاندايمىز. بۇل ورايدا، كوزدەن تاسا، كوڭىلدەن ۇمىت قالىپ وتىرعان كۇردەلى ماسەلە دە بار. تالاي جىلدان بەرى كوپشىلىكتى تول­عاندىرعان تۇيتكىلدىڭ ءتۇيىنى ءالى تارقاماي كەلەدى.

جاڭا عاسىردا ەلىمىز جاڭاشا بەتبۇرىس­تارعا بارىپ جاتقان كە­زەڭ­دە، ءبىلىم سالاسى دا ايتار­لىق­تاي دامىپ وتىرعان ۋاقىتتا شۋ قالاسىنداعى اباي اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ جاعدايى تىم مۇ­ش­كىل بولىپ تۇر. تالاي جىلدان بەرى ەش كوڭىل بولىنبەگەن ءبىلىم وشاعىنىڭ بۇگىنگى جاعدايى ايا­نىشتى كۇيدە. باسقا-باسقا، ءبىلىم وشاعىنىڭ باسىنان باعى تايعانداي كۇي كەشۋى، حاكىم اتىن­داعى مەكتەپتىڭ ايانىشتى كۇيگە ءتۇسۋى ەشكىمدى دە بەيجاي قال­دىر­ماسى انىق. از-كەم مەكتەپ تاريحىنا توقتالساق، بۇل نىسان 1929 جىلى سالىنعان. ءبىلىم وشا­عىنىڭ توقسان جىلدىعى وتكەن سوڭ ايتەۋىر اۋپىرىمدەپ ءجۇرىپ ءبىراز جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەنى بولماسا، مەكتەپكە وسى ۋاقىتقا دەيىن ەشقانداي كو­ڭىل بولىنبەگەن. قازىرگى ۋاقىتتا نىسان قۇلاۋدىڭ از-اق الدىندا تۇر. ءىشىنىڭ دە، سىرتىنىڭ دا بۇل كۇندە توز-توزى شىققان. باسقا بارار جەر جوق بولعان سوڭ، قازىرگى كەزدە بالالار دا قاۋىپتى نىساندا ءبىلىم الۋعا ءماجبۇر.

«2019 جىلى مەكتەپتىڭ توقسان جىلدىعىن وتكىزدىك. سول ۋاقىتقا دەيىن مۇندا ەشقانداي جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلمەگەن. بۇ­گىندە مەكتەپتە 702 وقۋشى وقي­دى. 59 مۇعالىم ەڭبەك ەتەدى. 31 سىنىپ بار. بىراق وزدەرىڭىز كورىپ تۇرعانداي، جاعدايى ناشار. بارلىق مەكتەپتە بار سپورت زالى بىزدە جوق. بىراق ءبىلىم ساپاسى وتە جاقسى دەپ ايتا الامىن. بيىل مەكتەپتى 3 ۇمىتكەر «التىن بەلگىگە» ءبىتىردى. وقۋشىلاردىڭ تالپىنىسى كوڭىل قۋانتادى. ەندى بىزگە جاڭا عيمارات كەرەك. وسى ماسەلەگە جوعارىدا وتىرعان ازاماتتار نازار اۋدارىپ، وڭىنان شەشىپ بەرسە ەكەن دەيمىز. اۋدان اكىمدەرى دە كەلىپ، كورىپ كەتەدى. ءبىز باسشىلاردان جاقسى ناتيجە كۇتەمىز»، دەيدى اباي اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ ديرەكتورى ۋناس حالىقوۆا.

جالپى، بۇل مەكتەپتىڭ ءبىلىم ساپاسىنىڭ جوعارى ەكەنى ءجيى ايتىلادى. ءتىپتى، جەرگىلىكتى اتا-انالار دا بالالارىن وسى ءبىلىم وشاعىنا بەرۋگە تالپىنادى ەكەن. تالاي وقۋشى رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق ءپان وليمپيادالارىندا جۇلدەگەر اتانىپ ءجۇر. سونداي-اق سپورتتا دا بالالاردىڭ جەتكەن جەتىستىكتەرى از ەمەس.

نەگىزىنەن اتالعان ءبىلىم وشا­عى اۋەلى 460 بالاعا ارناپ سا­لىنعان. باسىندا بۇل قازاقستان تەمىر جولىنا قاراستى №307 مەكتەپ بولعان. كەيىننەن ءار جىلدارى №32، №37 مەكتەپ بولىپ اتالعان. ال توقسانىنشى جىلداردىڭ سو­ڭىن­دا اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ ەسىمى بەرىلگەن. بىراق سول ءبىلىم وشاعىنىڭ بۇل كۇندە اتىنا زاتى ساي بولماي تۇر. شىنىن ايت­قاندا، سالىنعانىنا ءبىر عا­سىرعا جۋىقتاعان، ءجوندى جون­دەۋ كورمەگەن مەكتەپتىڭ جاع­دا­يىنا جەرگىلىكتى اتا-انالار دا الاڭداۋلى ەكەن. بەتى اۋلاق، بىراق بارىندە بالالاردى ەسكى عيمارات قاي كۇنى باسىپ قالا­دى دەگەن قاۋىپ باسىم. ونىڭ ۇس­تى­نە، مەكتەپتىڭ جىلۋ جۇيەسى دە دۇرىس جۇمىس ىستەمەيدى. مەكتەپ باسشىلىعى جوقتان بار جاساپ، بالالاردىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن يىلگىش تۇتىككە ىستىق سۋ جىبەرىپ، سول ارقىلى نىساندى «جىلىتىپ» كۇن كورۋدە. ونى تەرەزەدەن سىرتقا اسىپ قويعان. كەزەك-كەزەك تۇتىكتەگى سۋىق سۋدى اعىزىپ، ورنىنا ىستىق سۋ قۇيىپ اۋرەگە ءتۇسىپ جۇرگەن ەل. ال باستاۋىش سىنىپتىڭ وقۋشىلارى كەڭەس كە­زى­نەن قالعان، تاقتالاردان جا­سال­عان پارتالاردا وتىرىپ وقۋعا ءماجبۇر. ودان باسقا مۇم­كىن­دىك تە جوق. بۇدان بولەك، بۇل كۇندە بالا سانى دا ارتقان. ءوزى شاعىن، ءوزى ەسكى عيماراتتا تالاسىپ-تارماسىپ كۇن كورۋدە.

«مەنىڭ قىزىم وسى مەكتەپتە بيىل 11-سىنىپتا وقيدى. مەكتەپتىڭ بەرگەن ءبىلىمى جاقسى. بىراق ماتەريالدىق بازاسى وتە ناشار. وقۋشىلار 5-سىنىپتان باستاپ 10-سىنىپقا دەيىن ءبىر كورپۋستا وقيدى. ال قىستا سۋىق. جىلۋ جۇيەسى دۇرىس ور­نا­تىلماعان. باستاۋىش سىنىپتا وقيتىن بالالارعا ءتىپتى وبال. بولمەلەرى تار، پارتالارى ەسكى ءارى تومەن. بىراق امال جوق وقۋ­شى­لار وسىنداي كۇيدە ءبىلىم الۋدا. بالالاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن بيلىك باسىندا جۇرگەن ازاماتتار زامان تالابىنا ساي ءبىر مەكتەپ سالىپ بەرسە ەكەن دەيمىز»، دەيدى اتا-انا ناعيما بەكتياروۆا.

سونىمەن قاتار شۋلىق اتا-انالار ءورت ماسەلەسىنە دە الاڭ­داي­تىنىن جەتكىزدى. ونىڭ سەبەبى، بالالاردى تاماقپەن قامتۋ ءۇشىن مەكتەپكە ەلەكتر قۋاتى جوعارى پەشتەر قويىلعان. سونداي-اق مەك­تەپتە ينتەراكتيۆتى تاق­تالار جۇ­مىس ىستەيدى. ال ەكەۋى قو­سىل­عان­دا، توزىعى جەتكەن ەلەكتر سىم­­دارى ءبىر-بىرىنە شاعى­لى­سىپ، ءورت شىعۋ قاۋپى كۇشەيەدى ەكەن. ياعني ابدەن توزىعى جەتكەن مەك­­تەپتىڭ ەلەكتر سىمدارى جو­عا­رى ەلەكتر قىسىمىنا شىداس بەرمەيدى.

حاكىم ابايدىڭ اتى بەرىلگەن مەكتەپتىڭ بۇگىنگى جاي-كۇيى وسىنداي. قازىرگى كەزدە شۋ اۋدانىندا ۇلى اقىننىڭ اتىندا ەكى مەكتەپ بار. ونىڭ ءبىرى اباي اۋىلىنداعى اباي اتىنداعى مەكتەپ بولسا، ەكىنشىسى شۋ قالاسىنداعى اباي اتىنداعى وسى مەكتەپ. بىراق شۋ قالاسىنا ارنايى بارىپ، اتالعان ءبىلىم وشاعىنىڭ جا­يى­مەن تانىسقانىمىزدا، ما­­­سە­­­لە­نىڭ وتە كۇردەلى ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك. تۇرعىنداردىڭ ايتۋىن­شا، مەكتەپتە اجەتحانا ما­سە­­لە­سى شەشىلمەي تۇرعاندا شۋ اۋدا­­نىنىڭ سول كەزدەگى اكىمى قايرات دوساەۆ بۇل ماسەلەنى شە­شىپ بەرىپتى. بىراق مەكتەپ ىشى­نەن اجەتحانا سالىنعانىمەن، ونىڭ ءىشى مۇزداي. ودان كەيىن، بۇل ءبىلىم وشاعىنىڭ ماسەلەسى قانشا كوتەرىلسە دە، ەشكىمنىڭ نازارىنا ىلىنبەگەن. جۋىردا اۋدان­نىڭ قازىرگى اكىمى ساكەن ارۋباەۆ اتالعان مەكتەپكە ارنايى كەلىپ، جاي-كۇيىمەن تانىسىپ كەتىپتى. اكىم بۇل ماسەلەنى ءتيىستى ورىندارعا جەتكىزەتىنىن دە ايتقان. جالپى، شۋ قالاسىنىڭ تۇرعىندارى ابدەن توزىعى جەتكەن عيماراتتىڭ ورنىنا جاڭا مەكتەپ سالىنسا دەيدى. حاكىم ابايدىڭ اتىنا بەرىلگەن بۇل مەكتەپتىڭ ايانىشتى ءحالى كوپشىلىكتىڭ ار­قا­سىنا دا ايازداي باتۋدا. ءبىلىم وشاعىنىڭ بەرگى جاعىن سىرلاپ، ارلەپ قويعانىمەن، جالپى، توزىعى جەتكەن نىسان ەكەنى كو­رى­نىپ تۇر. ءارى-بەرىدەن سوڭ بۇل اپاتتى جاعدايدا تۇرعان نىسان. سەبەبى، سالىنعانىنا ءبىر عاسىرعا جۋىقتاعان نىساندا قاۋىپسىزدىك تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى قيىن. حاكىم اباي­دىڭ ءوزى ايتقان ء«ىشىم ولگەن، سىرتىم ساۋ»، دەگەنىن ەسكە سالىپ تۇرعانداي...

جامبىل وبلىسى،

شۋ اۋدانى