بالالار ادەبيەتى: ب ۇلىڭعىر بولاشاق...

ادەبيەت • 08 ماۋسىم، 2020

بالالار ادەبيەتى: ب ۇلىڭعىر بولاشاق...

376 رەت كورسەتىلدى

قازىرگى تاڭدا جاس وسكىندەردىڭ بويىنا قازاقىلىقتى سىڭىرۋگە، جانىمىزعا جاقىن ۇلتتىق بولمىسىمىزعا يسىندىرە تاربيەلەۋگە بايلانىستى سىني پىكىرلەر وتە كوپ. مۇنىڭ بارلىعى اينالىپ كەلگەندە اتالعان سالادا ۇڭىرەيىپ كوزگە كورىنىپ تۇرعان ولقىلىقتاردىڭ كەڭ اۋقىمىن كورسەتسە كەرەك.

جولدىباي بازار

ۇرپاق تاربيەلەۋ سالاسىنداعى كەمشىن تۇستارىمىزدى ءسوز ەتكەندە، ءبىرىنشى كەزەكتە مەكتەپتەر مەن مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندەگى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ تومەن احۋالى، شەتەلدىك تەلەارنالاردان تىكەلەي كورسەتىلەتىن نەمەسە ولاردان ساتىپ الىنىپ، وتاندىق ارنالار ارقىلى نازارعا ۇسىنىلاتىن انيماتسيالىق فيلمدەردىڭ رۋحاني «باسقىنشىلىعى» جانە باسقا دا تۇيتكىلدى جاعداياتتار ءسوز بولادى. راس، بۇل ايتىلعان ماسەلەلەر ۇرپاقتىڭ بويىنا شاما-شارقىمىزشا قازاقتىڭ ۇلتتىق تاربيەسىن سىڭىرۋگە دەگەن اق نيەتتى تالپىنىسىمىزعا، ۇمتىلىسىمىزعا كەرى اسەرىن تيگىزىپ-اق جاتىر. مۇنى قوعام مويىندايدى. دەگەنمەن بالالارىمىزدى قازاقى قوعامنىڭ قالاۋى بويىنشا تاربيەلەۋدە قازاقتىڭ ادەبيەتىنىڭ الەۋەتىن پايدالانۋدىڭ اسا ماڭىزدى ەكەنىن وتە سيرەك ءسوز ەتەتىن سەكىلدىمىز.

قازاقتىڭ اۋىز ادەبيەتى مۇرالارىنان باستاپ جازبا ادەبيەتىنىڭ جاۋھارلارىن، ونىڭ ىشىندە بالالار ادەبيەتىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن ءتيىمدى قولدانۋدا سالعىرتتىق، بالكىم جالقاۋلىق تانىتىپ ءجۇرمىز. بۇل سالعىرتتىعىمىز بەن جالقاۋلىعىمىز ءوزىمىزدىڭ قولىمىزدا بار دۇنيەلەرىمىزدى جاس وسكىندەرگە زامان تالابىنا ساي «ويناتىپ» ۇسىنۋدان گورى، شەتەلدىك سىرتى جىلتىر، ىشكى مازمۇنى ءمانسىز تۋىندىسىماقتارعا كوبىرەك جۇگىنۋىمىزگە، ءوزىمىزدىڭ بويكۇيەزدىگىمىزدەن تۋىنداعان «بوس كەڭىستىكتى» سولاردىڭ ەسەبىنەن تولتىرۋعا ابدەن ادەتتەندىرىپ جىبەردى.

قازىر مەكتەپ وقۋشىلارى جاپپاي كانيكۋلعا شىققان كەز. قالىپتاسقان جاعدايعا بايلانىستى اتا-انالار مەن بالالار مەكتەپپەن، دالىرەگى مۇعالىمدەرىمەن ينتەرنەت ارقىلى بايلانىس ورناتۋدا. وسىنداي قارىم-قاتىناس بارىسىندا كوپتەگەن مەكتەپ مۇعالىمدەرىنىڭ ءوز وقۋشىلارىنا دەمالىس كەزىندە وقۋعا ۇسىنعان كىتاپتارىنىڭ باسىم بولىگى، ءتىپتى تۇگەلگە دەرلىك شەتەلدىك اۆتورلاردىڭ ورىس تىلىندەگى كىتاپتارىن ۇسىنعانىنا كۋا بولدىق. بۇل ءوز كەزەگىندە ءوزىمىزدىڭ كوركەم ادەبي تىلدە جازىلعان تۋىندىلاردىڭ جەتىسپەيتىندىگىن كورسەتىپ قانا قويمايدى، سونىمەن قاتار كوپتەگەن مۇعالىمنىڭ بۇعان دەيىن تالاي بۋىندى تاربيەلەگەن، قيالىن ۇشتاپ، بيىك ارمان-بەلەسكە جەتەلەگەن قازاق جازۋشىلارىنىڭ كلاسسيكالىق ەڭبەكتەرىنەن حابارسىز ەكەنىن اڭعارتادى. سوندىقتان مۇعالىمدەردىڭ كەشەگى جانە بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىنەن مولىنان حاباردار بولۋىنا باسا نازار اۋدارىلعانى ءجون، ياعني ولاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋدا وسى جاعى ۇمىت قالماۋى ءتيىس.

بۇگىنگى بالالار ادەبيەتىنىڭ احۋالى ءماز ەمەس ەكەنىن بىلەمىز ءارى وعان تۇسىنىستىكپەن قارايمىز. بىراق جاعداي وسىلاي ەكەن دەپ وزگە تىلدە جازىلعان شىعارمالارعا ەسسىز بەرىلىپ كەتپەي، ءوزىمىزدىڭ كورنەكتى جازۋشىلارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرى مەن اۋىز ادەبيەتىنىڭ وزىق نۇسقالارىنا يەك ارتۋعا بولماي ما؟..

راس، بىزگە بالالار ادەبيەتىن دامىتۋ كەرەك. بىراق سول ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك، قانداي ماسەلەلەرگە كوڭىل بولگەن ءجون؟ اتالعان ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپ، ءوزىنىڭ پىكىرىن قوعام تالقىسىنا سالىپ جۇرگەن ازاماتتارىمىز بارشىلىق. سولاردىڭ ءبىرى – پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى نۇرتورە ءجۇسىپ جاقىندا ءوزىنىڭ ۇكىمەت باسشىسىنا جولداعان دەپۋتاتتىق ساۋالىندا: «ەلىمىزدە جىل سايىن الەۋمەتتىك باعدارلانعان مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا 2018 جىلى 1 ملرد 845 ملن تەڭگەدەن استام، 2019 جىلى

1 ملرد 101 ملن تەڭگە قاراجات بولىنگەن. سونىڭ ىشىندە بالالار ادەبيەتىنە بولىنگەنى – تيىسىنشە 89 ملن 183 مىڭ جانە 19 ملن 420 مىڭ تەڭگە. 2020 جىلعا 821 ملن 615 مىڭ تەڭگە ءبولۋ جوسپارلانسا، سونىڭ 46 ملن 848 مىڭى بالالار ادەبيەتىنە ارنالعان. شىعاتىن كىتاپتاردىڭ ىشىندە بالالار ادەبيەتىنىڭ ۇلەس سالماعى وتە تومەن. تارالىمى دا، ساپالىق جاعى دا كوڭىل كونشىتپەيدى. كەيبىر اۆتورلار كىتاپتاردى ءوز قاراجاتىنا شىعارادى. باسپا ءىسى، جۋرنالدار بالالارعا ارنالعان ماتەريالداردى قىزىقتى ەتىپ جەتكىزۋدىڭ جان-جاقتى جولىن قاراستىرۋ كەرەك»، دەيدى.

سەناتوردىڭ ايتۋىنشا، سالانى دامىتۋعا ارنايى قارجى ءبولۋ، ۇلتتىق مۋلتفيلمدەر شىعارۋ ىسىندە جەكەمەنشىك كومپانيالاردى قارجىلاي قولداۋ تەتىكتەرىن قاراستىرۋ، بالالار ادەبيەتىن دامىتۋدىڭ كەشەندى باعدارلاماسىن جاساۋ قاجەت.

بۇگىنگى جاس بۋىن ەرتەڭ قازاقستاننىڭ، قازاق ۇلتىنىڭ بەت-بەينەسىن كورسەتەدى. سوندىقتان كەلەشەك ۇرپاقتى ۇلتتىق بولمىسقا يسىندىرە تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزى زور. ادام ءبىلىمدى كەز كەلگەن جاسىندا الا الادى. ال ۇلتتىق تاربيەنى جاستايىنان بويىنا سىڭىرە الماعان ادام سۇيەگى قاتىپ، بۋىنى بەكىپ كەتكەندە ونى جانىنا سەرىك ەتۋگە كەشىگەدى.

كۇننىڭ ماڭىزدى جانە وزەكتى جاڭالىقتارىن «ەگەمەن قازاقستان» تەلەگرام كانالىنان وقىڭىز