«تاريح – ءبىزدىڭ ىستەرىمىزدىڭ وتكەنىنىڭ كۋاسى، قازىرگىمىزدىڭ ۇلگىسى مەن ونەگەسى، ال بولاشاعى­مىزدىڭ اسىل قازىناسى»، دەپ بەكەر ايتىلماسا كەرەك.

باستاۋىن وتكەن عاسىردىڭ 30-شى جىلدارىنان الاتىن ۋنيۆەرسيتەتىمىزگە بيىل 85 جىل تولىپ وتىر. ۇجىمىمىزدىڭ بۇگىنگى جەتىستىكتەرى وسى جىلدارى جاس ۇرپاقتى ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتىپ، ىزگىلىكتى دە بىلىكتى مامان دايارلاۋ ىسىندە ايانباي تەر توككەن ۇستازدار مەن قىزمەتكەرلەرىمىزدىڭ بىرنەشە ۇرپاق وكىلدەرىنىڭ ەرەن ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى ەكەندىگى داۋسىز.

بايتاق ەلىمىزدىڭ باتىس ايماعىنداعى كۇرە جولدىڭ ۇستىندە اقتوبەدە 1935 جىلى جوعارى ءبىلىم بەرەتىن ەكى جىلدىق اقتوبە مۇعالىمدەر ينستيتۋتى اشىلىپ، جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ىرگەسى قالاندى. وبلىستاعى تۇڭعىش جوعارى وقۋ ورنىنىڭ تاريح، فيزيكا-ماتەماتيكا ماماندىقتارىنا جانە دايىندىق بولىمىنە العاشقى 81 ستۋدەنت پەن تىڭداۋشى قابىلداندى.

جاڭا وقۋ ورنىنىڭ 30-40 جىلدارى قا­لىپتاسىپ، دامۋىنا ينستيتۋتتىڭ العاشقى ديرەك­تورلارى نۇعمان زاليەۆ، سەمەن شەينەسسون، قۇرمانعالي وسپانوۆ، دزاندار كانتەميروۆ، ناۋم پاك ەلەۋلى ۇلەس قوستى. ءار تاريحي كەزەڭنىڭ وزىن­دىك تالاپتارىنا سايكەس بۇل كەزدەگى ينستيتۋت ۇجىمىنىڭ باستى ميسسياسى – مەكتەپكە مامان دايار­لاۋ ءىسىنىڭ نەگىزىن قالاۋ، حالىقتى جاپ­پاي ساۋاتتاندىرۋ، اعارتۋ مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋ بولدى. قيىندىقسىز بولعان جوق: ماتە­ريال­دىق بازانىڭ جۇتاڭدىعى، قاجەتتى قۇرال-جاب­دىقتاردىڭ، وقۋ­لىقتار مەن وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالداردىڭ، عى­لىمي ادەبيەتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، ساياسي­ قۋعىن-سۇرگىن مەن رەپرەسسيا زارداپتارى، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باستالۋى ينستيتۋت قىزمەتىنە زياندى اسەرىن تيگىزبەي قالمادى. الايدا ينستيتۋت مۇعالىم كادرلەرىن دايارلاۋ ىسىندە ابىرويسىز بولعان جوق. سوعىسقا قاتىسقان ينستيتۋت تۇلەگى قوجاباي جازىقوۆ كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاندى. كوپتەگەن تۇلەكتەر «قازاق كسر-ءى­نىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مۇعالىمى» اتاندى، حالىق اعارتۋ، جوعارى ءبىلىم بەرۋ جانە پارتيا-اتقارۋ ءىسى سالالارىندا ۇستازدىق، باسشىلىق قىزمەتتەر اتقاردى.

1945 جىلى ينستيتۋتقا قازاق كسر-ءنىڭ ەڭبەك سىڭىر­گەن مادەنيەت قايراتكەرى، اقىن، جىراۋ نۇر­پەيىس بايعانيننىڭ ەسىمى بەرىلدى. سوعىستان كەيىن قازاق قىزدارىنان مۇعالىم دايىنداۋ قاجەتتىلىگىنە وراي 1948 جىلى ن.بايعانين اتىنداعى اقتوبە مۇعالىمدەر ينستيتۋتىنىڭ نەگىزىندە ەكى جىلدىق قىزدار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى اشىلدى. 1954 جىلى ول قايتادان تولىق ءبىلىم بەرەتىن پەداگوگيكالىق ينستيتۋت مارتەبەسىن الدى. بۇل جىلدارى وقۋ ورنىنا زيادا بايمۇحامبەتوۆا، قازينا بالنيازوۆا، عابدراحمان ابۋحانوۆ باسشىلىق جاساپ، ينستيتۋتتىڭ ماتەريالدىق بازاسىن نىعايتىپ، وقىتۋشىلار قۇرامىن جاساقتاۋعا لايىقتى ۇلەس قوستى.

1958 جىلدىڭ تامىزىندا ن.بايعانين اتىن­داعى اقتوبە پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى جابىلىپ، ونىڭ وقۋ عيماراتى مەن جاتاقحاناسى 1957 جى­لى اشىلعان مەديتسينالىق ينستيتۋتقا بەرىلدى. ستۋ­دەنتتەر كورشى وبلىستارداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنا اۋىستىرىلدى. كوپ كەشىكپەي-اق وبلىس مەك­تەپتەرىندە مۇعالىمدەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ايقىن سەزىلە باستادى. ءسويتىپ سەگىز جىلدان سوڭ، 1966 جى­لى اقتوبە پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى قايتا اشىل­دى. وقۋ ورنىن باسقارۋعا پ.س.ششەتينين تاعايىن­دالدى. ينستيتۋتتىڭ ماتەريالدىق بازاسى جاقسارتىلىپ، وقۋ ۇدەرىسىن جەتىلدىرۋگە كوڭىل ءبولىندى، پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامى بىلىكتى ماماندارمەن تولىقتىرىلدى.

ينستيتۋتتىڭ قارقىندى دامىپ، بۇگىنگى كەلبەتىنىڭ ءتۇزىلۋى وقۋ ورنىنىڭ باسشىلىعىنا 1983 جىلدىڭ تامىز ايىندا كەلگەن مۇحتار ارى­نوۆتىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى. بۇعان دەيىن جوعارى مەك­تەپ سالاسىندا باي تاجىريبە جيناقتاعان بى­لىك­تى باسشى الدىمەن ينستيتۋتتىڭ ميسسياسىن جا­ڭاشا ايقىنداۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. جوعارى وقۋ ورنىن بىرىڭعاي كادر دايارلاۋمەن عانا شەكتەپ قويماي، تاربيە ءىسىن تۇتاستاي جۇرگىزەتىن رۋ­حاني ورتالىق دەڭگەيىنە كوتەرۋگە كۇش سالدى. وسى باعىتتا وقۋ ورنىنىڭ باس عيماراتى پاي­دالانۋعا بەرىلدى، جاڭا ماماندىقتار، قازاق تىلىندە وقىتاتىن بولىمدەر اشىلدى، بىلىكتى مامان­دار شاقىرىلىپ، جاس ۇستاز-عالىمدار دايار­لاۋ ماسەلەسى قولعا الىندى، ينستيتۋتقا ستۋدەنت قابىلداۋ، كاسىبي باعدار بەرۋ جۇمىستارى جاڭاشا ۇيىمداستىرىلىپ، مۇعالىم ماماندىعىنا يكەمى بار جاستار تارتىلدى. 1990 جىلى ينستيتۋت تۇڭعىش لينگۆيست-عالىم، پروفەسسور قۇدايبەرگەن جۇبانوۆتىڭ ەسىمىن يەلەندى، «جۇبانوۆتانۋ» عىلىمي زەرتحاناسى قۇرىلىپ، عىلىمي مەكتەپ قالىپتاستى. ينستيتۋت ءبىلىم ورداسى عانا بولىپ قويماي، وبلىستاعى مادەني-كوپشىلىك شارالاردىڭ ۇيىتقىسى، رۋحاني ورتالىعىنا اينالدى. ۇلى ابايدى وبلىس جۇرتشىلىعىنا تانىتۋدا جۇيەلى جۇمىستار اتقارىلدى، قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە، قازاق تىلىندە وقىتاتىن مەكتەپتەردىڭ سانىن ۇلعايتۋعا ەرەشە ءمان بەرىلدى، ءوڭىردىڭ ايتۋلى تۇلعالارى ەسەت باتىر كوكى ۇلىنىڭ جانە ەسەت باتىر كوتىبار ۇلىنىڭ، ايتەكە ءبيدىڭ، عالىم ق.جۇبانوۆتىڭ، سازگەر قازانعاپتىڭ، مەملەكەت قايراتكەرى ۇ.ق ۇلىمبەتوۆتىڭ مەرەيتويلارى وتكىزىلدى.

تاۋەلسىز قازاقستان، نارىقتىق ەكونوميكا جاعدايىندا وبلىستا جوعارى سۇرانىسقا يە مامانداردى دايارلاۋ ءىسىن قايتا قۇرۋ قاجەتتىلىگىن جەتە تۇسىنگەن ينستيتۋت رەكتورى مۇحتار عالي ۇلى ۇكىمەت الدىندا بىرنەشە مارتە اقتوبەدە كلاس­سيكالىق تۇردەگى ۋنيۆەرسيتەت، تىم بولماسا كوپ ءپروفيلدى ينستيتۋت اشۋ ماسەلەسىن قويدى. ءتيىستى دايىندىق جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. 1996 جىلى ينستيتۋتقا ۋنيۆەرسيتەت مارتەبەسى بەرىلدى.

وقۋ ورنى باسشىلىعىنا كەنجەعالي كەن­­جە­باەۆ كەلگەن جىلدارى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ماتە­ريالدىق بازاسىن نىعايتۋعا باسا نازار اۋدارىلدى، ينجەنەر ماماندىقتارىنا ستۋدەنتتەر قا­بىلدانا باستادى، بىرنەشە ماگيستراتۋرا ما­ماندىقتارى جانە ماتەماتيكا، فيزيكا سالالارى بويىنشا كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعاۋ كە­ڭەستەرى اشىلدى، الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەر ينس­تيتۋتى، قولدانبالى ماتەماتيكا جانە ينفورماتيكا ينستيتۋتى قۇرىلدى. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ماتەريالدىق بازاسى نىعايا ءتۇستى، سپورت كەشەنى، ستۋدەنتتەر ەمحاناسى، رەداكتسيالىق-باسپا ءبولىمى اشىلىپ، ستۋدەنتتەر سارايى مەن جاستار سارايى سالىنىپ، قالاداعى مادەني ورتالىق رەتىندە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءرولى كۇشەيە ءتۇستى. جاستار ءۇيى مەن يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالىق پاركتىڭ قۇرىلىسى باستالدى.

2004 جىلى ۋنيۆەرسيتەتتەن اقتوبە مەملەكەت­تىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى ءبولىنىپ شىققان كە­زەڭ باسشى – عالىمجان نۇرىشەۆتىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى. وقۋ ورنى بىرنەشە مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىنىڭ اۆتورى اتاندى. ينستيتۋت تۇلەكتەرى رەسپۋبليكادا ءبىرىنشى بولىپ پرەزيدەنت شاقىرۋىنا ءۇن قوسىپ، «ديپلوممەن – اۋىلعا!» جانە «اۋىلدىڭ گۇلدەنۋى – قازاقستاننىڭ گۇلدەنۋى!» اكتسيالارىنىڭ باستاماشىسى بولدى. «قازىنا» ادەبي مۇرا جوباسى اتاۋىمەن ن.بايعانيننىڭ جاڭا تاڭدامالىسى، بۇرىن ەڭبەكتەرى قالىڭ جۇرتشىلىققا جەتە قويماعان اقتوبە ءوڭىرىنىڭ XIX-XX عاسىرلارداعى اقىن-جىراۋلارى جوكەي شاڭعىتباي ۇلىنىڭ، سارىشولاق بورانباي ۇلىنىڭ، ايسا بايتا­بىنوۆتىڭ شىعارمالارى جارىق كوردى. 2009 جىلى ينستيتۋت بولونيا قالاسىنداعى ۋني­ۆەرسيتەتتەردىڭ ۇلى حارتياسىنا قول قويىپ، ەۋرو­پالىق ءبىلىم كەڭىستىگىنە ەندى.

امانتاي نۇرماعامبەتوۆ باسشىلىق جاساعان 2013 جىلى اقتوبە مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى مەن اقتوبە مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتى قايتا بىرىكتىرىلىپ، وقۋ ورنىنا وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەت مارتەبەسى بەرىلدى.

1935 جىلدان ىرگەتاسى قالانعان وقۋ ورنىنىڭ دامۋىنا ءار باسشى وزىندىك قولتاڭباسىن قالدىرىپ، قىرۋار ىستەردىڭ جاسالۋىنا ۇيىتقى بولدى. ءسوز جوق، كوش باستاعان باسشىلاردىڭ قاسىندا شاش ەتەك شارۋانى ۇيلەستىرىپ، مىڭداعان شاكىرتكە تاعىلىم بەرگەن پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرام مەن قىزمەتكەرلەردىڭ توككەن تەرى، قارىمدى قارەكەتى قارا شاڭىراقتىڭ بۇگىنگى كۇندەگى كەل­بەتىن قالىپتاستىردى.

بۇگىنگى تاڭدا ۋنيۆەرسيتەت ەلىمىزدە جانە وڭىردە يننوۆاتسيالىق وزگەرىستەردى جۇزەگە اسىراتىن ادامي كاپيتال قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا قارقىندى دامىپ كەلەدى. ءسوز جوق، «تاريحتان – عيبرات، ۇرپاققا – امانات». دەسەك تە، ءار ۋاقىتتىڭ ءتول تالابى، ءوز مىندەتتەرى بار. سون­دىقتان قارا شاڭىراق تىرلىگىن زامان تالابىنا سايكەستەندىرىپ قايتا قۇرۋ ماقساتىندا ۋني­ۆەرسيتەت ميسسياسى قايتا قارالدى، ستراتەگيا­سى جاڭعىرتىلىپ، كەشەندى جوسپار جاسالدى. وسىعان سايكەس ۋنيۆەرسيتەتىمىز جوعارى ءبىلىم­دى ينتەرناتسيوناليزاتسيالاۋعا، عىلىمي جەتىس­تىكتەردى كوممەرتسياليزاتسيالاۋعا جانە كلاس­سيكالىق ۋنيۆەرسيتەت مودەلىنەن Smart ۋنيۆەرسيتەت مودەلىنە كوشۋگە ۇمتىلۋ ۇستىندە. بۇگىنگى تاڭ­دا ۇلتتىق رەيتينگتە ۇزدىك تورتتىككە ەنگەن وقۋ ورنىمىز كوزدەگەن مەجە بيىك: ۇجىم حالىقارالىق QS World University Rankings رەيتينگىسىندە ۇزدىك 500 ۋنيۆەرسيتەت قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن قارقىندى جۇمىس جۇرگىزۋدە.

باستى ماقسات وزگەرگەن جوق، ۋنيۆەرسيتەت اقتوبە ءوڭىرى اگلومەراتسياسىنا سۇرانىسى جوعارى ماماندار دايارلاۋ، الەۋمەتتىك-مادەني قىزمەت كورسەتۋ، قازاقستاندىق پاتريوتيزم رۋحىندا تاربيەلەنگەن ازامات قالىپتاستىرۋ باعىتىندا ەڭبەك ەتۋدە.

ۋنيۆەرسيتەتىمىزدەگى ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ساپالىق قۇرامى جىلدان-جىلعا جاقسارىپ كە­لەدى. بۇگىندە ءبىلىم الۋشىلار كونتينگەنتىن رەسپۋب­ليكانىڭ ءار وڭىرىنەن جانە شەتەلدەردەن كەلگەن 15 مىڭعا جۋىق جاس قۇرايدى.

پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ 50%-ىن عىلىم دوكتورلارى مەن كانديداتتارى، PhD قۇرايدى. ۋنيۆەرسيتەتتە بەلگىلى قوعام قاي­راتكەرلەرى مەن عالىمدار، مەملەكەتتىك جانە ۆە­دوم­ستۆولىق ماراپاتتاردىڭ، ش.ءۋاليحانوۆ جانە ق.سات­باەۆ اتىنداعى سىيلىقتاردىڭ يەگەرلەرى، الەم چەمپيوناتتارىنىڭ جەڭىمپازدارى، مادەنيەت قايراتكەرلەرى، اقتوبە وبلىسى مەن قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتتارى، قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ «بولا­شاق» حالىقارالىق ستيپەندياسىنىڭ جانە «جوو ۇزدىك وقىتۋشىسى» مەملەكەتتىك گرانتى­نىڭ يەگەرلەرى قىزمەت ەتەدى. سوڭعى جىلدارى پروفەسسور-وقىتۋشىلىق قۇرام «جۇبانوۆ – عا­لىم­دار ورداسى» جوباسى اۋقىمىندا جۇمىسقا قا­بىلدانعان 100-دەن استام جاس بۋىن PhD مەن ماگيسترلەر ەسەبىنەن جاڭارتىلدى.

بۇگىندە ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە 78 باكالاۆريات، 40 ماگيستراتۋرا جانە 6 دوكتورانتۋرا ماماندىقتارى بويىنشا ماماندار دايارلانادى، ديسسەرتاتسيالىق كەڭەستەر جۇمىس ىستەيدى. 14 ماماندىق بويىنشا ارنايى ءبىلىم بەرەتىن جوعارى كوللەدج قايتا قۇرىلدى. وبلىسىمىزداعى شاعىن جيناقتالعان مەكتەپتەرگە ماماندار قاجەتتىلىگى ەسكەرىلىپ قوسارلانعان ماماندىقتار بويىنشا مۇعالىمدەر دايارلانۋدا، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ ۇسىنىستارى نەگىزىندە ءبىلىم باعدارلامالارىنا جاڭا ءبىلىم تراەكتوريالارى ەنگىزىلدى، ۋنيۆەرسيتەتىشىلىك قوس­ديپلومدى ءبىلىم بەرۋ، ء«بىلىم» باعىتى ما­ماندىقتارى بويىنشا كوپ تىلدە وقىتۋ جۇزەگە اسىرىلۋدا. ءوندىرىس سۇرانىسىنا ساي دۋالدىق وقىتۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ جانە وندىرىستىك پراكتيكا وتكىزۋ ماقساتىندا وتىزعا جۋىق قىتاي كومپانيا­لارىمەن مەموراندۋم جاسالىپ، 230 وندىرىستىك كاسىپورىندارمەن بايلانىس ورناتىلدى، ۋنيۆەرسيتەت كافەدرالارىنىڭ ءجۇز جيىرمادان استام فيليالى اشىلىپ، نەگىزگى پاندەر كاسىپورىن بازالارىندا جۇرگىزىلۋدە.

زاماناۋي ۋنيۆەرسيتەت قىزمەتىنىڭ باستى سالا­لارىنىڭ ءبىرى – عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى ەكەن­دىگى بەلگىلى. جۇبانوۆ ۋنيۆەرسيتەتى دە ىرگەلى عىلىمي-زەرتتەۋلەرمەن قاتار، ايماقتىڭ قول­دانبالى مىندەتتەرىن شەشۋدى ۇنەمى نازارىندا ۇستاپ كەلەدى. جاڭادان قۇرىلعان «يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار پاركى» قوسىمشا جابدىقتالۋ ۇس­­تىندە. تەحنيكالىق فاكۋلتەتتىڭ مەتاللۋرگيا كافەدراسىنىڭ عالىمدارى «كازحروم» ترانسۇلتتىق كومپانياسى» اكتسيونەرلىك قوعا­مىمەن حروم كەنىنىڭ شاڭىن كادەگە جاراتۋ بو­يىن­شا بىرلەسكەن جوبا ازىرلەۋدە. ايماقتىڭ ەكو­لوگيالىق ماسەلەلەرىن دياتوميت مينەرالىنىڭ كومەگىمەن شەشۋدى جۇزەگە اسىرۋمەن فيزيكتەر، حيميكتەر جانە ەكولوگتاردان قۇرىلعان بىرلەسكەن كوماندا اينالىسىپ جاتىر.

عىلىمي گرانتتىق جانە شارۋاشىلىق كە­لىسىم­شارت جوبالارى نەگىزىندە ماتەريالتانۋ، ولكەتانۋ باعىتىندا ورىندالعان عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەلەرى حالىقارالىق رەتسەنزيالاناتىن باسىلىمداردا تۇراقتى جاريالانىپ تۇرادى، وعان سىلتەمە جاساۋ ۇلەسى دە ارتىپ كەلەدى.

عالىمدارىمىزدىڭ عىلىمي جاڭالىقتارى نەگىزىندە جۇزدەن اسا پاتەنتتەر مەن اۆتورلىق كۋالىكتەر الىنعان.

ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە بارلىق دايىندىق باعىت­تارى ءۇشىن «كاسىپكەرلىك نەگىزدەرى» ءپانى ەنگىزىلىپ، «Start-up اكادەمياسى» اشىلدى. مۇندا ستۋدەنتتىك كاسىپكەرلىكتىڭ ەكوجۇيەسى نەگىزىندە بيزنەس-جوبالار دايىندالىپ، جاس كاسىپكەرلەردىڭ يدەيالارى دامىتىلۋدا. Start-up جوباسى ناتيجەسىندە اشىلعان «زەرەك» بالالاردى دامىتۋ ورتالىعى مەن «بالالار ۋنيۆەرسيتەتى» تەك بالالاردى الەۋ­مەتتەندىرۋ، قولداۋ باعىتىندا عانا ەمەس، دۋالدى وقىتۋ جۇيەسىن ىسكە اسىرۋدا دا وقۋ-تاجىريبە بازا­لا­رىنا اينالىپ وتىر.

«جۇبانوۆتانۋ»، «ابايتانۋ جانە ۇلتتىق رۋحانيات» جانە تاعى باسقا عىلىمي ورتالىقتار مەن زەرتحانالاردا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىمەن قاتار باق، الەۋمەتتىك جەلىلەر، تاريحي عىلىمي باسى­لىم­دار ارقىلى ۇلكەن تۇسىندىرمە جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. وسى باعدارلاما اياسىندا 2017 جىل­دان باستاپ «جۇبانوۆ كىتاپحاناسى» سەرياسى بويىنشا ۋنيۆەرسيتەت عالىمدارىنىڭ ەڭ­بەكتەرى جارىق كورە باستادى. ۋنيۆەرسيتەت مەرەيتويى قارساڭىندا ولاردىڭ سانىن 85-كە جەتكىزۋ كوز­دەلىپ وتىر. وسى جىلى ابايدىڭ 175 جىلدىعى، قۇداي­بەرگەن جۇبانوۆتىڭ 120 جىلدىعى جانە ۋني­ۆەرسيتەتتىڭ 85 جىلدىعى اياسىندا اقتوبەدەن شىعىس قازاقستانعا دەيىن «جۇبانوۆتان – ابايعا» ەكسپەديتسياسى ۇيىمداستىرىلدى. ءسوي­تىپ كەزىندە مۇحتار ارىن باستاپ كەتكەن يگىلىكتى ءىس جالعاسىن تا­ۋىپ اقتوبە-نۇر-سۇلتان-پاۆلودار-باياناۋىل-سەمەي-جيدەباي-قاراعاندى-قارقارالى باعىتى بويىنشا جاسالعان عىلىمي-ينتەللەكتۋالدىق ەكسپەديتسيا جاقسى رۋحاني ولجامەن ورالدى. مادەني-تاريحي قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ جانە مۇراجاي قورىن تولىقتىرۋ ماقساتىندا ءداستۇرلى «جادىگەر جەردە قالماسىن» اكتسياسى مەن «اقتوبە اقتاڭگەرلەرى» جوباسى باستاۋ الدى، ارحەولوگيالىق زەرتحانا اشىلىپ، ورىنبور مۇراعات قورىمەن ىنتىماقتاستىق جاسالدى. عالىمدارىمىز جوبا اياسىندا جيناقتالعان قۇجاتتار مەن مالىمەتتەر نەگىزىندە اقتوبە وبلى­سىنىڭ تاريحى بويىنشا تسيفرلى دەرەكتەر بازاسىن قۇرۋعا كىرىستى.

بۇگىندە ۋنيۆەرسيتەت الەمنىڭ ءجۇز ەلۋگە جۋىق جوعارى وقۋ ورنىمەن ىنتىماقتاستىق بايلانىس ورناتقان. پولشانىڭ بىدگوشش قا­لاسىنداعى ەكونوميكا ۋنيۆەرسيتەتىمەن، قى­تاي مۇناي ۋنيۆەرسيتەتىمەن، تۇركياداعى كاس­­تامونۋ ۋنيۆەرسيتەتىمەن قوسديپلومدى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى ءساتتى جۇزەگە اسىپ كەلەدى. پولشاداعى جانە تۇركياداعى اتالعان ۋني­ۆەر­سيتەتتەردە «Qazaq eli» اتتى قازاق مادە­نيە­تىنىڭ ورتالىقتارى اشىلدى. الداعى ۋاقىتتا اكادەميالىق ۇتقىرلىق باعدارلاماسى بويىنشا شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋشىلار سانىن ەكى ەسەگە كوبەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر. ءبىلىم باعدارلامالارىنىڭ بارلىق دەڭگەيىندە اعىلشىن تىلىندە وقىتاتىن ماماندىقتار بار، سونىڭ ناتيجەسىندە ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم الاتىن شەتەلدىكتەر سانى ارتىپ كەلەدى. وسى ماقساتتا ۋنيۆەرسيتەتتە «اتا قونىس – اقتوبە» جوباسى باستالىپ، سونىڭ اياسىندا الىس جانە جاقىن شەتەلدەن كەلگەن ۇلتى قازاق ستۋدەنتتەرگە ارنايى جەڭىلدىكتەر جاسالدى.

حالىقارالىق تاجىريبە Smart-ۋنيۆەرسيتەت قۇرۋ يدەياسىن جۇزەگە اسىرعان جوعارى وقۋ ورىن­دارى­نىڭ بارىنشا باسەكەگە قابىلەتتى بولاتىنىن دالەلدەپ وتىر. ءبىز دە وسى باعىتتا ءبىرشاما قادامدار جاسادىق. بۇگىندە «تەمىرقازىق» ستۋ­دەنتتەرگە قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى، سي­تۋا­تسيالىق ورتالىق، «يربيس» ەلەكتروندى كى­تاپ­حاناسى، science.arsu.kz، science.s.arsu.kz، rating.prepod.arsu.kz مالىمەت بازالارى جانە ت.ب. قۇرالعان اقپاراتتىق-اناليتيكالىق جۇيە جانە ۆيرتۋالدى مۇراجاي ۋنيۆەرسيتەتتىڭ smart-ورتا­سىن قۇرايدى.

ۋنيۆەرسيتەت قىزمەتىن تسيفرلاندىرۋ جانە ينتەگراتسيالاۋ ماقساتىندا «Smart Zhubanov University» باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. اۆتوماتتاندىرىلعان كىتاپحانا، ۆيرتۋال­دى ءبىلىم بەرۋ ورتاسى، ونلاين مەديارەسۋرس­تار، تسيفرلاندىرۋ باعىتىنداعى جاڭا ءبىلىم باعدارلامالارىنىڭ اشىلۋى، وننان استام IT-كابينەتتەردىڭ جاساق­تالۋى – سونىڭ ايعاعى. وقۋ ورداسىنىڭ قاۋىپسىز­دىگىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە وقۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان سيتۋاتسيالىق ورتا­لىق ۋنيۆەرسيتەت نىساندارىن باقىلاپ، اقپا­راتپەن تانىستىرىپ وتىراتىن كوممۋنيكاتسيا جانە ينتەراكتيۆتى قۇرىلعىلار ارقىلى توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋدى جۇزەگە اسىرادى. «تەمىرقازىق» ء«بىر تەرەزە» قاعيداسى بويىنشا اكىمشىلىك، وقۋ-اعارتۋشىلىق جانە كەڭەس بەرۋ قىزمەتتەرىن كورسەتەدى. پايدالانۋشىلاردىڭ كور­سەتىلەتىن قىزمەت تۇرلەرىن وڭتايلاندىرۋ بويىنشا «eARSU» جانە «e.arsubot» تەلەگرام-بوت موبيلدىك قوسىمشالارى ارقىلى ونلاين كەڭەس الىپ، تاپسىرىس بەرۋگە مۇمكىندىگى بار. سونى­مەن قاتار ورتالىقتا اشىلعان «ەGov» پور­تالىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى الۋ ءۇشىن وزىنە ءوزى قىزمەت كورسەتۋ بۇرىشى ارقىلى 300-دەن اسا قىزمەتتى ونلاين رەجىمدە الا الادى. Smart-تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ باعىتىندا بارلىق ءبىلىم الۋشىلار، پروفەسسور-وقىتۋشىلار مەن قىزمەتكەرلەر جانە اتا-انالارعا ارنالعان Smart ARSU ءموبيلدى قوسىمشاسى ىسكە قوسىلدى. بۇل جۇيە پايدالانۋشىلارىنا وقۋ پروتسەسىنىڭ، كىتاپحانا قورىنىڭ، ەمحانانىڭ اقپاراتتىق جانە ينتەراكتيۆتىك سەرۆيستەرىنىڭ ىڭعايلى قىزمەتىمەن قامتاماسىز ەتەدى.

ۋنيۆەرسيتەت قىزمەتىنىڭ تاعى دا ءبىر جەتەكشى سالاسى – ەلىمىزدىڭ ەرتەڭگى تۇلعالارىنا اينالار جاس ۇرپاقتىڭ ۇلتتىق تاربيەگە نەگىزدەلگەن رۋحاني كەلبەتىن قالىپتاستىرۋ. جالپى، ۋنيۆەر­سيتەتىمىزدىڭ اكادەميالىق ساياساتى ء«بىلىم مەن تاربيەنىڭ ەگىزدىگىنە» باعىتتالعان. وسى ماقساتتا باكالاۆريات دەڭگەيىنىڭ ءبىلىم باعدارلامالارىنا «ۇلتتىق رۋحانيات» ءپانى ەنگىزىلدى، «تاربيە كونتسەپتسياسى» جاساقتالدى، بىرنەشە الەۋمەتتىك، عى­لىمي جوبالار ىسكە اسىرىلۋدا. بۇل سالادا ۋنيۆەرسيتەت بازاسىندا قۇرىلعان اقتوبە وبلى­سىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» جوبالىق كەڭسەسى دە ۇلكەن ادىستەمەلىك كومەك كورسەتۋدە. اقتوبە اي­ماعى تاريحي تۇلعالارىنىڭ ەسىمدەرىن قايتا جاڭ­عىرتۋ ماقساتىندا ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ وقۋ عيما­راتتارىنا كورنەكتى تاريحي تۇلعالاردىڭ ەسىمىن بەرۋ ماسەلەسىن كوتەردىك. وسىلايشا وقۋ عيماراتتارىنا پروفەسسور مۇحتار ارىننىڭ، تاريحشى عالىم بەكەجان سۇلەيمەنوۆتىڭ، حالىق اقىنى نۇرپەيىس بايعانيننىڭ ەسىمدەرى بەرىلدى. ۋنيۆەرسيتەت قارجىسى، ەنداۋمەنت قورى مەن جومارت جاندى مەتسەناتتاردىڭ كومەگىمەن وڭىرگە بەلگىلى تاريحي تۇلعا، مەملەكەت جانە قو­عام قايراتكەرلەرىنە ارنالعان زاماناۋي وزىق تەح­نولوگيامەن جابدىقتالعان ارنايى وقۋ كابي­نەتتەرى اشىلدى. بۇل رەتتە قۇدايبەرگەن جۇبانوۆ، تاحاۋي احتانوۆ، ءابىش كەكىلباەۆ، وتەجان نۇرعاليەۆ اتىنداعى كونفەرەنتس-زالدار، قازاقستان جازۋشىلار وداعى اقتوبە وبلىستىق فيليالىنىڭ كابينەتى، نۇرسۇلۋ تاپالوۆا اتىنداعى حورەوگرافيا زالى، روزا جامانوۆا اتىنداعى مۋزىكا كابينەتى، دەربىسالى بەر­كىمباەۆ، تىلەۋ باتىر، قاباق باتىر، ءالىم المات، دوسجان حازىرەت، بەكەجان سۇلەيمەنوۆ، رابيعا سىزدىق، ەسەت جۇبانوۆ، امانتاي وتەگەنوۆ سىن­دى تۇلعالار مەن اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرى اتىنداعى ءدارىسحانالار تانىمدىق-تالىمدىك ماڭىزى زور ورتالىقتارعا اينالىپ وتىر. سوڭعى كەزدە اشىلعان «جۇبانوۆ جاستارى» اللەياسى، جاڭعىرتىلعان جاستار سارايىندا كينوزال، «اتريۋم» كورمە زالى جانە «ماڭگىلىك ەل» كونفەرەنتس-زالى ۋنيۆەرسيتەتتە جۇرگىزىلەتىن تاربيەلىك شارالاردىڭ پارمەندىلىگى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرىپ وتىر.

ۋنيۆەرسيتەت رەيتينگىن انىقتايتىن باستى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى – ءبىتىرۋشى تۇلەكتەردىڭ ەڭبەك­كە ورنالاسۋ دەڭگەيى جانە جۇمىس بەرۋشىنىڭ پىكىرى.

ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ەڭبەككە ورنالاستىرۋ باعى­تىن­داعى ستراتەگياسىنىڭ جۇزەگە اسىرى­لۋى نەگىزىندە تۇلەكتەردىڭ ەڭبەكپەن قامتى­لۋ كورسەتكىشى جىلدان-جىلعا ءوسىپ كەلەدى. مىسا­لى، 2019 جىلى ء«بىلىم» باعىتى بويىنشا ۋنيۆەر­سيتەتتى بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ 95%-ى جۇمىسقا ورنا­لاستى.

وقۋ ورنىمىزدا مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ مامان­دىق تاڭداۋىنان باستاپ، ۋنيۆەرسيتەتتى ءبىتىرىپ جۇمىسقا ورنالاسۋىنا دەيىنگى ارالىقتاعى قىز­مەتتى قامتيتىن كاسىبي دامۋ جانە مانساپ ورتا­لىعى جۇمىسىن باستادى. مۇندا وبلىستىق، قالالىق ءبىلىم بەرۋ باسقارمالارىمەن، مەكتەپ­تەرمەن، اۋدان اكىمدەرىمەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. وسى 2019-2020 وقۋ جىلىندا ۋني­ۆەرسيتەت وكىلدەرى «جۇبانوۆ كەرۋەنى» جوباسى بويىنشا اقتوبە وبلىسىنىڭ بارلىق اۋىل-ايماعى مەن قالا مەكتەپتەرىن ارالاپ، 6 مىڭنان استام مەكتەپ بىتىرۋشىلەرمەن كەزدەستى. بۇل كەز­دەسۋلەر جاس تۇلەكتەرگە باعىت-باعدار بەرۋ، «ديپ­لوممەن – اۋىلعا!» باعدارلاماسىن ودان ءارى دامىتۋ، اۋىلدىق جەردەگى كادر تاپشىلىعىن جويۋدى بىرلەسە شەشۋ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك پەن ۋنيۆەرسيتەت اراسىندا تىعىز بايلانىس ورناتۋعا ىقپال ەتتى. جوبا نەگىزىندە قالا مەن اۋدان مەكتەپتەرىندە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ كافەدرا فيليالدارى اشىلىپ، بەس اۋداندا جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك پەن ۋنيۆەرسيتەت اراسىندا مەموراندۋمدارعا قول قويىلدى. ۋنيۆەرسيتەت مەرەيتويى اياسىندا ۇزدىك وقيتىن رەسپۋبليكالىق بايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازدارى مەن الەۋمەتتىك تۇرعىدان از قامتىلعان وتباسى بالالارىنا 85 ءبىلىم گرانتى مەن ءتۇرلى جەڭىلدىكتەر تاعايىندالدى، ولار كەلەسى جىلى «مەنىڭ تاڭداۋىم – جۇبانوۆ» دەۆيزى بويىنشا قارا شاڭىراققا وقۋعا ءتۇسۋدى ماقسات ەتىپ وتىر.

ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق، وقۋ-ادىستەمەلىك بازاسى وقۋ-تاربيە ءىسىن، عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن كەڭىنەن ورىستەتۋگە جەتەرلىك مۇم­كىندىك بەرىپ وتىر. دەسەك تە، بۇل باعىت ۇنە­مى نازارىمىزدا بولماق. بۇل اسىرەسە وقۋ، عى­لىمي زەرتحانالاردى زاماناۋي قۇرىلعىلارمەن جاب­دىقتاۋ، ۋنيۆەرسيتەت قىزمەتىنىڭ بارلىق سالالارىن تسيفرلاندىرۋ ماسەلەلەرىمەن بايلانىس­تى بولماق.

ءاربىر ءبىلىم ورداسىنىڭ باستى ماقتانىشى ءوزى ۇشىرعان، ومىردەن لايىق ورنىن تاپقان تۇلەك­تەرى مەن ولاردى باپتاپ، قانات بىتىرگەن ۇلا­عاتتى ۇستازدارى ەكەنى داۋسىز. 85 جىل ىشىندە كەڭ-بايتاق رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن بىلىم­گە شولىركەپ كەلگەن ءجۇز مىڭداعان تۇلەكتەر ۇلكەن ومىرگە جولداما الدى. ولاردىڭ اراسىندا بەلگىلى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى مەن عالىمدار، ۇلاعاتتى ۇستازدار مەن قالامى جۇيرىك اقىن-جازۋشىلار، مايتالمان ونەر يەلەرى مەن تانىمال سپورتشىلار بار.

بايقاپ وتىرعانىمىزداي، باسەكەگە قابىلەتتى، ىزگىلىكتى، ەلگە قاجەت پاتريوت-مامان دايارلاۋ ءۇشىن قاجەت رەسۋرستار بىزدە جەتكىلىكتى. ەڭ باستى­سى شىڭدالعان، تاجىريبەسى مول اعا بۋىن وكىل­دەرى مەن تالابى تاۋداي قابىلەتتى جاستاردى بىرىك­تىرگەن ادامي كاپيتالىمىز بار. الدىمىزدا سان-سالا­لى قىزمەتىمىزدى الەمدىك ءبىلىم بەرۋ ستاندارت­تارى­نا سايكەستەندىرىپ، وزىق ۋنيۆەرسيتەتتەر قاتا­رىنا ەنۋ، ءوڭىرىمىزدىڭ قاجەتتى ماماندارعا دەگەن سۇرانىسىن وتەپ، بيىل اتاپ وتىلەتىن ءال-فارا­بي جانە اباي ءتارىزدى ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ مەرەي­تويلارىنىڭ شاپاعاتىن شاكىرت ساناسىنا ءسىڭىرۋ ماسەلەسى ءتارىزدى اسقار اسۋلار كۇتىپ تۇر. بۇل اسۋ­لار­دى باعىندىرۋ تولىسقان ادامي كاپيتالىمىزدى قارا شاڭىراعىمىزدىڭ ماتەريالدىق بازا­سىنىڭ باي مۇمكىندىكتەرىمەن كىرىكتىرە بىلۋ­دە ەكەندىگىن جاقسى تۇسىنەمىز. ۋنيۆەرسيتەت ۇجى­مىنىڭ بار قارىم-قابىلەتى، كۇش-جىگەرى وسى باعىت­قا جۇمىلدىرىلماق.

باۋىرجان ەردەمبەكوۆ،

ق.جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور