مەملەكەت باسشىسى اوسشك كەڭەسىنە جينالعان دەلەگاتسيا باسشىلارىمەن كەزدەستى

قاسىم-جومارت توقاەۆ اوسشك سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ 6-كەڭەسىنىڭ جۇمىسىنا قاتىسىپ وتىرعان دەلەگاتسيا باسشىلارىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. جيىنعا باحرەين، بەلارۋس، ءۇندىستان، قاتار، قىرعىزستان، موڭعوليا، رەسەي، وزبەكستان، تۇرىكمەنستان ەلدەرىنىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى، ءيزرايلدىڭ تۋريزم ءمينيسترى، سونداي-اق 5 حالىقارالىق ۇيىم مەن 15 مەملەكەتتىڭ ديپلوماتيالىق ميسسياسىنىڭ باسشىلارى قاتىستى.

مەملەكەت باسشىسى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا ازياداعى ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس وتكىزۋگە قازاقستاننىڭ باستاماشى بولعانىن جانە كەڭەستىڭ گەوگرافيالىق اياسى مەن كۇن ءتارتىبىنىڭ اۋقىمى كەڭەيگەن قۇرلىقتىق پلاتفورماعا اينالعانىن اتاپ ءوتتى.

پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، قازىرگى تاڭدا بەيبىتشىلىكتى قولداۋ، ىنتىماقتاستىق ورناتۋ جانە دامۋ مۇددەسى تۇرعىسىنان ازيا ەلدەرىنىڭ ۇجىمدىق كۇش-جىگەرى مەن دانالىعىن ۇيلەستىرۋ ءۇشىن كەڭەستىڭ الەۋەتى زور. قاسىم-جومارت توقاەۆ اوسشك-گە مۇشە مەملەكەتتەردىڭ بارىنە جانە كەڭەس حاتشىلىعىنا قازاقستاننىڭ توراعالىعى اياسىندا جاسالعان ءوزارا تابىستى ءىس-قيمىلدارى ءۇشىن ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.

«وزدەرىڭىزگە ءمالىم، ءبىز اوسشك-ءتى تولىققاندى حالىقارالىق ۇيىمعا اينالدىرۋدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارىنا نەگىزدەلگەن بىرقاتار ماڭىزدى باسىمدىقتاردى ايقىندادىق. كەڭەستىڭ حالىقارالىق ۇيىمعا قاجەتتى بارلىق ەلەمەنتتەرى، اتاپ ايتقاندا نەگىزگى قۇجاتتارى، باسقارۋشى جانە جۇمىس ورگاندارى، وپەراتيۆتىك بيۋدجەتى مەن تۇراقتى حاتشىلىعى بار. ۇسىنىلىپ وتىرعان ترانسفورماتسيا ازيانىڭ جاھاندىق ىستەردى رەتتەۋدەگى جاڭا ءرولىن ايقىن كورسەتەدى. بۇل قادام كەڭەسكە مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ءىرى قۇرلىقتاعى ورتاق، بىرىڭعاي جانە تۇتاس قاۋىپسىزدىكتىڭ ارحيتەكتۋراسىن قالىپتاستىرۋعا بەيىلدى ەكەنىن ناقتىلايدى»، دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

سونداي-اق قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ كەڭەسكە توراعالىعىن شەكتەگەن COVID-19 ىندەتى سالدارىنان تۋىنداعان كەدەرگىلەر تۋرالى ايتتى. وسىعان بايلانىستى مەملەكەت باسشىسى كەڭەسكە مۇشە ەلدەرگە كەلەسى باستامالاردى قولداۋدى ۇسىندى.

«بىرىنشىدەن، اقساقالدار كەڭەسىنىڭ باسشىسى لاۋازىمىنا اوسشك-ءتىڭ نەگىزىن قالاۋشى، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىنۋ – مەن ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە. ەكىنشىدەن، 2022-2024 جىلدارى اوسشك توراعالىعىنا قازاقستاندى ۇسىنامىن. ەلىمىزدىڭ كانديداتۋراسى ماقۇلدانعان جاعدايدا كەڭەستىڭ يگى ميسسياسىن ورىنداۋ ءۇشىن ۇجىمدىق كۇش-جىگەردى نىعايتۋ جولىندا جاڭا مانداتتى پايدالانۋعا مىندەتتەمە الامىز»، دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ءوز سوزىندە قۇبىلمالى ستراتەگيالىق جاعدايدا ازيا قۇرلىعى گەوساياسي كۇرەستىڭ باستى الاڭىنا اينالىپ وتىرعانىن ايتتى.

«بىرىڭعاي جانە سىندارلى ءتاسىل ۇسىنىپ، وزىمىزگە زور جاۋاپكەرشىلىك پەن مىندەت جۇكتەگەن جاعدايدا ازيا XXI عاسىردىڭ كوشباسشىسى بولاتىنىنا سەنىمدىمىن. بۇل رەتتە، اوسشك ازياداعى قاۋىپسىزدىكتىڭ، ىنتىماقتاستىق مەن ورتاق وركەندەۋدىڭ نىسانىن قالىپتاستىرا الاتىن بىرىڭعاي فورۋمعا اينالادى دەگەن ۇمىتتەمىز»، دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى الداعى جىلدارى اوسشك ءمان بەرۋگە ءتيىستى بىرقاتار وزەكتى مىندەتتەردى اتاپ ءوتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ايتۋىنشا، كەڭەستىڭ نەگىزگى مىندەتى ءوزارا سەنىمدى كۇشەيتۋگە جانە جانجالداردىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان. پرەزيدەنت سەنىمدى كۇشەيتۋ شارالارىنىڭ جاڭارتىلعان كاتالوگىن ازىرلەۋ جونىندەگى جۇمىستىڭ ءساتتى ورىندالعانىن اتاپ ءوتتى. بۇل قۇجات ەپيدەميولوگيالىق قاۋىپسىزدىك، قوعامدىق دەنساۋلىق جانە فارماتسەۆتيكا، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، تەرروريزممەن كۇرەس سىندى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا سالالارىن قامتيدى. مەملەكەت باسشىسى اۋعانستانداعى جانە وعان قاتىستى قازىرگى قالىپتاسقان جاعدايدى ەكىنشى وزەكتى ماسەلە رەتىندە اتاپ ءوتتى.

«ورتالىق ازيانىڭ بەس مەملەكەتى اۋعانستاننىڭ قالىپتى جاعدايعا ورالۋىنا اسا مۇددەلى. قازاقستاننىڭ ۇستانىمى ايقىن. بىزگە ازياداعى ۇلكەن ويىن ەمەس، ۇلكەن پايدا قاجەت»، دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، سوزىلمالى پاندەميا جاعدايىندا ۆاكتسينالاردىڭ بارىنشا قولجەتىمدى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. سونداي-اق قازاقستان QazVac ۆاكتسيناسى ارقىلى جالپىعا ورتاق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە قوماقتى ۇلەس قوسۋعا نيەتتى ەكەنىن ايتتى. مەملەكەت باسشىسى كەڭەستەگى ارىپتەستەرىن ەپيدەميولوگيالىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى جاڭا سەنىم شارالارى اياسىندا ۇجىمدىق كۇش-جىگەردى جانداندىرۋعا شاقىردى. قاسىم-جومارت توقاەۆ پاندەميا ازيانىڭ الەمدەگى ورنىن بەكەمدەپ الۋىنا جاڭا مۇمكىندىكتەر بەرەتىن سىندارلى ءسات بولۋى دا مۇمكىن ەكەنىن ايتتى.

«قازىردىڭ وزىندە ءبىزدىڭ ايماق عالامدىق تارتىلىس كۇشىنە اينالدى. بۇندا الەم حالقىنىڭ 60 پايىزى، تۇتىنۋشىلىق قابىلەتى بار ولشەممەن العاندا، الەمدىك ءىجو 40 پايىزى وسىندا شوعىرلانعان. وسى قۇرلىقتا وتە قۋاتتى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق، وڭتۇستىك شىعىس ازيا ەلدەرىنىڭ قاۋىمداستىعى، ازيا-تىنىق مۇحيتى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىعى جانە جان-جاقتى ايماقتىق ەكونوميكالىق ارىپتەستىك ۇيىمدارى جۇمىس ىستەيدى. ازياداعى ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەسكە مۇشە ەلدەر ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتىلىعىن نىعايتۋ ءۇشىن جوعارىدا اتالعان ۇيىمدارمەن ىنتىماقتاستىق ماسەلەسىنە ەرەكشە كوڭىل بولگەن ءجون دەپ ويلايمىن»، دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى كەڭەس ءاردايىم ەكونوميكالىق ولشەمىن نىعايتۋ باعىتىندا جۇمىستار اتقارىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى. ناقتى ايتقاندا، قارجىلىق ترانساكتسيالاردىڭ، قۇبىر جەلىلەرىنىڭ جانە لوگيستيكالىق باعدارلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا جاڭا شارالار قابىلدانادى. سونداي-اق پرەزيدەنت اوسشك كەڭىستىگىندە ترانسپورتتىق دالىزدەردى ودان ءارى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىنە توقتالدى.

«بۇل رەتتە كونتينەنتالدى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارعا ۇزاقمەرزىمدى ينۆەستيتسيالار سالۋعا ۇلكەن مۇمكىندىكتەر بار. حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بۇل سالا 2030 جىلعا دەيىن جىل سايىن 1،7 تريلليون دوللار قاراجات سالۋدى قاجەت ەتەدى»، دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

پرەزيدەنت كليماتتىڭ وزگەرۋىنە دە توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، عالامدىق كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى، ورنىقتى دامۋ يدەياسى كەڭەسكە مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ساياساتىنان ايقىن كورىنىس تابۋى كەرەك.

«ازيا-تىنىق مۇحيتى ايماعى كليماتتىڭ ءارتۇرلى قۇبىلىستارىنا ءجيى ۇشىرايدى. بۇكىل الەمدەگى تابيعي اپاتتاردىڭ 40 پايىزى وسى ايماقتا بولادى جانە حالقىنىڭ 84 پايىزى زارداپ شەگەدى. بۇل ماسەلەلەر كليماتقا بايلانىستى پاريج كونفەرەنتسياسىنان كەيىنگى سور26 ءسامميتىنىڭ قارساڭىندا اسا ماڭىزدى. گلازگوداعى كەلىسىمدەردىڭ ساپالى ورىندالۋى ادام شىعىنىنا جانە تۇرمىس دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە بۇدان بىلاي جول بەرمەۋ ءۇشىن قاجەت. سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىز وسى وزەكتى ماسەلەلەردى ىلگەرىلەتۋگە ىقپال ەتەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز»، دەدى مەملەكەت باسشىسى.

سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقاەۆ ورتالىق ازيانىڭ، تاياۋ شىعىس پەن ازيانىڭ وزگە دە ايماقتارىنداعى ازىق-ت ۇلىك جانە سۋ قاۋىپسىزدىگىنە زاردابىن تيگىزەتىن اۋا رايىنىڭ ەكسترەمالدى قۇبىلىستارىنىڭ جيىلەۋىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى.

«قازاقستان ازىق-ت ۇلىك تاسىمالداۋ بويىنشا جاھاندىق تىزىمدەگى بەلسەندى ەل ءارى ازىق-ت ۇلىك قاۋىپسىزدىگى جونىندەگى يسلام ۇيىمىن قۇرۋعا باستاماشى بولعان مەملەكەت رەتىندە، اتالعان ماسەلەلەرگە اوسشك-ءنىڭ كۇن تارتىبىندە باسىمدىق بەرىلۋگە ءتيىس دەپ سانايدى. بۇل ءبىزدىڭ ينكليۋزيۆتى دامۋىمىز بەن الەۋمەتتىك يگىلىگىمىزدى، اسىرەسە پاندەميادان كەيىنگى كەزەڭدە قولداۋ ءۇشىن ماڭىزدى»،  دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى گەوساياسي جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا بايلانىستى «تەحنولوگيالىق تەمىر شەكارانىڭ» بىرتە-بىرتە ايقىندالىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى. وسىعان وراي پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ اوسشك-گە مۇشە ەلدەرمەن تەحنولوگيالىق سەرىكتەستىكتى تەرەڭدەتۋگە مۇددەلى ەكەنىن ايتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ اوسشك كاتولوگىنىڭ جاڭا ءارى سەنىمدى شاراسى رەتىندە IT سالاسىندا ىنتىماقتاستىق ورناتۋدىڭ ءمانى زور ەكەنىن جەتكىزدى. مەملەكەت باسشىسى قارجى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ ماسەلەسىنە دە ارنايى توقتالدى.

ء«بىز اوسشك قارجى ءسامميتىنىڭ قورىتىندىلارىن قولدايمىز. بۇگىندە قازاقستان ەۋرازيالىق كەڭىستىكتەگى قارجى نارىعىندا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىن ەلگە اينالىپ كەلەدى. وسى رەتتە «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن ايتۋعا بولادى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل ورتالىق الەمدىك ينستيتۋتتاردىڭ وزىق تاجىريبەلەرىن ۇشتاستىراتىن جانە اعىلشىن قۇقىعىنا نەگىزدەلگەن زاماناۋي قۇرالداردى پايدالاناتىن قارقىندى قارجى الاڭىنا اينالدى. اوسشك بويىنشا سەرىكتەستەرىمىزدى احقو-نىڭ مۇمكىندىكتەرىن بەلسەندى پايدالانۋعا شاقىرامىن»، دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ءسوزىنىڭ سوڭىندا ايتقان ۇسىنىستارىنىڭ ءبارى ورتاق ماقساتقا قول جەتكىزۋگە، مەيلىنشە قاۋىپسىز، ورنىقتى ءارى وركەندەگەن ازيا قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعانىن ايتتى. وسى رەتتە، قاسىم-جومارت توقاەۆ كەلەسى جىلى قازاقستاندا وتەتىن اوسشك-ءنىڭ 6-ءسامميتىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا ەرەكشە ءمان بەردى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، سامميت «جاڭا الەمدەگى جاڭا ازيا» باعدارىن ايقىنداۋعا ارنالعان. مەملەكەت باسشىسى اتالعان ءىس-شاراعا زور ءمان بەرەتىنىن اتاپ ءوتىپ، كەڭەسكە مۇشە ەلدەردىڭ باسشىلارىن ونىڭ جۇمىسىنا بەلسەندى اتسالىسۋعا شاقىردى.