شەبەرحاناسىز شەبەر

ول – ءمۇسىنشى ءھام سۋرەت­شى. اتى الىسقا تاراماسا دا، كە­رەكۋ جۇرتى ەرەكشە قادىر­لەپ، ءاس كوتەرەتىن ونەر يەسى. قا­تارداعى مۇعالىم قازاققا قا­دىر­لى اباي مەن مۇحتاردىڭ، ەستاي مەن سۇلتانماحمۇتتىڭ ءبيۋس­تىن جاساعان. بۇگىندە بايان قاي­نىشەۆانىڭ قيالىنان تۋعان كەۋ­دە مۇسىندەر كەنشىلەر شا­ھا­رىنىڭ كوركىن اشىپ تۇر. بايان­اۋىلداعى جۇسىپبەك ءبيۋستىنىڭ، ەرەيمەنتاۋداعى ۇمبەتەي جىراۋ ءمۇسىنىنىڭ اۆتورى دا وسى جان.

ەكىباستۇزدىڭ تاريحي-ولكە­تانۋ مۋزەيىندە ەستاي بەر­كىم­­باي ۇلىنا ارنالعان زال بار. وسىن­­داعى كوزدىڭ جاۋىن الار ەكى ۇلكەن تۋىندى – بايان قاي­نى­شە­­ۆانىڭ ەڭبەگى. اۋليە­كول جا­عا­سىندا ءان سالىپ وتىر­عان ەستاي اقىندى اينىتپاي مۇ­سىندەگەن ونەرپازدىڭ ونەرىنە سۇي­سىنبەگەن ادام كەمدە-كەم. ال ەكىنشى تۋىندىدا قىسقا عۇمىردا قوسىلا الماعان قوس عاشىق ەستاي مەن قورلان ءبىر-بىرىنە قول سوزعان قالپى تاس مۇسىنگە اينالعان. عا­شىق­تاردىڭ اراسىن قازاقتىڭ قارا دومبىراسى ءبولىپ تۇر. بۇل – ۇلى سەزىمنىڭ «قورلانداي» ۇلى انگە اينالعاندىعىنىڭ بەلگىسى.

ول – تۋما تالانت. ولاي دەي­تىنىمىز، بايان قاينىشەۆا ءدۇيىم ەلگە ايگىلى دارىن يەلەرى سەكىلدى ىرگەلى وقۋ ورىندارىندا وقىما­عان. بىتىرگەنى – ەكىباستۇزدىڭ پە­داگوگيكالىق ۋچيليششەسى. بەرتىن پاۆلودارداعى يننوۆاتسيالىق ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىن تامام­داعان. بولدى. الايدا بايان قۇر­مانقىزىنىڭ قولىنان شىققان ­كەرەمەت تۋىندىلار «الما­تى­داعى يا ماسكەۋدەگى اتاقتى ۇستاحا­نالاردا ونەرىن ۇشتاعان-اۋ» دەگەن ويعا جەتەلەيدى. استە ولاي ەمەس. كەرەكۋ وڭىرىنەن قارىس قا­دام شىقپاي-اق ونەردىڭ بيىگىنە ورلەپ كەلەدى.

بايان قاينىشەۆا ۇزاق جىل­دار بويى ەكىباستۇزداعى س.توراي­عىروۆ اتىنداعى №22 مەكتەپ-گيمنازياسىندا بەينەلەۋ ونەرىنەن ساباق بەرەدى. مۇسىنشىلىك – جان قالاۋى. ونەرىن ورتاعا سالىپ، كاسىپكە اينالدىرعان ەمەس. تاپ­سىرىس تۇسسە، تارتىنبايدى. كو­بىنەسە جۇرەگى قالاعان دۇنيە­لەردى جاسايدى. جەكە شەبەرحاناسى دا جوق. شەبەرحاناسى – ءوز شاڭىراعى.

– تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىل­­دارى قيىن كەزەڭ ەدى عوي. بايان مۇعالىمدىك جۇمىسقا تۇردى دا، وقۋشىلارىنا بار بىلگەنىن ۇيرەتۋگە كىرىستى. الايدا ول كەزدە ءمۇسىن جاساۋعا قاجەتتى ماتەريالدار قاسقالداقتىڭ قانىنداي تاپشى بولاتىن. ءالى ەسىمدە ەكى­باستۇزداعى پراۆوسلاۆتاردىڭ شىر­­كەۋى سالىنىپ جاتقان جەردەن اجەپتاۋىر اق ساز الىپ كەلگەنىم بار. بايان ونى بىرازعا دەيىن پايدالانىپ، كادەگە جاراتتى. وسىدان كەيىن ول ءمۇسىن جاساۋعا دەن قويا باستادى. ايتپاقشى، مىنا ءبىر قىزىق وقيعانى ايتپاي كەتۋگە بولماس. بىردە باياننىڭ شاڭىراعىنا – اقكول جايىلماداعى «ولەڭ­تى» سوۆحوزىنا باردىق. ۇيگە كەلگەن قوناقتاردىڭ ىشىندە كو­رىپ­كەلدىگىمەن، اۋليەلىگىمەن جۇرت­قا ءمالىم جانداربەك قوجا دا بار ەدى. وزگەلەر سەكىلدى ءبىز دە قوجا اتانىڭ باتاسىن الدىق. جانداربەك اتا باياننىڭ قولىن ۇستاپ «سەنىڭ قولىڭدا ۇلكەن ونەر بار!» دەدى. ارينە، اۋەلدە وعان ءمان بەرگەن جوقپىز. تەك كە­يىن قوجا اتانىڭ ايتقانى ايداي كەل­گەنىن تۇسىندىك، – دەيدى ءمۇسىنشىنىڭ جۇبايى راشيد جاپانوۆ.

بايان قۇرمانقىزىنىڭ ال­عاش جاساعان ءمۇسىنى – اكەسىنىڭ بەينە­سى. كىشىگىرىم سول ءمۇسىن ۇلكەن ونەر­گە جول اشتى.

– العاشقى ەڭبەگىمنەن كە­يىن ەرەكشە شابىت الدىم. شەبەر­لىگىمدى شىڭداۋعا كىرىستىم. ەكى­باستۇزدا سەرگەي پاۆلوۆيچ پان­تەلەەۆ دەگەن مىقتى سۋرەتشى بار. سول كىسىدەن كوپ دۇنيەنى ۇيرەن­دىم. كورمەلەردىڭ بىرىنەن جۇ­مىس­تارىمدى تاماشالاعان تي­مۋر كوۆالەۆ تە قولداۋ كورسەتتى. ۋني­ۆەرسيتەت قابىرعاسىندا ۆلا­­ديمير ەفرەموۆتەي تاماشا تۇل­عادان ءتالىم الدىم. كەرەكۋ وڭىرىن­دەگى بوتا ماشراپوۆ، عالىم قار­جاسوۆ، وسەرباي شورانوۆ، ءانۋار يگەمباەۆ سەكىلدى سۋرەت­شى، ءمۇسىن­شى اعالاردىڭ بەرگەن اقىل-كە­ڭەسى دە تىنىسىمدى كەڭەيت­تى. ارىپ­تەسىم، سۋرەتشى اقەرتىس سول­تان­باەۆتىڭ، جيەنىم ريزابەك جاقى­پوۆتىڭ ونەرىمە ۇلكەن قول­­عا­بىس جاساعانىن بولە-جارا اتاپ وتۋگە ءتيىسپىن، – دەيدى بايان قاي­نىشەۆا.

اتاپ وتەرلىگى، كەرەكۋ وڭىرىن­دە مۇسىنشىلىكتى مەڭگەرگەن بۇرىم­دىلار تىم از. سوندىقتان بولار، بايان قۇرمانقىزىن وبلىستاعى سۋرەتشىلەر مەن مۇسىنشىلەر ەرەكشە قادىرلەيدى. ونى وسى ورتانىڭ ەركەسى، گ ۇلى دەسە دە جاراساتىنداي. اقىندار دا جىر ارناپ، ونەر يەسىنىڭ مارتەبەسىن ودان ءارى بيىك­تەتۋدە. ەكىباستۇزدىق ءمۇ­­سىنشى­نىڭ ءومىرى مەن ونەرى كي­نو­­نوۆەللا­عا دا وزەك بولدى. ونى «حابار» تەلەارناسىنان ميل­ليونداعان ادام تاماشالاپ، تامساندى.

– وتكەن جىلدىڭ جازىندا «حا­بار» تەلەارناسى تاۋەل­سىز­دىك­تىڭ 30 جىلدىعىنا وراي «مەن قازاقستاندى جانە قازاق­ستان­دىقتاردى نە ءۇشىن جاقسى كورە­مىن» دەگەن جوبانىڭ باستالعانىن حابارلادى. وعان رەسپۋبليكاعا اسا تانىمال ەمەس، بىراق ءوز وڭىرىندە ۇلكەن قۇرمەتكە يە ادامدار تۋرالى ستسەناري جازىپ، ۇسىنۋ كەرەك ەكەن. بايانعا ەسكەرتپەي، ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى ستسە­ناري جازىپ جىبەردىم. ۇيىم­­داستىرۋشىلارعا ۇناپتى. جارتى ساعاتتىق كينونوۆەللا­نى باقىت قيلىباەۆتىڭ ستسەنار­لىق شەبەرحاناسى ءتۇسىردى. وسى جىل­­دىڭ 14 قاڭتارىندا ەفيرگە شىقتى. كوپشىلىك كوركەم دۇ­­نيەنى جىلى قابىلداعان سەكىل­دى. ويتكەنى، حابارلاسىپ، قۇت­تىق­تاعاندار كوپ. ءوز باسىم بايان­­نىڭ شىعارما­شىلىعى مۇنداي تۋىن­دىعا لايىق دەپ ەسەپتەي­مىن. ويت­كەنى، ول بۇل سالاعا ءومىرى­نىڭ 25 جىلىن ارنادى. 100-دەن استام ونەر تۋىندىسىن جاسادى. تىگىن­­شىلىكتى، توقىماشىلىقتى، سۋرەت­شىلىكتى دە ءبىر كىسىدەي مەڭ­گەرگەن. سازدان قۋىرشاق جاسايتىن ونەرى جانە بار. سونداي-اق ەلىمىزدە ءمۇسىن­شى ايەلدەر وتە از. وسى سالانىڭ وكىلىن كوپشىلىككە تانىتقىم كەل­دى. ستسەناري جازۋىما تۇرتكى بول­­عان جايتتىڭ ءبىرى وسى، – دەيدى راشيد جاپانوۆ.

جوبانىڭ باس پرو­­­ديۋسەرى باقىت قيلىباەۆتىڭ ايتۋىن­شا، ەكى­باستۇزدىق قارا­پا­يىم مۇعا­لىمنىڭ ءومىر جولى قا­زى­­لار القا­سىن ەرەكشە تاڭعال­دىرىپتى.

– ءبىز كورەرمەنگە باس كەيىپ­­كەر ارقىلى ءومىردى قالاي وزگەرتۋ­­گە بولاتىنىن كورسەتكىمىز كەلدى. العا ماقسات قويىپ، سوعان ۇم­تىلۋ كەرەكتىگىن جەتكىزدىك دەپ ويلاي­مىن. بۇل تۋىندىدا ەكشەن، كۇتپەگەن وقيعالار جوق. ەسە­سىنە، «بوبەك» قورىنىڭ سيمۆو­لىنا اينالعان ءمۇسىننىڭ – انا­نىڭ ايالى الاقانىنداعى ءسابي ۇلگىسىندەگى تۋىندىنىڭ دۇنيەگە قالاي كەلگەنىن كورۋگە بولادى، – دەيدى باقىت قي­لىباەۆ.

بايان قۇرمانقىزىمەن ءبىر شا­­ڭىراق استىندا 35 جىلعا جۋىق باقىتتى عۇمىر كەشىپ كە­لە جات­قان راشيد جاپانوۆ جۇبايى­نا ۇنەمى قولداۋ كورسەتۋمەن كە­لە­­دى. ۇلدارى دا ونەردەن الىس ەمەس. تۇڭعىشى قاسىمحان – رەس­پۋب­ليكاعا تانىمال ديزاي­نەر. قا­سىم­حان جاپانوۆ – پاۆلودار وب­لىسى ەمبلەماسىنىڭ، اۋىر ات­لە­تيكا­دان الماتىدا وت­كەن الەم چەم­پيوناتىنىڭ، كۇ­رەس تۇر­­­­لە­رىنەن استانادا ۇيىم­داس­­تى­­رىلعان الەم بىرىن­شىلى­گى­­نىڭ لو­گو­تيپى مەن مەدالدار جيىن­تى­عى­نىڭ اۆتورى. ورتان­شى ۇلى يسلام – كاسىپكەر، ال كەن­جە­سى دي­ماش – ستۋ­دەنت. ولار دا ونەر­دەن قارا جاياۋ ەمەس.

بايان قاينىشەۆانىڭ قاراپا­يىم­دىلىعىنا قايران قالمايتىن ادام جوق. ءتور مەنىكى دەپ توسكە ورلەمەيدى. كەيبىر ونەر ادامدارى سەكىلدى ءوزىن ورىندى-ورىنسىز جارنامالاۋعا جانى قاس. ارتىق ماقتاۋدى دا سۇيمەيدى. سۇحبات بەرگەندە اشىلىپ اڭگىمە دە ايتپايدى. سوندىقتان شىعار ونىڭ ولقى تۇستارىن ۇنەمى جۇبايى راشيدتىڭ تولتىرىپ جۇرگەنى.

وسىنداي ەرەكشە تالانتتىڭ الماتى مەن استاناداعى ونەر­دىڭ قىز-قىز قايناعان ورتاسىنان جى­راقتا جۇرگەنى قىنجىلتادى. ونىڭ ءبىر ءمىنى دە، بار ءمىنى دە – وسى.