جاڭا قازاقستاندى قۇرۋ – حالقىمىزعا ورتاق مىندەت

ويتكەنى پرەزيدەنتتىڭ استارىندا تا­لاي تەرەڭ وي جاتقان بۇل ءسوزى حالىق­تىڭ ادىلەتتى جاڭا قوعام قۇرىلاتىنىنا دەگەن ءۇمىتىن وياتا العانى انىق. مەم­لەكەت باسشىسى ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى قازىرگى ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك جاع­داي­عا تولىق ساراپتاما جاسادى. وسى ءپاتۋالى سوزىمەن الداعى ۋاقىتتا تالاي باتىل قادامعا باراتىنىن ءبىلدىردى. قا­راپايىم حالىقتىڭ جانىن جەگىدەي جەگەن پروبلەمالاردى تەرەڭ زەردەلەي وتىرىپ، مەملەكەتتىڭ دۇرىس جولمەن دا­مۋىنىڭ العىشارتتارىن  كورسەتىپ بەرگەن قاسىم-جومارت توقاەۆ ەلدە ورىن العان ولقىلىقتاردىڭ ءبارىن جەدەل ساۋىقتىرىپ، تۇبەگەيلى رەفورما­لار جاساۋعا دايىن ەكەندىگىن دالەلدەي الدى. ايتارى جوق، قاسىم-جومارت توقاەۆ ەل­دەگى احۋالدى تولىق بىلەتىندىگىمەن جانە بارلىق پروبلەمانى قاراپايىم حا­لىق­پەن بىرلەسىپ اتقارا الاتىن ءوزىنىڭ سايا­سي ­كۇش-جىگەرىن تانىتقانى كوپ ءۇمىت ۇيالا­تادى.

ال ەندى پرەزيدەنت سوزىندە كوتەرىل­گەن ماسەلەلەردىڭ كەيبىرەۋىنە توقتالا ­كەت­­كەندى ءجون كورىپ وتىرمىن.

ەڭ باستىسى، پرەزيدەنت ءدال قازىر ەلىمىزدە تەڭسىزدىك ماسەلەسى، م ۇلىكتىك جىكتەلۋ بايقالا باستاعانىن، سونداي-اق حالىقتىڭ الەۋمەتتىك پروبلەمالارى ءالى كۇنگە دەيىن تولىق شەشىلمەي جاتقانىن جاسىرماي ايتتى. ول ءوز سو­زىندە كوپشىلىكتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن «سامۇرىق-قازىنا» قورى جانە باسقا دا كۆازيمەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ ساتىپ الۋلارىنىڭ اشىقتىعىنا قاتىستى ماسەلەلەردى، ولاردىڭ جەكەشەلەندىرۋ­گە قاتىستى شەشىمدەرىنىڭ تولىق، اشىق ءارى ايقىن بولۋى، ەكونوميكاداعى وليگوپوليا، بيزنەستى قولداۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك شارالاردىڭ كەمشىلىكتەرى، جەمقورلىق سەكىلدى مەملەكەتتىڭ دامۋىن­ تەجەيتىن پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن جاڭا­دان جاساقتالعان ۇكىمەتكە ناقتى تاپ­سىرمالار بەردى.

مەملەكەت باسشىسى الداعى ۋاقىت­تا حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋعا با­عىت­تالعان بارلىق قۇرالدار مەن تەتىك­تەردى قاراستىراتىن الەۋمەتتىك كو­دەكستى ازىرلەۋ مەن قابىلداۋ تۋرالى ويىن دا جەتكىزدى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىن­شا، وسى حالىق ءۇشىن وتە قاجەتتى قۇ­جات­­­تىڭ بولماۋى سالدارىنان كوپتە­گەن ادام جۇمىسسىزدىقپەن بەتپە-بەت كەلىپ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋسىز قا­لىپ جاتىر. سونىمەن بىرگە حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ باعدارلاماسىن ازىر­لەۋ قاجەتتىگىنە دە توقتالدى. جۇمىس ناقتى ءارى ءار ازاماتقا باعدارلانعان بولۋى كەرەكتىگىن تاپسىردى. باسقارۋدىڭ ءار دەڭگەيىندە كەدەيلىكتى تومەندەتۋدىڭ ناقتى كورسەتكىشتەرىن بەكىتۋدىڭ قاجەت­تىلىگىن دە ەسكەرتتى.

پرەزيدەنت سۋبسيديانى تۇراقتى بەرۋگە قاتىستى ماسەلەگە دە جەكە توقتالدى. ول ۇكىمەتكە بۇعان دەيىن دە سۋبسيديا­لاۋ تاسىلدەرىن قايتا قاراۋ قاجەتتىگى تۋرالى تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. ەندى بۇل جۇمىستى قىسقا مەرزىم ىشىندە اتقارۋعا پارمەن بەردى. سۋدسيبيا الۋدى جەڭىلدەتۋدى، ونىڭ قولجەتىمدى بولۋىن جانە اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ­دى باقىلاۋىندا ۇستايتىنىن ايتتى. سونىمەن قاتار الداعى ءۇش جىلدا ازىق-ت ۇلىك قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن تۇبە­گەيلى شەشۋدىڭ قاجەتتىگىن قاداپ ايت­تى. پرەزيدەنت مۇنىڭ ءوزى ۇكىمەت پەن اكىم­دەردىڭ الدىندا تۇرعان نەگىزگى باسىمدىق ەكەنىنە ايرىقشا نازار اۋداردى.

پرەزيدەنت ءوز سوزىندە ەكونوميكالىق ءوسىم مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاداعى ۇلەسىن ازايتۋمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنىن تىلگە تيەك ەتە كەلە، جەكەشەلەندىرۋ پروتسەسىنىڭ جۇيەلى جانە اشىق جۇرگىزىلىپ جاتپاعانىن سىن تەزىنە سالدى. باسەكەلەستىك ورتاعا بەرىلۋى ءتيىس اكتيۆتەردى ىرىكتەۋ تاسىلدەرى ءالى دە ايقىندالماعانىن ايتا كەلە، ونى شۇعىل ازىرلەۋدى ۇكىمەتكە تاپسىر­دى. سونىمەن بىرگە ەكونوميكانى ءار­تاراپتاندىرۋ ماسەلەسىنە ايرىق­شا توقتالعان پرەزيدەنت ونسىز ازامات­­تا­رىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرىپ، تۇ­راقتى جۇمىس ورىندارىن اشۋ مۇمكىن ەمەستىگىن ەسكەرتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇل جۇمىستىڭ باستى باعىتى وڭدەۋ ونەر­كاسىبىن دامىتۋدا ەكەنىن استىن سىزىپ تۇرىپ ايتتى.

ەڭ باستىسى، بۇكىل حالىقتىڭ نارازى­لىعىن تۋعىزىپ جۇرگەن وليگارحيا­لىق توپتاردىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرى شەكتە­لىپ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ەركىن دا­مۋىنا جول اشاتىن جاڭا ەكونوميكا­لىق دامۋ كەزەڭى باستالاتىنىنا دەگەن سە­نىم وياندى. سەبەبى زاڭدى بەلىنەن باسىپ، اتقارۋشى بيلىك­تىڭ توبەسىنەن قاراپ، ولارعا ايتقانىن ورىنداتىپ جۇرگەن توپ­تاردىڭ ادەپسىز ارەكەتتەرى اشىق ايتى­لىپ، جۋىق ارادا قاتاڭ باقىلاۋعا الى­ناتىنى بەلگىلى بولدى. بۇل حالىقتىڭ كوپتەن كۇتىپ جۇرگەن جاڭالىعى ەدى، سول كۇن دە تۋدى.

مەملەكەت باسشىسى اتقارۋشى بي­لىك حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىنا، زاڭدى تالاپتارىنا ءاتۇستى قاراپ، جەڭىل شەشىم ىزدەۋدى ادەتكە اينالدىرعانىن سىنعا الدى. كەيدە بيلىك وكىلدەرى وليگارحيا­لىق توپتاردىڭ جەتەگىندە كەتىپ، حالىق مۇددەسىنە قارسى، بىراق جەكە الپاۋىت توپتاردىڭ بايلىعىن ەسەلەي تۇسەتىن ادى­لەتسىز شەشىمدەردى قابىلداۋعا قى­زى­عۋشىلىق تانىتقانىن دا جايىپ سالدى. سونىڭ سالدارىنان شاعىن جانە ورتا بيزنەس ءتيىستى دامۋ جولىنا تۇسە الماي، حالىق اراسىندا الەۋمەتتىك الشاقتىق پايدا بولىپ، كەدەيلەر سانى ءوسىپ كەتتى. سودان سوڭ سوڭعى جيىرما جىلعا جۋىق كەزەڭدە ەلىمىزدە مەملەكەت تاراپىنان وراسان زور قارجى ءبولىنىپ جاتقانىنا قاراماستان، يندۋستريالاندىرۋ ساياساتىندا ناقتى جەتىستىكتەر از ەكەنىن، ءوندىرۋ ونەركاسىبىنىڭ دامۋى ماردىمسىز ەكەنىن دە قاتاڭ سىنعا الدى. وسى ماسەلە بۇعان دەيىن دە پرەزيدەنت تاراپىنان ايتىلىپ جۇرگەن ەدى، ال بۇل جولى تاپسىرما تۋرا ءارى ناقتى بولدى، سوندىقتان ەندى ءبىر سەرپىلىس بولارى انىق.

ءبىز وسى كۇنگە دەيىن ءوزىمىز ءوندىرىپ وتىرعان شيكىزاتتان، اتاپ ايتقاندا مىس، اليۋميني جانە تاعى باسقا ءتۇرلى ءتۇس­تى مەتالدان دايىن ءونىم شىعارا الماي وتىرمىز. سوندىقتان قولىمىزدا بار شيكىزاتتى وڭدەپ، ونىمدەردىڭ جاڭا تۇرلەرىن شىعارۋ كوپتەگەن جۇمىس ورىن­دارىنىڭ اشىلىپ، الەۋمەتتىك جاعدايدى رەتتەۋگە كومەكتەسەرى ءسوزسىز. پرەزيدەنت اڭگىمەنىڭ توركىنى وسىندا جاتقانىنا سەندىردى.

كوپتەگەن پروبلەمانىڭ باسىن اشا كەلە مەملەكەت باسشىسى بيزنەس وكىل­دەرىنىڭ مەملەكەت پەن قوعام الدىن­دا­عى الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ سوڭ­عى جىلدارى تومەندەپ كەتكەنىن ەس­كەرت­تى. سالىقتان جالتارۋ، ۆاليۋتانى سىرت­قا اكەتۋ، وتاندىق ءوندىرىستى دامىتۋعا نەم­­قۇرايدى قاراۋ سەكىلدى كورىنىستەر – سو­نىڭ ايعاعى. سوندىقتان ء«وزىنىڭ جانە ۇرپاق­تارىنىڭ تاعدىرىن قازاقستاننىڭ بولاشاعىمەن تىعىز بايلانىستىراتىن وتانشىل بيزنەس وكىلدەرى مەملەكەت تاراپىنان قولداۋعا يە بولادى» دەپ اتاپ كورسەتتى مەملەكەت باسشىسى. وتە ورىندى ايتىلعان ۇسىنىس. ولاي دەيتىنىم، تەك بۇكىل حالىق بولىپ جۇمىلىپ، يىق تىرەسىپ، ەلىمىز ءۇشىن قىزمەت اتقارعان جاعدايدا عانا ءبىز ءوز وتانىمىزدى گۇلدەندىرە الارىمىز انىق.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ 50 پايىزىنان كوبى الەۋمەتتىك سالاعا جۇمسالادى، دەگەنمەن ول ءالى دە جەتكىلىكسىز. بۇل ورايدا، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، بالالاردى قورعاۋ سەكىلدى سالالاردى قولداۋ ماقساتىندا قوعامدىق قور تەتىگىن پايدالانۋ تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسى وتە ورىندى بولدى. جالپى، مەملەكەتتى دامىتۋدىڭ اۋقىمدى مىندەتتەرىن اشىپ كورسەتكەن پرەزيدەنت حالىقتىڭ جاع­دايىن ءجىتى ءتۇسىنىپ، الەۋمەتتىك-ەكو­نوميكالىق سالالاردا بەلەڭ الىپ جاتقان كەمشىلىكتەر مەن قيىندىقتاردى ەڭسەرۋگە بار كۇشىن سالاتىنىنا بۇكىل قوعام سەنىم ارتا باستادى.

مەملەكەت باسشىسى قوعامدا كەڭ ەتەك جايعان ادىلەتسىزدىككە دە ايرىقشا توق­تالدى. بۇل دا جالپى الەۋمەتكە بەلگىلى، حالىقتىڭ ىزاسى مەن نارازىلىعىن تۋدىرىپ جۇرگەن وزەكتى ماسەلە ەدى. اسىرەسە زاڭدى ورەسكەل بۇزىپ، ويىنا كەلگەنىن جاساپ ۇيرەنگەن الپاۋىت وليگارحتار­دىڭ ارەكەتىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. سولاردىڭ ادەپسىز ارەكەتىنەن مەملەكەتكە تيەسىلى قاراجاتتىڭ بيۋدجەتكە ەمەس، جەكە تۇلعالاردىڭ قالتاسىنا تۇسەتىنى، كەدەن ماڭىنداعى شارۋالاردى وزبىر توپتىڭ وكىلدەرى ءبولىپ الىپ، ەش سالىقسىز كەڭ كولەمدە زاڭسىز تاۋارلاردى يمپورتتاۋ ارقىلى باسەكەگە جول بەرمەي، مەملەكەتكە وراسان زور زيان كەلتىرۋى، جەكەشەلەندى­رۋ دەگەن جالعان اتتى جامىلىپ، مەملەكەت­تىڭ مۇلكىن تالان-تاراجعا سالۋ، ەنەرگيا كوزدەرى مەن ترانسپورت تاريفتەرىن كو­ڭىلدەرىنەن شىعاتىن دەڭگەيدە بەكىتىپ، ەرەكشە جەڭىلدىككە يە بولۋى جانە ت.ب. سول سياقتى ادىلەتسىزدىكتەرگە الداعى ۋاقىتتا توسقاۋىل قويۋدى ۇكىمەتكە قاتاڭ تاپسىردى. ەگەر وسى اتالعان كەمشىلىكتەر تۇزەتىلىپ، بەتىمەن كەتكەن الپاۋىت وليگارحتار اۋىزدىقتالاتىن بولسا، وندا بۇل ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ ەركىن قا­داممەن دامۋىنا تۇساۋ بولىپ وتىرعان كوپ جاعدايدان قۇتىلۋعا جول اشارى ءسوزسىز.

كوتەرىلگەن ماسەلە كوپ، سونىڭ ىشىن­دە ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ تۇراقتىلىعىن قام­­تاماسىز ەتۋ، ينفلياتسيانىڭ ءورشىپ، باعانىڭ وسۋىنە جول بەرمەۋ، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ناق­تى شەشىمدەر دايىنداۋ، ساياسي ماسە­لە­لەر شوعىرلانعان ايماقتاردا ارنايى باعدارلامالار دايىنداي وتىرىپ، ون­داعى قوردالانعان پروبلەمالاردىڭ شە­شىلۋىن جولعا قويۋ، جاستاردىڭ ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرىپ، جاڭا ەكونوميكاعا قاجەتتى كادر تاپشىلىعىن شەشۋ سەكىلدى وزەك­تى پروبلەمالار دا مەملەكەت باسشى­سىنىڭ نازارىنان تىس قالعان جوق.

ەندىگى جەردە جاڭا ۇكىمەت وسى ايتىل­عان تاپسىرمالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتەتىن ارنايى باعدارلاما دايىنداپ، ىسكە كىرىسۋگە ءتيىس. ايتىلعان وي ايقىن، تاپسىرمالار ناقتى بولعان­دىق­تان، ولاردىڭ ابىرويمەن ورىندالا­تى­نىنا كۇمان از.

جالپى، بۇل شارۋانى ىسكە اسىرۋ – بۇكىل قازاقستان حالقىنىڭ ورتاق مىندەتى. سوندىقتان ەندىگى كەزەڭدە ءبىر جەڭنەن – قول، ءبىر جاعادان باس شىعارىپ، بىر­لىگىمىزدى ساقتاي وتىرىپ، ىنتىماق پەن قا­جىرلى ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا ەكونوميكاسى دامىعان، الەۋەتى وركەندەگەن جاڭا قا­زاقستاندى بىرگە قۇراتىن كەز كەلدى، اعايىن!

جاقسىبەك قۇلەكەەۆ،

مەملەكەت قايراتكەرى