قازاقستان – جاھاندىق باسەكەدە اۋىل شارۋاشىلىعى ارقىلى دا كوش باسىندا ءجۇرۋدى كوزدەپ وتىرعان ەل. بىراق ءبىز ءۇمىت كۇتكەن سالاداعى كەي مامانداردىڭ تابىسىن ەستىگەندە كوڭىل قۇلازيدى. سونداي مامانداردىڭ قاتارىنا مال دارىگەرلەرى دە كىرەدى. ولاردىڭ تابىسى تىم تومەن.

ء«بىز جۇمىس ىستەيتىن كوممۋنالدىق قازىنالىق كاسىپورىن 2013 جىلى قۇرىلعان. سودان بەرى مال دارىگەرلەرىنىڭ جالاقىسىنا ءبىر تيىن قوسىلعان جوق. ول كەزدە نان 45 تەڭگە، بەنزين 65 تەڭگە بولاتىن، قازىر ناننىڭ باعاسى – 100 تەڭگە، بەنزين – 170 تەڭگە. جالاقىنى نەگە قوسپايسىڭدار دەپ سۇراساق، «سەندەر كەلىسىمشارتپەن جۇمىس ىستەيسىڭدەر، ىستەگىلەرىڭ كەلمەسە، جۇرە بەرىڭدەر» دەيدى. قىسى-جازى مالمەن الىسۋ وڭاي ما؟ جۇمىسىمىز قيىن، جالاقى تومەن. بىزگە جاس ماماندار مۇلدە كەلمەيدى» دەيدى شالعايداعى، شەكارا شەبىندەگى كاتونقاراعاي اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ مال دارىگەرى قاينار قسەكين.
قۇلاعالى تۇرعان عيماراتتا وتىر
جالاقى دەمەكشى، كاتونقاراعاي اۋدانىنىڭ مال دارىگەرلەرىنىڭ الاتىن جالاقىسى ءوڭىردىڭ وزگە اۋداندارىمەن سالىستىرعاندا دا ماندىماي وتىر. وزگە اۋداندارداعى مال دارىگەرلەرىنىڭ جاعدايىنا ءسال كەيىنىرەك توقتالامىز. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل اۋداننىڭ اۋىلدىق وكرۋگتەرىندەگى مال دارىگەرلىك كوممۋنالدىق قازىنالىق كاسىپورىن مەڭگەرۋشىلەرى 80 مىڭ تەڭگەنىڭ كولەمىندە جالاقى السا، مال دارىگەرلەرى 60 مىڭنىڭ اينالاسىندا، ۆەتەرينار-سانيتارلار 50 مىڭعا جەتەر-جەتپەس ايلىق الادى ەكەن. بۇل – كاتونقاراعاي اۋداندىق ۆەتەريناريا ءبولىمىنىڭ باسشىسى راقىمعالي بايگەرەەۆتىڭ ايتقانى.
جاقىندا كاتونقاراعاي اۋدانىنا جۇمىس ساپارمەن بارعانىمىزدا، كاتونقاراعاي اۋىلىنداعى ۆەتەرينارلىق بولىمشە عيماراتىنىڭ جاعدايىن كورىپ، كوڭىلىمىزگە كىربىڭ تۇسكەنى راس.
ەلدىڭ مالىنىڭ اۋرۋ-سىرقاۋىن تەكسەرەمىز، ەن-تاڭباسىن سالامىز دەپ قىسى-جازى تىنىم تاپپايتىن مال دارىگەرلەرى جاعدايىنىڭ قانشالىقتى دەڭگەيدە ەكەندىگىنە، ولارعا قانشالىقتى دارەجەدە كوڭىل ءبولىنىپ وتىرعانىنا وسى عيماراتتىڭ ءوزى-اق كوزىمىزدى جەتكىزگەندەي بولعان. ىرگەتاسى ءىرىپ، قابىرعاسى ءشىرىپ تۇرعان قوراسىن ايتپاعاندا، مال دارىگەرلەرى جۇمىس ىستەيتىن بولمەلەرىنىڭ ءوزى ابدەن توزعان ەكەن.
وتىراتىن ۇستەل-ورىندىقتارى دا ەسكىرىپتى. ىرگەتاسى قوپارىلىپ تۇسە باستاعان عيماراتتىڭ سىرتقى كورىنىسى كوزگە قوراش كورىنەدى.
«عيمارات ەسكى. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ساتىپ الىنعان. قىستاي جەل سوعادى. ءىشى تاستاي. تاستاي بولسا دا تاستاي قاتىپ وتىرۋعا تۋرا كەلەدى. ويتكەنى ءبىزدىڭ كوممۋنالدىق قازىنالىق كاسىپورىنعا كاتونقاراعاي اۋىلىن قوسقاندا 5 اۋىل (شىڭعىستاي، قابىرعا، جاڭا ۇلگى، مويىلدى) قارايدى. كەلىمدى-كەتىمدى كىسى كوپ. كەيبىر تانىستارىمىز «سەندەر ءوزى قايدا وتىرسىڭدار؟! سيىر قورادا وتىرسىڭدار ما، تاۋىق قورادا ما؟» دەگەندە كىرەرگە تەسىك تاپپاي قالامىز. عيماراتىمىزدىڭ ءىشى-سىرتى تۇتاس جوندەۋگە سۇرانىپ تۇر. جوندەپ بەرسە جاقسى بولار ەدى» دەيدى كاتونقاراعاي اۋىلىنداعى ۆەتەرينارلىق بولىمشەنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەرىك كىتاپباەۆ.
ەستەرىڭىزدە بولسا، بىلتىر وسى كاتونقاراعاي اۋدانىنىڭ كىشى نارىن اۋىلىنىڭ ءبىر تۇرعىنى ءسىبىر جاراسىنان كوز جۇمعان-دى. كۇللى ەل قۇلاعدار بولعان شەتىن جاعدايدان كەيىن مال دارىگەرلەرى دەيتىن مومىن حالىقتىڭ بار ەكەنى، ولاردىڭ بىرنەشە جىلدان بەرى قىس مەزگىلىندە ءۇش اي اقىسىز دەمالىسقا كەتىپ جۇرگەنى اۋدان اتقامىنەرلەرىنىڭ ەستەرىنە تۇسسە كەرەك، بىلتىردان بەرى اقىسىز دەمالىس الىنىپ، كاتوندىق مال دارىگەرلەرىنىڭ كوزى اشىلىپتى.
ايلىقتىڭ تاعدىرىن اۋدان اكىمى شەشەدى
ءبىر قىزىعى، قىزىعى ەمەس-اۋ، شىجىعى، اۋدانداعى مال دارىگەرلەرىنىڭ الاتىن جالاقىسىنىڭ كولەمىن اۋدان اكىمدىگى بەلگىلەيدى ەكەن. ناقتىراق ايتساق، اۋدان اكىمى. قىسقاسى، مال دارىگەرلەرىنىڭ تاعدىرى ازىرگە اۋدان اكىمىنىڭ قولىندا تۇر. اۋدان اكىمىنىڭ كوڭىلى تۇسسە جالاقىلارى كوتەرىلەدى، كوڭىلى تۇسپەسە وسى كەتكەنى كەتكەن سەكىلدى. اۋداندىق ۆەتەريناريا ءبولىمىنىڭ باسشىسى راقىمعالي بايگەرەەۆتىڭ ايتۋىنشا، كاتونقاراعاي اۋدانىنىڭ اكىمى رەنات قۇرمامباەۆ شىلدە ايىندا اۋدانداعى مال دارىگەرلەرىمەن كەزدەسىپ، مۇڭ-مۇقتاجدارىنا قۇلاق ءتۇرىپتى. «راسىندا، جالاقى ماسەلەسى وتە وزەكتى. باسقا اۋدانداردا مال دارىگەرلەرىنىڭ جالاقىسى جوعارى، ۆەتەريناريا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىلەرى 100 مىڭ تەڭگەنىڭ اينالاسىندا، مال دارىگەرى 80-90 مىڭ، ۆەتەرينار-سانيتارلار 60-70 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە الادى دەپ ەستيمىز. بيىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ ەلىمىزدە ەڭ تومەنگى جالاقى كوتەرىلدى عوي. وكىنىشتىسى، مۇنىڭ مال دارىگەرلەرىنە قاتىسى جوق بولىپ شىقتى. الايدا ءبىزدىڭ اۋدان اكىمى تامىزدىڭ 1-ىنەن باستاپ اۋدانداعى ۆەتەرينار-سانيتارلاردىڭ جالاقىسىن 30 پايىزعا كوتەردى. 2020 جىلعى قاڭتاردان باستاپ ءبولىم مەڭگەرۋشىلەرى مەن مال دارىگەرلەرىنىڭ جالاقىسىن دا كوتەرۋدى جوسپارلاپ وتىر» دەگەن ول اۋدانداعى مال دارىگەرلەرىنىڭ جاعدايى كوڭىل كونشىتپەيتىنىن، 13 ۆەتەرينارلىق بەكەتتىڭ عيماراتتارى دۇرىس جوندەۋ كورمەگەنىن، ولارعا تيەسىلى 16 كولىكتىڭ بارلىعىنا جوندەۋ، باسقا دا جۇمىستاردى جۇرگىزۋ ءۇشىن جىلىنا بار بولعانى 550 مىڭ تەڭگە قارجى قاراستىرىلعانىن جاسىرمادى.
اۋدانداعى مال دارىگەرلەرىنىڭ باسىن قاتىرىپ، بالتىرىن سىزداتقان، سۇراعى بار، جاۋابى جوق ماسەلە كوپ. ولار ءتورت ت ۇلىككە عانا ەمەس، كوشەدەگى قاڭعىباس يتتەرگە دە جاۋاپتى كورىنەدى. «اۋىل اكىمدەرىنەن كوشەدەگى ءيتتى اتىڭدار دەگەن حات كەلىپ تۇرادى. ءتۇز تاعىسى ەمەس، يت دالادان كەلمەيدى عوي. اۋىل اكىمدەرى مەن ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلار حالىققا ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن دۇرىس جۇرگىزبەيدى. جۇرگىزسە جۇرت ءيتىن بايلاپ ۇستاپ، مۇنداي اڭگىمە شىقپاس ەدى. نەگىزى اۋىل ىشىندە، حالىق، بالا-شاعا جۇرگەن جەردە يت اتۋعا بولمايدى. ءيتتى اتاتىن قۇرىلعى قاۋىپتى. ءيتتى اتقاندا ينە شانشىلادى. يت قۇلاعاندا ينە ءتۇسىپ قالادى. ارتىنان ينەنى ىزدەپ جۇرگەنىڭ. قۇداي ساقتاسىن، الگى ينەنى ءبىر بالا ۇستايتىن بولسا، ەشقانداي دارىگەر كومەكتەسە المايدى. دۇرىسى، ءيتتى اتاتىن ارنايى ۇيىم بولۋى كەرەك» دەيدى ق.قسەكين.
ءجا، وسىمەن كاتوندىق مال دارىگەرلەرىنىڭ سان تاراۋ ماسەلەسىن دوعارا تۇرىپ، ءوڭىردىڭ باسقا اۋداندارىنداعى مال دارىگەرلەرىنىڭ جالاقىسىنا كەلەيىك. ال جارما اۋدانىندا مال دارىگەرلەرى 90 مىڭ، ۆەتەرينار-سانيتارلار 45 مىڭ تەڭگە جالاقى الادى ەكەن. جارما اۋداندىق ۆەتەريناريا ءبولىمىنىڭ باسشىسى نۇرلان يلياسوۆ اۋداندا مال دارىگەرلەرىنىڭ جالاقىسى وتكەن جىلى كوتەرىلگەنىن ايتادى. اۋدان بيۋدجەتى ەسەبىنەن. ء«بىزدىڭ بىلۋىمىزشە، مال دارىگەرلەرىنىڭ جالاقىسى ءار اۋداندا ءارتۇرلى. ءبىر اۋداندا 50، ەكىنشىسىندە 60، باسقاسىندا 70 مىڭ دەگەندەي. ءبىر ىزگە ءتۇسىرىپ، ءبارىن بىردەي قىلسا جاقسى-اق بولار ەدى. ءبىزدىڭ اۋدانعا كەلسەك، مال دارىگەرلەرىنە بارلىق جاعداي جاسالعان. استىلارىندا «نيۆا»، وتىراتىن بولمەلەرىندە توڭازىتقىش» دەيدى ول.
ءتۇيىن
2017 جىلى ايماقتا ۆەتەريناريا سالاسىنداعى جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ وڭىرلىك قاۋىمداستىعى قۇرىلىپتى. قاۋىمداستىق توراعاسى امانگەلدى مۇسانباەۆپەن پىكىرلەسكەنىمىزدە، وسى سالاداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەرگە قانىعا تۇستىك. ونىڭ پىكىرىنشە، مال دارىگەرلەرىنىڭ مارتەبەسىن ءوسىرۋ ءۇشىن ەڭ اۋەلى ولاردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋ قاجەت. ەكىنشى، مال دارىگەرلەرىنىڭ جۇمىس جۇكتەمەسىن انىقتاۋ كەرەك. ءۇشىنشى، ولارعا مەملەكەتتىك قىزمەتشى مارتەبەسىن بەرگەن دۇرىس. ءتورتىنشى، جاس ماماندارعا ءتيىستى جاعداي جاساۋ. ءۇي، جەر بەرۋ، كوتەرمە اقى تولەۋ. «مال دارىگەرلەرىنىڭ ماسەلەسىن قولدان كەلگەنشە ءارتۇرلى دەڭگەيدە كوتەرىپ جاتىرمىز. ءبارى قۇلاعدار. ءبىز سەمەيدەگى شاكارىم ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسە ارنايى زەرتتەۋ، حرونومەتراج جاسادىق. سوندا كوز جەتكىزگەنىمىز، ءبىر مال دارىگەرىنە 850 اۋىلشارۋاشىلىق قۇرىلىمى، جەكە شارۋاشىلىقتاعى 750 باس مال كەلەدى ەكەن. بۇرىن مال دارىگەرلەرىنە جاقسى جەڭىلدىك جاسالاتىن، ءۇي بەرىلەتىن. وسىنى قايتا جانداندىرۋ قاجەت-اق. قازىر بەس مال دارىگەرىنىڭ ورنىنا ەكى مال دارىگەرى جۇمىس ىستەپ ءجۇر. سەبەپ بەلگىلى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، مال دارىگەرلەرىنىڭ جالاقىسى ەڭ از دەگەندە 100-110 مىڭ تەڭگەدەن كەم بولماۋى كەرەك. قاۋىمداستىق تاراپىنان وڭىردەگى ۆەتەرينار جەتىسپەيتىن شارۋا قوجالىقتارىنىڭ باسشىلارىنا «جاس مامانداردى وقىتۋعا كومەكتەسىڭىزدەر، ءۇي الىپ بەرىڭىزدەر» دەگەن ۇسىنىسىمىزدى ايتىپ جاتىرمىز. تاعى ءبىر تۇيتكىل، مال دارىگەرلەرىنىڭ مارتەبەسى انىقتالماعان. وسى ماسەلەنى دە ءبىر جاقتى ەتىپ، بالكىم مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرمەن تەڭەستىرۋ قاجەت شىعار» دەگەن قاۋىمداستىق توراعاسى كورشى رەسەي مەن قىرعىزستاندا مال دارىگەرلەرى كۇنى بەكىتىلگەنىن، وسىنداي مەرەكە ءبىزدىڭ ەلگە دە قاجەتتىگىن جەتكىزدى.
شىعىس قازاقستان وبلىسى
المانىڭ اتاسى: جەتىسۋ سيۆەرسىنىڭ جايى قانداي؟
ايماقتار • بۇگىن، 00:18
قوعام • بۇگىن، 00:15
ەكونوميكانىڭ وسۋىنە ناقتى سەكتور ۇلەس قوسىپ وتىر
ساياسات • بۇگىن، 00:12
ايماقتار • بۇگىن، 00:11
ايماقتار • بۇگىن، 00:10
وزگەرمەلى الەمدەگى ىنتىماقتاستىق جولى
ساياسات • بۇگىن، 00:06
جەتىنشى سەزدىڭ ارقالاعان جۇگى قانداي؟
قازاقستان • بۇگىن، 00:03
يەمەندە جاعداي تۇراقتالىپ كەلەدى
الەم • بۇگىن، 00:02
ەلەكتر ەنەرگياسىنان باس تارتۋ كىمگە ۇتىمدى؟
الەم • بۇگىن، 00:00
اشتىققا ۇشىراعاندار سانى ارتا ءتۇستى
الەم • كەشە
ايماقتار • كەشە
ەنەرگەتيكالىق تاپشىلىق: داعدارىس پەن مۇمكىندىك
ەكونوميكا • كەشە
قارجى • كەشە
قارجى • كەشە
قوعام • كەشە
قوعام • كەشە
جۋرناليستيكا جامپوزى ومارعالي قۇدىشەۆ تۋرالى ءبىر ۇزىك سىر
قازاقستان • كەشە
رۋحانيات • كەشە
ادەبيەت • كەشە
ءوسۋ مەن ءوشۋدىڭ اراسى ەكى-اق تارماق
ادەبيەت • كەشە
قازاقستان • كەشە
اباي وقۋلارى: حاكىم مۇراسىنىڭ جاس زەرتتەۋشىلەرى
اباي • كەشە
جەرگىلىكتى تۇلعالار ەسكەرۋسىز قالا بەرە مە؟
قوعام • كەشە
كورشىلەرمەن بايلانىس ارتىپ كەلەدى
ەكونوميكا • كەشە
ونەر • كەشە
ايەلىن ۇرىپ ولتىرگەن تۇركىستاندىق 17 جىلعا سوتتالدى
ايماقتار • كەشە
بىرنەشە وڭىردە اۋا رايىنا بايلانىستى ەسكەرتۋ جاريالاندى
اۋا رايى • كەشە
مەملەكەت باسشىسى «بايتەرەك» حولدينگىنىڭ باسقارما توراعاسىن قابىلدادى
پرەزيدەنت • كەشە
باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • كەشە
پرەزيدەنت ەسەپ كوميتەتىنىڭ توراعاسىن قابىلدادى
پرەزيدەنت • كەشە
ەلوردادا بىرقاتار كوشە ۋاقىتشا جابىلدى
ەلوردا • كەشە
الماتىدا ەسىرتكى ساتۋمەن اينالىسقان توپ ۇستالدى
وقيعا • كەشە
قاڭتار وقيعاسىندا 238 ازامات قايتىس بولدى - باس پروكۋراتۋرا
قازاقستان • كەشە
مەملەكەت باسشىسى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمىن قابىلدادى
پرەزيدەنت • كەشە
نۇر-سۇلتاندا بوس جۇمىس ورىندارى جارمەڭكەسى وتەدى
ەلوردا • كەشە
ەكىباستۇز قالاسىنىڭ اكىمى تاعايىندالدى
تاعايىنداۋ • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار