سويلەسىپ وتىرىپ تا جازۋىن جازا بەرەدى ەكەن. سابەڭ وسىلايشا قاۋىرت جۇمىس ىستەپ جاتقان كەزدە، بىردە وعان ايگىلى پارتيزان-جازۋشى قاسىم قايسەنوۆ تەلەفون شالادى. جازۋ جازىپ وتىرعان سابەڭ تەلەفوندى كوتەرىپ، نەمقۇرايدى كوڭىلمەن:

— اللەۋ! — دەيدى.

— اسسالاۋماعالەيكۇم، سابە! — دەيدى قاسىم.

— ۋاليكۇمسالەم! — دەيدى سابەڭ ويىن جازۋىنان اۋدارماعان كۇيى.  ودان ارعى اڭگىمە بىلايشا جالعاسادى:

— سابە، بۇل قاسىم ءىنىڭىز عوي...

— ە، دۇرىس بولعان ەكەن.

— سابە، وزىڭىزبەن ءبىر ماسەلە جونىندە اقىلداسسام دەپ ەدىم.

— ە، دۇرىس بولعان ەكەن.

— ءوزىڭىز بىلەسىز، مەن سوعىستا وق ءتيىپ، ءبىر كوزدەن ايرىلىپ كەلدىم عوي.

— ە، دۇرىس بولعان ەكەن.

— سول وق تيگەن كوزىم سوڭعى كەزدە اۋىرىپ، مۇلدەم مازامدى الىپ ءجۇر...

— ە، دۇرىس بولعان ەكەن.

— دارىگەرلەرگە كورىنىپ ەدىم، «كوزىڭنىڭ اۋرۋى اسقىنىپ كەتكەن» دەدى.

— ە، دۇرىس بولعان ەكەن.

— «وپەراتسيا جاساپ كوزىڭدى ويىپ الىپ تاس­تايمىز» دەدى.

— ە، دۇرىس بولعان ەكەن.

— سابەسى-اۋ، كوزىمدى ويىپ الىپ تاستاسا، ونىڭ نەسى دۇرىس دەپ وتىرسىز؟ — دەپ وسى ساتتە قاسىم شامدانعانداي بولىپ، داۋىس كوتەرىپتى. سوندا سابەڭ تۇسىنەن شوشىپ ويانعانداي سەلك ەتىپ:

— اي، قاسىم، «كوزىمدى ويىپ الىپ تاستايدى» دەدىڭ بە؟.. وندا ول دۇرىس بولماعان ەكەن، — دەپتى جالما-جان اقتالىپ.

ءوتىپ كەتكەن لەكتسيا

باياعىدا قىزىلوردا وبكومى اسقار توقماعام­بەتوۆ پەن قالماقان ابدىقادىروۆتى شاقىرىپ الىپ، ون كۇن بويى وقىتىپ، ساياسي ساۋاتتارىن جەتىلدىرىپ-دايىنداپ، شوپاندارعا لەكتسيا وقۋعا اتتاندىرىپ قويا بەرەدى.

ەكەۋى العاشقى كۇنى-اق ارالدىڭ ارعى شەتىندەگى، يت ارقاسى قيانداعى ءبىر قويشىنىڭ ۇيىنەن ءبىر-اق شىعادى. اتى بەلگىلى اقىن-جازۋشىلار كەلگەن سوڭ قويشى جازعان قويىن سويىپ، اراق-شارابىن قۇيىپ دەگەندەي — جانى قالماي قۇراق ۇشىپ قوناق ەتەدى. اسەكەڭ ىشىمدىككە جوق ەكەن، ونىڭ ەسەسىن قالەكەڭ قايىرىپ، ءبىراز جەرگە دەيىن بارىپ قالادى عوي...  سودان ۋداي ماس قالەكەڭ ءتۇن ورتاسىندا ۇيىقتاپ جاتقان جەرىنەن اتىپ تۇرىپ:

— ەي، جاتقاندار،

قۇداي اتقاندار،

ءبۇيتىپ جاتپاڭدار،

مال باسىن ساقتاڭدار! — دەپ تاقپاقتاپ ايعاي سالىپتى. بالا-شاعا شوشىپ ويانىپ، ءۇي يەلەرى ابىرجىپ قالىسادى. سوندا اسەكەڭ:

— جولداستار، بۇل كىسىگە كوڭىل اۋدارماڭدار، انشەيىن وبكومنىڭ لەكتسياسى ءوتىپ كەتكەن عوي، — دەپ قالەكەڭدى قايىرا ورنىنا جاتقىزىپتى.

«استارلى» تاپسىرما

قازاق سسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەس­پوندەنت مۇشەسى، كورنەكتى ادەبيەت زەرتتەۋشىسى، پروفەسسور ەسماعامبەت ىسمايىلوۆ بىردە كولەمدى ما­قالا جازىپ، ول ماقالاسىندا ءبىر توپ جازۋشى­لاردى سىناپ كەتەدى. سول سىنالعانداردىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ ۇستازى ءسابيت مۇقانوۆ تا بار ەكەن. سابەڭ ەسماعامبەتتىڭ سىنىن كوڭىلىنە اۋىرلاۋ الىپ، كەلەسى كۇنى وعان تەلەفون شالادى. ءبىر-ءبىرىنىڭ اماندىق-ساۋلىعىن، حال-جايلارىن عانا سۇراپ، ەكەۋى دە «نەگىزگى ماسەلەگە» جولاماي، از-كەم اڭگىمەلەسىپ قالادى. ءسوز اراسىندا ەسماعامبەت:

— ەرتەڭ سەمەي جاققا، اباي اۋدانىنا كومانديروۆكاعا جۇرەيىن دەپ وتىرمىن، — دەيدى.

— اباي اۋدانىنا دەيسىڭ بە؟ وندا مەن ءبىر شارۋا تاپسىرايىن، سونى بىلە كەلشى؟ — دەيدى سابەڭ.

— ءپالى، سابە، ايتساڭىز بولدى عوي، قاتىرىپ ورىنداپ قايتامىز! — دەيدى ەسماعامبەت.

سوندا سابەڭ:

— ءاي، ەسماعامبەت، ورىنداساڭ سول، ابايدا: «كۇشىك اسىراپ يت ەتتىم، ول بالتىرىمدى قاناتتى. بىرەۋگە مىلتىق ۇيرەتتىم، ول مەرگەن بولدى، مەنى اتتى»، — دەگەن ولەڭ بار ەدى. سول ولەڭدى اباي نە ءۇشىن جازدى ەكەن، سونى بىلە كەلشى؟ — دەپ تەلەفون ترۋبكاسىن اقىرىن عانا ىلە سالىپتى.

الىبەك اسقار

نۇر-سۇلتان

ءۇن وشىرەر ۇيىرمە

قۋ تىرلىك قويسىن با، cيىر جىلى باستالا سالا تاعى دا تە­پەڭ­دەپ قالاعا باعىت الىپ كەلەمىن.

وندا بارار جەرىم قيلىباي قۇدامنىڭ تاس قابىرعالى ءۇيى. قۋىس ۇيدە قامالا بەرمەي، كو­بىنە قۇدا ەكەۋمىز ەسىك الدىن­داعى الاڭقايدا ارقا-جارقا وتىراتىن ادەتىمىز بار.

قۇدام قۇرمەتتى دەمالىس­تا بولعان سوڭ، كەلۋىمدى قۇپ الىپ، سىرتتا وتىرىپ اعىل-تەگىل اڭگىمە تەتىگىن اعىتادى. وتكەن جىلعى ايتقان اڭگىمەسى ەسىمدە قالىپتى.

– قىزمەتتەن قاعىلعالى جاع­داي قيىن­دادى، نە ۇيگە سىي­ماي­سىڭ، نە تۇزدە تىرەلىپ تۇرعان تىر­لىگىڭ جوق... – دەپ قامىققان.

– نەمەرە... – دەپ قالىپ ەدىم:

– نەمەنە؟! – دەپ ول باعجاڭ ­ەتە قالدى دا، – زامانىنا قاراي بالاسى، – دەپ اعىل-تەگىل اعىتىلدى. – ءاي زامان-اي، قارشاداي بالاعا دەيىن قاراپ جۇرمەيتىن كەزەڭ كەلدى. نەمەرە اتاۋلى قولدى-اياققا تۇرمايدى، ەڭ كەنجەسىنىڭ ءوزى «اتا، ۇيىرمەگە كەتتىم»، دەپ بەزىپ كەتەدى. ايتايىن دەگەنىم، بۇ­لاردىڭ ۇيىرمەسى ۇرەي ۇشىرا­دى... ۇلكەنى الگى  ۇرىپ-سوعا­تىن­نىڭ ۇيىرمەسىنە بارعاندا بۇلقان-تالقان بولعانىم بەكەر ەكەن... ە، ءبىزدىڭ كەزىمىزدەگى ۇيىرمە – بي، دومبىرا، ءان دەپ، ءارى كەتسە شاحمات، دويبى دەپ بىتپەۋشى مە ەدى. قازىر ءتۇرى كوپ، كەيبىرىنىڭ كاسىبىن ەستىپ تۇلا بويىڭ تى­تىركەنەدى. الگى ۇلكەنىمنىڭ: «اتا، ەسە قايىراتىندارىڭىز بولسا، ايتىپ قويىڭىز» دەيتىنىن قايتەسىڭ. ونى ايتاسىڭ، «ومىرگە بەيىمدەلۋ» دەيتىن ۇيىرمە دە بار ەكەن. ورتانشىم سونىڭ مۇشەسى، بىلۋىمشە، وندا ءومىر ءسۇرۋدىڭ قۋلىق-سۇمدىعىن ۇيرەتە­تىن­ كورىنەدى. بالا ەمەس پە، ەس­تى­گەنىن اندا-ساندا ايتاتىنى بار، بايقايمىن، سەنىڭ دە، مەنىڭ دە اقىلىم ايدالادا قالادى، – دەپ قۇدام سول جولى ونىڭ ءبىر-ەكەۋىن ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ كەش باتىرعان بولاتىن.

سودان تاعى بىردە بارعانىم­دا، اڭگىمە تاعى نەمەرەگە تىرەلىپ، قۇدام قىلعىنا وتىرىپ:

– قۇرداس تا ازايدى، كەۋكىل­دە­سەتىن كورشى-كولەم دە جوق، اينالىسار ءىسىڭ بولماعان سوڭ قيىن ەكەن، – دەپ الدى دا، اڭگىمەسىن نەمەرەلەرىنە باعىشتادى. – ەس كىرىپ، ەتەك جاپقان نەمەرەم – اتىن ايتپايدى، اكە-شە­شەسى دە بىلە بەرمەيدى-اۋ شا­ماسى، بايقاۋىمشا، ءبىر پالە­كەت ۇيىر­مەنىڭ بەلدى مۇشەسى كو­رىنەدى. پالەكەتى سونشا، وندا تەز بايۋدىڭ جولىن، قىسقاسى، ءومىردىڭ ۇڭ­عىل-شۇڭعىلىن ىلدىم-جىلدىم ۇعىندىرادى ەكەن. الداپ-ارباۋ بىلاي تۇرسىن، كولەڭكەلى بيزنەس دەي مە، ۇي­رەتەرى اقىلعا سىيىمسىز، ءارىسى ەكونوميكالىق قىلمىسقا بارىپ تىرەلە­تىن كورىنەدى. تاعى ءبىر سوراقىسى، ەرەسەكتەرى ءوزارا اقىلداسىپ، مىنا زاماندا كەرەك بولىپ قالار دەپ ەڭ كەن­جە نەمەرەنى «اتۋ» اتتى ۇيىر­مەگە بەرىپتى... قارۋدىڭ قارا­پايىمىنان تارتىپ، ەسەيە كەلە الگى ءدۇربىلى مىلتىقتىڭ مىق­تىسى بولىپ شىعا كەلەدى ەكەن. ول بوقمۇرىن نەمەنى قاتار­لاستارىنىڭ «كيللەر» دەپ قاعىت­قانىن دا ەستىپ قالدىم... – دەپ قۇدام قىنجىلىس بىلدىرگەندە، مەن ەستىمەگەن ەلدە كوپ دەپ جا­عامدى ۇستاعانىم بار.

ءسويتىپ، بۇل كەلىسىمدە قۇدام­نان نەمەرە حيكاياسىنىڭ كەزەكتى سەرياسىن ەستىگىم كەلىپ اۋلاداعى الاڭقايعا جايعاسا بەرىپ ەدىم، قۇدا كوڭىلدى: – زامانىنا قا­راي امالى... ەسەيىپ ەر جەتكەن، ومىردەن ءوز ورنىن تاپقان نە­مەرەنى كورۋدەن وتكەن ارمان بار ما؟! – دەپ جەلپىنە جەتەكتەپ، مەنى ءبىر سىراحاناعا اكەپ جايعاستىردى دا: – سەن وسىندا بولا تۇر، سىراڭدى سىيعانشا ءسىمىر، مەن ءبىر ۇيىرمەنىڭ مۇشەسى ەدىم، كوپ ۇزاماي كەلەمىن... بارماسام، نەمەرەلەرىم رەنجيدى، ونىمدى بالا، اسىرەسە كەمپىر ەستىمەسىن، نەعىلعان ۇيىرمە دەپ سەن سۇراما، مەن ايتپايمىن... –دەپ جونەلە بەرگەنى.

«ويپىر-اي، قۇدامنىڭ مىنا وزگەرىسى... ءۇنىن وشىرگەن ۇيىرمەسى نە بولدى ەكەن» دەپ سالقىن سىرامدى ءسىمىرىپ مەن وتىرمىن...

بەرىك سادىر

نۇر-سۇلتان

قويساڭدارشى ادەتتى!

پاراباي-اۋ، پاراباي!

بەرۋگە جاردەم جاراماي،

ءوزى قاسقا كەدەيدىڭ،

قالتاسىن «قاقپا» قاراماي!

پارابەك-اۋ، پارابەك!

پيعىلىڭ الۋ پارا تەك...

بەيشارا-اۋ، ەكى دۇنيەدە،

بولماسايشى قارابەت!

پاراقۇل-اۋ، پاراقۇل!

بولماقسىڭ با دارا قۇل؟!

«السام، السام، السام!» دەپ،

قۇلقىنعا بولما قارا قۇل!

پاراتاي-اۋ، پاراتاي!

پايداعا دا جاراساي.

جارلىنىڭ دا جانىم-اۋ،

جاعدايىنا قاراساي!

سويتسەي!

*  *  *

پالەن جىل بۇرىن ادەپكى،

قويساڭدارشى ادەتتى!

«بەر، بەر، بەرسەي!» دەي بەرمەي،

بولساڭدارشى ادەپتى!

ءومىردىڭ  ءوزى  –  «تەاتر»

ءومىردىڭ  ءوزى  –  تەاتر،

ءارتۇرلى وندا ء«ارتىس» بار...

كۇلكىنى ءسال-ءپال تيا تۇر،

سان الۋان ءتۇرلى تارتىس بار...

«ساحنادا» سايرانداپ،

الاياق ءجۇر ءان سالىپ...

وزبىرلار ءجۇر ويرانداپ،

تاڭعالما ەش تامسانىپ.

قوي تەرىسىن جامىلعان،

قاسقىر كورسەڭ، اباي بول!

تالايعا بۇرىن تانىلعان،

تال تۇستە بىردەن تالايدى ول...

كەنەلىپ جۇرگەن كۇلكىگە،

تولىپ كەتتى تۇلكى دە...

ايلاسىنا الدانىپ،

ء«تۇسىپ» قالما تۇلكىگە!

ءومىردىڭ ءوزى – تەاتر،

ساباڭا ءازىر سيا تۇر.

تىيىم بولار بۇعان دا،

تاعاتىڭدى تيا تۇر.

قازىبەك  اشىربەك ۇلى

قىزىلوردا

ءمۇيىستى جۇرگىزەتىن بەرىك سادىر