ىقىلىم زاماننان جويقىن داريا بويىن تانىپ-بىلۋگە ءومىرىن باعىشتاعان زەرتتەۋشىلەردەن «...ساۋراننان شىققان لاق ارال تەڭىزىنە دەيىن قورعاندار ۇستىمەن بارادى» دەگەن جازبا قالىپتى. كارى تاريحتىڭ وسى دەرەگى ۇلى دالانىڭ تاڭدايىن جىبىتكەن الىپ داريانىڭ ەكى جاعاسى ەرتەدە سىڭسىعان توعاي، ءسان-سالتاناتى كەلىسكەن كوركەم قالالارعا تولى بولعانىن بىلدىرەدى. سوڭعى جىلدارى قابىرعالارى قادىم زاماندا قالانعان وسى تاريحي شاھارلارعا ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جۇيەگە ءتۇسىپ، بۇل باعىتتا ءبىراز شارۋا اتقارىلدى.

2013 جىلى وبلىس اكىمدىگى جانىنان تاريحي-مادەني مۇرالاردى قورعاۋ جانە پايدالانۋ جونىندەگى عىلىمي-ادىستەمەلىك كەڭەس قۇرىلعان بولاتىن. سالا عالىمدارىنىڭ باسىن قوسقان بۇل كەڭەس وتىرىستارىندا تاريحي مۇرالاردى عىلىمي تۇرعىدان زەرتتەۋ، قورعاۋ جانە قۇجاتتاندىرۋ ماسەلەلەرىنە قاتىستى كوپ ماسەلە شەشىمىن تاپتى. وسى كۇنى وبلىس اۋماعىنداعى شىرىك-رابات، سىعاناق، بارشىنكەنت، جانكەنت پەن سورتوبەدە عالىمدار زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ جاتىر. ساقتاردىڭ استاناسى – شىرىك-راباتتا ءا. مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتى ماماندارى جۇمىس ىستەسە، قازاق ءۇشىن قۇتتى وردا سانالاتىن سىعاناقتى قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى عالىمدارى زەرتتەپ جاتىر. ال بارشىنكەنتتە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى ارحەولوگتارى كەشەگى وتكەن تاريح دەرەگىن ىزدەۋدە.
وسىلاردىڭ اراسىندا قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتىك ۋنيۆەرسيتەتى «ارحەولوگيا جانە ەتنوگرافيا» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى جۇمىسىن بولە-جارا ايتا كەتكەنىمىز ءجون. كونە قالالار ورنىن زەرتتەۋ جۇمىستارى ءۇشىن جەرگىلىكتى بيۋدجەت پەن ءتۇرلى قورلاردان گرانتتار ءبولىنىپ كەلەدى. بىلتىر بۇل ورتالىق تيۋبينگەن ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرىگىپ گەرمانياداعى نەمىس زەرتتەۋلەر قورىنىڭ گرانتىن ۇتىپ الدى. وسىدان كەيىن جەرگىلىكتى عالىمدار مەن رەسەي، نەمىس ارحەولوگتارى زەرتتەۋدى بىرلەسە جۇرگىزۋ ءۇشىن ۇشجاقتى كەلىسىمگە قول قويدى.
– بىزدە كەڭەس وكىمەتى كەزىنەن قالىپتاسىپ قالعان، ارحەولوگتار قالا ورنىن تەك ارتەفاكت تابۋ ءۇشىن قازادى دەگەن ءبىر تۇسىنىك بار. جوق، ءبىزدىڭ جۇمىس قازۋمەن بىتپەيدى. ارحەولوگ زەرتتەۋ ارقىلى قالانىڭ «جاسىن»، قۇرىلىمى مەن قۇرىلىستى، ءتىپتى سول كەزدەگى كليماتتىق ورتانى، ادامدارمەن قاتار باسقا دا تىرشىلىك يەلەرى تۋرالى مالىمەتتى انىقتاۋى كەرەك. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇرىنعىنى بۇگىنگە جەتكىزىپ، ەلدىڭ كوز الدىنا ەلەستەتۋى ءتيىس. بىرلەسە جۇمىس ىستەۋدىڭ ناتيجەسىندە ءبىز وسىعان قول جەتكىزدىك، – دەيدى عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، PhD دوكتورى ءازىلحان تاجەكەەۆ.
مىسالى، بيىل ورتاعاسىرلىق جانكەنت، سورتوبە قالاشىقتارىنىڭ ورنىن زەرتتەۋدە جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىنىڭ ادىستەرىن قولدانۋ ءۇشىن گەوفيزيكتەر، گەومورفولوگتار، توپىراقتانۋشىلار، وستەولوگتار جۇمىلدىرىلدى. وسىنىڭ ارقاسىندا جەردىڭ قىرتىسى، بەدەرى تولىق زەرتتەلدى. توپىراقتانۋشىلار زەرتتەۋ ناتيجەسىندە كەزىندە جانكەنتتىڭ تابيعاتى قازىرگىمەن سالىستىرعاندا وتە قولايلى بولعانىن انىقتادى. بۇرىن قالا ورنىنان كەراميكالىق ىدىس سىنىقتارى كوپ تابىلاتىن ەدى. بيىلعى باستى ولجا – شىنىدان جاسالعان ءيىسسۋ قۇتىسى بولدى. بۇل قالاعا سىرتتان يمپورتتالىپ كەلگەن زات بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجام جاسالىپ وتىر. ارحەولوگتار سورتوبەنى قازۋ كەزىندە امفوراعا كەزىگىپتى. قوس تۇتقالى، كەڭ ءبۇيىرلى بۇل قۇمىرا وعىز داۋىرىنە ءتان ەمەس، عالىمدار پىكىرىنشە بۇل يران مادەنيەتىنىڭ مۇراسى بولۋى مۇمكىن.
جالپى، وسى سورتوبە قالاشىعىن وردازى دەپ تە اتايدى. ارحەولوگتار ءتىل ماماندارىمەن كەڭەسكەندە ولار بۇل اتاۋ كىشى وردا دەگەن ماعىنا بەرەتىنىن ايتىپتى. قالاشىق قورقىت بابا قورىمىنا جاقىن ورنالاسقان. سوعان قاراعاندا جانكەنت وعىزداردىڭ ۇلكەن ورداسى – وردازى كىشى سارايى بولۋى مۇمكىن دەگەن بولجام بار. دۇنيە تىلسىمىن قوبىز سارىنىنان ىزدەگەن بابا ءومىر سۇرگەن كەزەڭنىڭ كۋاسى بولعان قالاشىقتى قازۋ جۇمىستارى سول زامانداعى قۇرىلىستار تۋرالى ماماندار پايىمىن كەڭەيتە ءتۇستى.
زەرتتەۋدى كەشەندى جۇرگىزۋدىڭ پايداسى جايلى ايتقان ءازىلحان تاجەكەەۆ جۋىردا بولعان مىناداي ءبىر وقيعانى مىسالعا كەلتىردى. نەمىس وستەولوگتارى ورتالىق لابوراتورياسىندا تۇرعان ءمالىن سۇيەگىن زەرتتەۋگە الادى. جانكەنتتەگى تسيتادەلدەن تابىلعان قاڭقانى تەكسەرۋ ناتيجەسىندە ونىڭ اياعىنىڭ سىنىق بولعاندىعى، قارتايىپ بارىپ ولگەنى جانە قولعا ۇيرەتىلگەنى بەلگىلى بولىپ وتىر. ولار ەندى ونى گەنەتيكالىق زەرتتەۋگە كىرىسىپ كەتكەن كورىنەدى.
ءوڭىر ءۇشىن ماماندار دايارلاۋ ماسەلەسى دە وسى حالىقارالىق جوبا اياسىندا شەشىمىن تاپتى. گەرمانيانىڭ تيۋبينگەن ۋنيۆەرسيتەتى مەن ورتالىق بىرلەسە ۇيىمداستىرعان « ۇلى جىبەك جولىنىڭ سولتۇستىك ايماعىنداعى كوشپەندىلەر مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋى جانە ۋربانيزاتسيالانۋى» اتتى سەمينارعا رەسەي، ۋكراينا، يسپانيا، اقش، فرانتسيا، انگليا مەملەكەتتەرىنىڭ ماماندارى قاتىستى. وسى شارادا كادر دايارلاۋ ءىسى تالقىلانىپ، ورتالىقتىڭ 2 قىزمەتكەرى تيۋبينگەن ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتۋراسىنا قابىلداندى. ولاردىڭ ءبىلىم الۋى ءۇشىن نەمىس گۋمانيتارلىق زەرتتەۋلەر قورى 27 ملن تەڭگە ءبولىپ وتىر.
– كونە قالالار زەرتتەلگەسىن، ولاردىڭ بولاشاق مارتەبەسىن ايقىنداپ العان ءجون. وسى ماقساتتا جۋىردا الماتى قالاسىندا وتكەن جيىنعا قاتىسىپ قايتتىق. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن وتكەن وسى شارادا قازاقستان، قىرعىزستان، تاجىكستان مەن وزبەكستان 30-دان استام ەسكەرتكىشتى يۋنەسكو قورعاۋىنداعى مادەني مۇرالار قاتارىنا الۋعا ۇسىنىس بەردى. ولاردىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ وبلىستان ۇلى جىبەك جولىنىڭ سىرداريا بولىنىسىندەگى سىعاناق، جانكەنت جانە جەتىاسار ەسكەرتكىشتەر كەشەنى بار، – دەيدى عالىم.
ءازىلحان تاجەكەەۆتىڭ ايتۋىنشا، حالىقارالىق ۇيىم قورعاۋىنداعى نىساندار قاتارىنا قابىلداۋدا العاشقى كەزەكتە قالانىڭ نەمەسە تاريحي ورىننىڭ الەم وركەنيەتىنە قوسقان ۇلەسى ەسكەرىلەدى. سوسىنعى تالاپ، تۋريستەردى قابىلداۋ ءۇشىن ينفراقۇرىلىمى بولۋى كەرەك. بۇل جاعىنان ءۇش نىسان دا دايىن. بىلتىر سىعاناق تولىق قورشالدى. جانكەنتتى قورشاۋ وسى قىسقا دەيىن اياقتالادى. جەتىاسار كەشەنىندەگى ونشاقتى نىسان دا كۇرەجولدان اسا قاشىق ەمەس.
ەجەلگى شىعىس وركەنيەتىنىڭ ورتالىعى، تۇركى مادەنيەتىنىڭ التىن كومبەسى بولعان وڭىردەگى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋ جۇمىستارى الدا دا جالعاسىن تابا بەرمەك.
قىزىلوردا
پرەزيدەنت «ەگەمەن» كوتەرگەن ماسەلە بويىنشا تاپسىرما بەردى
پرەزيدەنت • كەشە
الماتى وبلىسىندا يت تالاعان ءجاسوسپىرىم كوز جۇمدى
ايماقتار • كەشە
وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ءوندىرىس كولەمى العاش رەت 1 ترلن تەڭگەدەن استى
ەكونوميكا • كەشە
جەڭىل ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ ۇلتتىق بىرلەستىگى قۇرىلدى
ەكونوميكا • كەشە
وتاندىق جەڭىل ونەركاسىپ وندىرۋشىلەرىنىڭ ءبىرىنشى سەزى ءوتتى
ەكونوميكا • كەشە
ءماجىلىس كوشى-قون پروتسەستەرىن رەتتەۋ بويىنشا زاڭ جوباسىن ماقۇلدادى
پارلامەنت • كەشە
قوعام • كەشە
الماتىدا ءمۇسىنشى شوقان تولەشتىڭ كورمەسى اشىلدى
رۋحانيات • كەشە
اتىراۋلىق وقۋشى ەرىكتىلەرگە ارنالعان ءموبيلدى قولدانبا ويلاپ تاپتى
قازاقستان • كەشە
الماتىلىقتار مۇرات ناسىروۆتى ەسكە الدى
رۋحانيات • كەشە
قازاقستان ەلشىسى لاتۆيا پرەزيدەنتىنە سەنىم گراموتالارىن تاپسىردى
قازاقستان • كەشە
« ۇلى دالانىڭ ۇلتارالىق ءتىلى» اتتى فورۋمى ءوتىپ جاتىر
ايماقتار • كەشە
كۇزەت قىزمەتكەرلەرى اۆتوكولىك ايداپ كەتكەن
ايماقتار • كەشە
الماتىدا «Urban Conference» ءوتىپ جاتىر
ايماقتار • كەشە
ماحامبەت ۋنيۆەرسيتەتى ۇزدىكتەرىن انىقتادى
قوعام • كەشە
رۋحانيات • كەشە
«جۋسان» وپەراتسياسى جايلى قويىلىمنىڭ پرەمەراسى ءوتتى
رۋحانيات • كەشە
ساندىك-قولدانبالى ونەر كوللەدجى ماماندارىمەن ماقتانادى
رۋحانيات • كەشە
بيبىگۇل تولەگەنوۆانىڭ شاكىرتى ۇستازىنىڭ قۇرمەتىنە كەش وتكىزدى
رۋحانيات • كەشە
تۇركىستان وبلىسىندا ەلەكتروندى تۇردەگى قىزمەتتىڭ ۇلەسى – 88 %
ايماقتار • كەشە
ساز بالشىقتان قولونەر بۇيىمدارىن جاساۋدان شەبەرلىك ساعاتى ءوتتى
رۋحانيات • كەشە
الماتىدا پاتريوتتىق اندەر كەشى ءوتتى
رۋحانيات • كەشە
قوناەۆ مۋزەي-ءۇيى مۇراعاتىندا 5 مىڭنان استام كىتاپ ساقتالعان
رۋحانيات • كەشە
ادامنىڭ دامۋ يندەكسى بويىنشا قازاقستان 189 ەلدىڭ ىشىنەن 50-ورىنعا يە
قازاقستان • كەشە
قالقامان سارين جاڭا قىزمەتكە تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • كەشە
قوبىز بىزگە قاي داۋىردەن جەتكەن؟
رۋحانيات • كەشە
رۋحانيات • كەشە
ديماشتىڭ نيۋ-يوركتەگى كونتسەرتى قالاي ءوتتى (فوتورەپورتاج)
رۋحانيات • كەشە
ورالدا «Business Power-2019» بيزنەس فورۋمى ءوتتى
ايماقتار • كەشە
اسقار مامين جۇمىس ساپارىمەن سان-فرانتسيسكوعا باردى
ۇكىمەت • كەشە
باتىس قازاقستان وبلىسىندا گاز كەشەنى ىسكە قوسىلدى
ايماقتار • كەشە
رۋحانيات • كەشە
تەننيس: يسپانيادان ولجالى ورالدىق
سپورت • كەشە
الەم مويىنداعان قازاقستاندىق دامۋ مودەلى
قازاقستان • كەشە
قوعام • كەشە
شاحمات – سپورتتا دا، ومىردە دە دۇرىس قادام جاساۋعا ۇيرەتەدى
پارلامەنت • كەشە
حالىقتى بىلىكتى زاڭ كومەگىمەن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت
قوعام • كەشە
جاس مۇنايشىلارعا جاقسى مۇمكىندىك
ايماقتار • كەشە
ايماقتار • كەشە
«تاڭعاجايىپ اۋەن» فەستيۆالى ءوتتى
رۋحانيات • كەشە
باعا QR كودتار ارقىلى بەرىلەدى
مەديتسينا • كەشە
ايماقتار • كەشە
تۇركىستان ادالدىق مەكەنىنە اينالادى
قوعام • كەشە
سارمات كوسەمى سانكت-پەتەربۋرگكە «ساپارلادى»
قازاقستان • كەشە
رۋحانيات • كەشە
رۋحانيات • كەشە
زورلىق-زومبىلىققا قاتىستى زاڭدار كۇشەيەدى
قوعام • كەشە
پرەزيدەنت • كەشە
ەلباسى ستيپەندياسى يەگەرلەرىنىڭ ءتىزىمى جاريالاندى
پرەزيدەنت • 10 جەلتوقسان، 2019
ءال-فارابي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرلەرى بەلگىلى بولدى
پرەزيدەنت • 10 جەلتوقسان، 2019
ۇقساس جاڭالىقتار