اكىمدەر شەشپەگەن ماسەلە الەۋمەتتىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزادى

مۇنداي وتكىر ماسەلەنىڭ كۇن تارتىبىنە شىققانىن جاقىندا عانا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ اتاپ ايتقان بولاتىن. «مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسى كەشەندى رەفورمالاۋدى قاجەت ەتەدى. كادرلىق الەۋەتتىڭ تومەندىگىن، ءفورماليزمدى، جەمقورلىقتى جانە كادر تۇراقتاماۋىن مويىنداۋ كەرەك. سوندىقتان حالىقتىڭ مەملەكەتتىك بيلىك ينستيتۋتتارىنا سەنىمى تومەن» دەگەن پرەزيدەنت  ايماقتاردى دامىتۋ بارىسىندا تەڭسىزدىكتىڭ ورىن العانىنا دا ەرەكشە توقتالدى. «جاسىراتىنى جوق، كوبىنە كەي ءوڭىردى قولداۋ دەڭگەيى تۇرعىنداردىڭ ناقتى سۇرانىسىنا ەمەس، ناقتى ءبىر اكىمنىڭ «سالماعىنا» بايلانىستى. بۇل دامۋداعى تەڭگەرىمسىزدىككە جانە ازاماتتاردىڭ نارازىلىعىنا اكەلەدى» دەگەن قاسىم-جومارت توقاەۆ قالىپتاسقان جاعدايدى رەتتەۋ ءۇشىن ۇكىمەت پەن اكىمدەردىڭ ەلمەن ەتەنە جۇمىس ىستەپ، حالىق ۇنىنە قۇلاق اسۋدى تاعى دا مىندەتتەدى. دەمەك، ايماقتاعى الەۋمەتتىك پروبلەمالاردىڭ شەشىلۋىنە اۋەلدەن جاۋاپتى بولىپ كەلگەن اكىمدەر كورپۋسى ەندى جاڭا جۇيەدەگى جۇمىسىن قوردالانعان ماسەلەردى شەشۋدەن باستاۋى ءتيىس.

وكىنىشكە قاراي، ايماقتاردا جىلدار بويى جينالىپ قالعان كۇردەلى جاعدايلار بار. ونىڭ ىشىندە جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ تىكەلەي ارالاسۋىمەن شەشىلەتىن ماسەلە شاشەتەكتەن بولماسا دا، جەتكىلىكتى. ال ءدال وسى كەپتەن الماتى وبلىسى دا ارىلماي تۇرعانى وكىنىشتى. سونداي مىسالدىڭ ءبىرىن الماتى قالاسىنىڭ ىرگەسىندەگى بەساعاش اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ جانايقانىنان كورۋگە بولادى. اۋىز سۋ زاردابىن ابدەن تارتقان تۇرعىندار بىلتىر تالعار – الماتى تاس جولىن جابۋعا دەيىنگى ارەكەتكە باردى. اعايىن بۇل ىستەرىنىڭ زاڭعا قايشى ەكەنىن بىلە تۇرا، باسقا امالدارى قالماعانىن ايتادى. ياعني، اۋىز سۋ تاپشىلىعى تاۋ ەتەگىندەگى اۋىلدىڭ نەگىزى ماسەلەسىنە اينالىپ كەتكەن. اسىرەسە، جاز ايلارىندا ءبىر جۇتىم تازا سۋعا زار بولعان حالىق سوڭعى 3 جىل بويىنا اۋدان اكىمدىگىنىڭ تابالدىرىعىن توزدىرعانىمەن ءىس ءبىر تابان بولسا دا ىلگەرى جىلجىماعان. ودان بەرى تالعار اۋدانىندا ءۇش اكىم اۋىسىپ ۇلگەرىپتى. وسى اۋىلدىڭ تۇرعىنى الماگۇل قۇرمانباەۆا جىل سايىن قايتالانا بەرگەن پروبلەمادان ابدەن مەزى بولعان تۇرعىندار جولدى جابۋعا دەيىن بارعانىن ايتادى. سونداي-اق، بەساعاشتىقتاردى جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ «اۋىز سۋ اۋىلدىڭ ءبىر كوشەسىنە عانا تۇراقتى بەرىلمەيدى، باسقالاردىڭ جاعدايى جاقسى...» دەپ جوعارىعا جونەلتەتىن جەلدىرتپە جاۋابى ابدەن اشىندىرعانعا ۇقسايدى. انىعىندا، بۇگىندە اۋىلدىڭ ءبىر كوشەسى ەمەس، تاعى 3 كوشەنىڭ تۇرعىندارى اۋىز سۋعا ءزارۋ بولىپ وتىر ەكەن. مۇنان بولەك، قۇبىرمەن كەلەتىن سۋدىڭ قىسىمى وتە تومەن بولعاندىقتان بارلىق ۇيدەگى تۇرعىندار تىرشىلىك ءنارىن ىدىسقا جيناپ الىپ، ىشۋگە ءماجبۇر ەكەن. ءارى بۇل جاعداي جازدىڭ ەكى ايىندا تۇراقتى تۇردە قايتالانادى-مىس. ال اۋىلداعى ورتالىقتاندىرىلعان سۋ جۇيەسىنە «تاسقۇمسۋ» سەرىكتەستىگى يەلىك ەتەتىن كورىنەدى. ولاردىڭ دا ءوز ءۋاجى بار. اۋىل ىشىندەگى قۇبىر جەلىسىنىڭ دەنى ەسكىرىپ، شىرىگەن. جىل سايىن جوندەۋگە كوپ قاراجات جۇمسالىپ وتىر. قارجىنى دا تۇرعىندار ءوز قالتاسىنان شىعاراتىنىن دا ايتادى.  مۇنىڭ بارىنەن اۋدان اكىمدىگى حاباردار،  ال بەساعاشتاعى اۋىز سۋ ماسەلەسىن تولىق شەشۋ ءۇشىن اۋىل اكىمدىگى جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتامانى ازىرلەپ، اۋدانعا وتكىزگەن. وعان دا 3 جىل بولىپتى. بىراق، ناقتى شەشىم قابىلدانباعانعا ۇقسايدى. قازىر جوبا رەسپۋبليكالىق كومميسسيانىڭ زەردەلۋىندە جاتىر-مىس. جوبالاۋىنا عانا 24 ملن تەڭگە جۇمسالعان باعدارلامانى ۇكىمەت بەكىتسە، بەساعاشتاعى 7 شاقىرىم سۋ قۇبىرى جاڭالانادى ەكەن. اكىمدىكتىڭ ەسەپتەۋىنشە وعان 3 ملرد تەڭگە قاراجات ءبولىنۋى ءتيىس. بىراق، تۇرعىندار 3 جىل بويىنا اۋىزبەن ايتىلعان ۋادەنىڭ ورىندالارىنا كۇمانمەن قارايدى.

سونداي-اق، وسى اۋىلداعى مادەنيەت ءۇيىنىڭ كۇردەلى جوندەۋ جۇمىسىنىڭ 3 جىلدان بەرى اياقتالماي وتىرعانى دا تۇرعىنداردى قىنجىلتادى. 2018 جىلى «اۋىل – ەل بەسىگى» جوباسىمەن قولعا الىنعان قۇرىلىس جۇمىستارى نىساننىڭ كەزدەيسوق جاعدايدا ورتەنىپ كەتۋىنەن كەيىن مۇلدەم توقتاپ قالعان بولاتىن. وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى قانات بوزىمباەۆ تالعار اۋدانىندا بولعاندا بەساعاش اۋىلىنىڭ ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىممەن قامتىلۋ جاعدايىمەن تانىسقان. دەمەك، بۇل اۋىلدىڭ الەۋمەتتىك پروبلەماسىن اتقارۋشى بيلىك جاقسى ءبىلىپ وتىرعانى انىق.

ايتپاقشى، وسىعان ۇقساس الەۋمەتتىك پروبلەما قاپشاعاي قالاسىنىڭ اۋماعىنا كىرەتىن قوسقۇدىق اۋىلىندا دا بار ەكەن. اۋىل تۇرعىندارى وسىعان دەيىن وزدەرىن تولعانتقان ماسەلەگە تۇششىمدى جاۋاپ الماعاندارىن ايتىپ، وبلىس اكىمىنە شاعىمدانعان بولاتىن. ول اۋىلعا دا ايماق باسشىسى قانات بوزىمباەۆ ارنايى بارعان-دى.  سول جولى اۋىل تۇرعىندارى وبلىس اكىمىنە شەشىمىن كۇتكەن بىرقاتار ماسەلەلەرى بار ەكەنىن جەتكىزگەن. ياعني، جاڭا سۋ قۇبىرى تارتىلعانىمەن اۋىلدا اۋىز سۋعا قوسىلۋ مەن ۇزدىكسىز سۋ بەرۋدە قيىندىقتار ءالى بار. اۋىلداعى مەكتەپتە اسحانا جوق، سپورتزال جەرتولەدە ورنالاسقان، ال باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى بەيىمدەلگەن عيماراتتا وقىپ ءجۇر. اۋىلدىڭ فەلدشەرلىك-اكۋشەرلىك پۋنكتىنىڭ ماماندارى بۇرىنعى مەشىت عيماراتىندا وتىر. ەلدى مەكەن كوشەلەرىندە جارىق شامدارى جوق. جايىلىمدىق جەر جەتىسپەيدى. بالالار مەن جاستاردىڭ بوس ۋاقىتىن پايدالى ۇيىمداستىرۋعا ىقپال ەتەتىن مادەنيەت ءۇيى كەرەك. اۋىل تۇرعىندارى ۇيالى بايلانىس ساپاسىزدىعىنا، جول جوندەلمەگەنىنە شاعىم بىلدىرگەن-ءدى. ال بوزىمباەۆ اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ماسەلەسىن شەشۋگە ۋادە بەرگەن. ەندى ول ۋادەنىڭ ورىندالۋىنا ۋاقىت تورەشى.

الماتى وبلىسى