تاريح قويناۋىنا تەرەڭدەپ بارماي-اق, بۇگىننىڭ بيىگىنەن قاراعاننىڭ وزىندە ەلىمىزدە كىتاپحانا ءىسىنىڭ كەڭ قانات جايىپ كەلە جاتقانىن كوزى قاراقتى وقىرمان جاقسى بىلەدى. ەڭ باستىسى, قالىڭ كوپشىلىكتىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن ىنتا-ىقىلاسى ارتا تۇسكەنى بايقالادى. ستاتيستيكاعا جۇگىنسەك, سوڭعى بەس جىلدىق كورسەتكىش بويىنشا ۇلتتىق كىتاپحانانىڭ وقىرماندار سانى جىل سايىن تۇراقتى تۇردە 1000-2000 وقىرمانعا ءوسىپ وتىرادى ەكەن. ماسەلەن, 2019 جىلى 20411 وقىرمان تىركەلسە, بيىلعى 2020 جىلدىڭ ەكى ايىندا عانا تىركەلگەن وقىرمان سانى 21064-كە جەتكەن. 2019 جىلدىڭ ەسەبى بويىنشا وقىرماندار سانى 52004-كە جەتىپ وتىر. بۇل سوڭعى 5 جىلدا كىتاپ وقۋشىلار سانىنىڭ ەكى ەسەگە ءوسىپ وتىرعانىن اڭعارتادى.
قازىردە جاستار كىتاپحاناعا بارمايدى دەيتىن پىكىرلەر ءجيى ايتىلىپ جاتادى. كەرىسىنشە, بۇگىندە جاس تا, جاسامىس تا, بالا دا قاريا دا كىتاپ وقۋعا دەن قويا باستاعان. ءتىپتى, وقىرمانداردىڭ باسىم بولىگىن جاستار قۇراپ كەلەدى. كىتاپحانادا تاڭەرتەڭنەن قارا كەشكە دەيىن وتىراتىن وقىرماندار از ەمەس. ماسەلەن, بىلتىر وقىرماندار اراسىندا كىتاپحانانىڭ جۇمىس ۋاقىتىنا بايلانىستى ساۋالداما جۇرگىزگەن ۋاقىتتا, ساۋالداماعا قاتىسقانداردىڭ اراسىندا كىتاپحانانىڭ اپتاسىنا جەتى تاۋلىك بويى 24 ساعات جۇمىس ىستەگەنىن قالايتىندار كوپ انىقتالدى. ونداي وقىرماندار از بولعانىمەن, كىتاپحانا ولاردىڭ دا پىكىرىن ەلەپ-ەسكەرۋگە تىرىسادى.
ءدال قازىرگى ۋاقىتتا ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانا قاشىقتىق رەجىمىندە وقىرماندارعا ونلاين قىزمەت كورسەتۋدە. بۇل ورايدا قازاقستاندىق ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحاناسى كۇندەلىكتى جۇمىس ىستەپ تۇر. قازىر قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحانا قىزمەتىن الەمنىڭ 60-تان استام ەلىنەن پايدالانۋشىلار قولدانىپ جاتىر. ولاردىڭ قاتارىندا قازاقستان, رەسەي, قىتاي, تۇركيا, اقش ەلدەرى بار. سونداي-اق, پورتالدى تمد, فينليانديا, گەرمانيا, بولگاريا, رۋمىنيا, جاپونيا, وڭتۇستىك كورەيا جانە ت.ب. ەلدەر قولدانىپ وتىر.
جۋىردا سونداي-اق قازاقستاندىق ۇلتتىق ەلەكتروندى كىتاپحانا "قازاقستاننىڭ ۇلتتىق جانە مادەني مۇراسىنىڭ رەسۋرسى رەتىندە" اتتى ۆەبينار وتكىزدى. ودان بولەك online كىتاپحانا جوباسى ىسكە قوسىلدى. بۇل جوبا قازاقستاننىڭ بارلىق كىتاپحاناشىسى مەن ەل ازاماتتارىنا ارنالادى. قازىرگى زامانعى جاڭا تەحنولوگيالار بويىنشا ءار ءتۇرلى تاقىرىپتاعى كۇندەلىكتى دارىستەر وتكىزىلەدى.
پايدالانۋشىلار ءۇشىن ءبىلىمنىڭ بارلىق سالاسى بويىنشا قازاقستاندىق باسىلىمدارعا قولجەتىمدىلىك بەرىلدى: اتاپ ايتقاندا سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالارعا, ماقالالارعا, گازەتتەر مەن جۋرنالدارعا, كوركەم ادەبيەتكە, مەملەكەت جانە قۇقىق, ونەر جانە ت.ب. سونىمەن قاتار, پايدالانۋشىلار اۆتورەفەراتتار مەن ديسسەرتاتسيالارعا, ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ عىلىمي باسىلىمدارىنا, سونداي-اق كىتاپحانا جازىلعان IPR Books جانە Euromonitor Passport تولىق ءماتىندى دەرەكتەر قورىنا قول جەتكىزۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.
ودان بولەك الەمدى الاڭداتىپ وتىرعان اۋىر احۋالعا بايلانىستى كىتاپحانامىز ەلىمىزگە بەلگىلى اقىن-جازۋشىلارمەن ونلاين كەزدەسۋلەر مەن دارىستەر وتكىزۋدى قولعا الدى. داريا جۇماگەلدينوۆا, كەنجەحان ماتىجانوۆپەن, كوپەن امىربەكپەن, داۋلەتكەرەي كاپ ۇلىمەن سىندى بەلگىلى تۇلعالارمەن ونلاين كەزدەسۋلەر وتكىزىلدى. ودان بولەك «اپتا» باعدارلاماسى اياسىندا بالالاردىڭ ء ار ءتۇرلى بايقاۋى وتكىزىلۋدە.
سونىمەن قاتار, YouTube ارناسىندا جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, پرەزيدەنتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى, جۋرناليست كوپەن امىربەكتىڭ "اباي ─ ساتيريك" تاقىرىبىندا ءدارىسى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور ش.يبراەۆپەن, پروزاشى, اقىن ب. الىمجانوۆپەن, قوعام قايراتكەرى, قحا مۇشەسى ك.ا.حانمەن سۇحباتتار قويىلدى.
جالپى كىتاپحانانىڭ ونلاين قىزمەتى بويىنشا بولاشاقتا دا كوپتەگەن جۇمىس اتقارىلماق. الداعى ۋاقىتتا قازاقستاندىق جۋرنالداردىڭ سايتتارىن ىسكە قوسۋ, ونىڭ ىشىندە عىلىمي باسىلىمدارعا شولۋ جاساۋ, كىتاپحانانىڭ اتاۋلى وقۋ زالدارىنىڭ ۇلتتىق قورى تۋرالى اقپاراتتىق ساعات, جاڭا تەرمينولوگيالىق سوزدىكتەر مەن «XXI عاسىرداعى قازاقستان جانە الەم» ونلاين-شولۋلار, جاڭا كىتاپتار, ادەبي كەشتەر, "قازاقستان جازۋىنىڭ جانە كىتاپتارىنىڭ تاريحى" ۆيدەولەكتسيالار, بالالارعا ارنالعان ونلاين-پوەزيا جانە سۋرەتتەر سايىسى, بالالار ادەبيەتى مەن ەرتەگى تەراپيا ونلاين دارىستەر, اقىن-جازۋشىلارمەن, ابايتانۋشىلارمەن ونلاين كەزدەسۋلەر, سيرەك كىتاپتار مەن قۇندى قولجازبالار ونلاين لەكتسياسى, اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جونىندەگى ۆەبينار, ءابۋ ناسىر ءال ءفارابيدىڭ 1150 جىلدىعىنا وراي ونلاين كونفەرەنتسيا مەن ونلاين لەكتسيالار وتكىزەدى. سونداي-اق بولاشاقتا كىتاپحانا ءىسى جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار بويىنشا قازاقستاندىق جانە شەتەلدىك جەتەكشى جازۋشىلار مەن ساراپشىلاردىڭ ونلاين لەكتسيالارىن وتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
البەتتە اڭگىمەمىز كىتاپحانا توڭىرەگىندە بولعاندىقتان بيىل مەرەيتويى كەڭ كولەمدە اتالىپ ءوتىپ جاتقان اباي اتامىز تۋرالى ءسوز قوزعاماي كەتۋ مۇمكىن ەمەس. جالپى ابايتانۋ ماسەلەسىندە ناۋقانشىلدىق باسىم دەگەن ءسوز ءجيى ايتىلىپ جاتادى. الايدا بۇل پىكىر كىتاپحاناعا قاتىستى دەۋگە كەلمەيدى. ابايدى وقىپ-تانۋ ناۋقانشىلدىق ءىس ەمەس. پرەزيدەنتىمىز ءوزىنىڭ جوعارىدا اتالعان ماقالاسىندا: «اباي جىرلارىن وقۋ چەللەندجى بيىل, اقىن مەرەيتويى تۇسىندا جاڭاشا جاندانادى دەۋىمىزگە بولادى. ءبىز ابايدىڭ «تولىق ادام» تۇجىرىمىن قايتا زەردەلەۋىمىز كەرەك. بۇل باعىتتاعالىمدارىمىز تىڭ زەرتتەۋلەردى قولعا الۋى قاجەت دەپ جازعان بولاتىن. مەملەكەت باسشىسىنىڭ بىزگە ارتقان سەنىمىن اقتاي وتىرىپ اباي جىرلارىن وقۋ ەستافەتاسىن مۇلدەم جاڭاشا فورماتتا, وعان جاستاردى كەڭ اۋقىمدا قاتىستىرا وتىرىپ, تارتىمدى ءارى قازىرگى زامان تالابىنا ساي ەتىپ وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ونىڭ ۇستىنە, اتالعان ءىس-شارالاردى ناۋقانشىلدىققا اينالدىرماي, تۇراقتى تۇردە, جىل سايىن وتكىزىپ تۇرۋ قولعا الىنۋدا.
جالپى ابايدىڭ 175 جىلدىعىن تويلاۋدى ءبىز جاڭا جىلدان باستاپ كەتكەنىمىز بەلگىلى. وسىعان وراي كىتاپحانانىڭ مۇرىندىق بولۋىمەن چەحيانىڭ پراگا قالاسىندا «اباي» اقپاراتتىق-مادەني ورتالىعىن اشىلىپ, سلوۆاكيا, ۆەنگريا, گەرمانيا مەملەكەتتەرىندە «اباي وقۋلارى» وتكىزىلدى. ال ءال-ءفارابيدىڭ 1150 جىلدىعىنا وراي دا كىتاپحانا ۇجىمى بىرنەشە جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ۇستىندە. ەلىمىزدىڭ بەلگىلى عالىمدارى مەن فارابيتانۋشىلارىمەن باس قوسىپ, ارنايى كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.
جالپى قازاق حالقىنىڭ باي ادەبيەتىمەن, ونىڭ سالت-داستۇرلەرىمەن, مادەني قۇندىلىقتارىمەن تانىستىرىپ, ناسيحاتتاۋدىڭ جارقىن كورىنىسى رەتىندە ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانا 2016 جىلدان باستاپ شەت ەلدەردىڭ ۇلتتىق جانە باسقا دا ءىرى كىتاپحانالارىندا «قازاقستان ادەبيەتى مەن مادەنيەتى ورتالىعىن اشۋ» حالىقارالىق جوباسىن جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. قازىرگى تاڭدا الەمنىڭ 33 ەلىندە كورەيا, قىرعىز رەسپۋبليكاسى, فينليانديا, ۆەنگريا, رەسەي فەدەراتسياسى, ارمەنيا, مالايزيا, تۇركيا, قىتاي, گرۋزيا, فرانتسيا, جاپونيا, شۆەتسيا, ماكەدونيا, بولگاريا, چەحيا, يتاليا, اقش (نيۋ - يورك كوپشىلىك كىتاپحاناسى جانە كونگرەسس كىتاپحاناسى) ياكۋتيا رەسپۋبليكاسى, چۋۆاش رەسپۋبليكاسى, رۋمىنيا, يران, ارگەنتينا, برازيليا, ۋدمۋرتيا, گەرمانيا, يسپانيا, وزبەكستان, موڭعوليا, ازەربايجان كىتاپحانالارىندا اتالعان ورتالىقتار اشىلىپ, وقىرماندار نازارىنا ۇسىنىلدى. بۇگىندە بۇل مەملەكەتتەردىڭ ۇلتتىق كىتاپحانا قورلارىندا اباي, شاكارىم, مۇحتار اۋەزوۆ, ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆ, ءىلياس ەسەنبەرلين, دۋلات يسابەكوۆ, سماعۇل ەلۋباي جانە باسقا دا قازاقتىڭ ۇلى جازۋشىلارى مەن اقىندارىنىڭ شىعارمالارى اتالعان ەلدەردىڭ ميلليونداعان وقىرمان قاۋىمى ءۇشىن قول جەتىمدى بولىپ وتىر.
سونىمەن قاتار كىتاپحانامىز شەت ەلدەردەگى ورتالىقتارمەن عانا ەمەس, جەرگىلىكتى كىتاپحانالارمەن دە بىرلەسىپ جەمىستى جۇمىستار اتقارىپ وتىرعانىن ايتا كەتكەنىمىز ءجون. جالپى ءار ءوڭىردىڭ كىتاپحانالارىندا ولكەتانۋ جۇمىستارى جولعا قويىلعان. بۇل كىتاپحاناشىلار اتقارىپ وتىرعان ەڭ ۇلكەن جۇمىستاردىڭ ءبىرى. جەرگىلىكتى ءار كىتاپحانا ءوز وڭىرىنەن شىققان تۇلعالارىن ناسيحاتتايدى, ولار تۋرالى بيبليوگرافيا قۇراستىرادى, جاڭا تەحنولوگيا كومەگىمەن ءوز دەرەك بازالارىن جيناقتايدى.
بۇگىنگى تاڭدا كىتاپحانا قورى 2020 جىلدىڭ قاڭتارداعى كورسەتكىشتەرىنە سايكەس, كىتاپتاردىڭ 52 پايىزىن عىلىمي, تانىمدىق جانە باسقا دا عىلىمي ادەبيەتتەر قۇراپ وتىر. بۇل كورسەتكىش كىتاپحانانىڭ اكادەميالىق دارەجەسى ءۇشىن از كورسەتكىش بولىپ تابىلادى. وسى كورسەتكىشكە سۇيەنە وتىرىپ ەلىمىزدە عىلىمنىڭ جوقتىعىن نەمەسە دامىماي جاتقانىن اڭعارىپ وتىرمىز. قوردىڭ قالعان قۇرامىن, ياعني 55 پايىزىن كوركەم ادەبيەت جانە باسقا باسىلىم تۇرلەرى قامتىپ وتىر.
جالپى كىتاپحانانىڭ بيىل اتقاراتىن ءىس-شارالارىنىڭ ءبىر ماقالادا ايتىپ بەرۋ مۇمكىن ەمەس. الدىمەن رەسپۋبليكانىڭ بارلىق كىتاپحاناسىندا جاس ماساتشىلار قوزعالىسىن قولدايتىن «ماسات» كلۋبتارىن قۇرۋ جانە تۇراقتى تۇردە ولاردىڭ جۇمىسىن جۇرگىزىپ, جىل سايىن ءتۇرلى بايقاۋ-كونكۋرستارىن وتكىزۋ, «بالالىق شاققا ساياحات» قازاقستاندىق كىتاپ اپتالىعىن وتكىزۋ, ەۋرازيا كىتاپحانالىق اسسامبلەياسى مەن قازاقستاندىق كىتاپحانالار اليانسى مۇشەلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن ء«بىزدىڭ اباي» - «Our Abai» جانە «اۋىلىم – التىن تۇعىرىم» كوركەمسۋرەتتى الماناح جيناعىن شىعارۋ, «جاقسىدان ۇيرەن» ەرىكتىلەر ورتالىعىن قۇرۋ, «قازاق دالاسى — ءبىر جارىم عاسىر بۇرىن» جوباسىن, سونداي-اق, «كونە تۇركى الەمىنە – ورحون ەسكەرتكىشتەرىنە ساياحات», «بابالار ىزىمەن» تىلسىم تورعاي وڭىرىنە, «جيدەباي-ءبورىلى – ۇلىلار مەكەنىنە» كىتاپحانالىق ءتۋريزمى جۇرگىزىلەدى. وسى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا رەسپۋبليكا وڭىرلەرىندەگى كىتاپحاناشىلار دا ات سالىسقالى وتىر.
ءۇمىتحان مۇڭالباەۆا,
قر ۇلتتىق اكادەميالىق
كىتاپحاناسىنىڭ باسشىسى,
پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى,
پروفەسسور
