ەل قۋانىشى ەسەلەنگەن كۇن

قازاقستاندىقتار ەرەكشە قۋانعان، رۋحىمىز كوتەرىلىپ، كوڭىلىمىز شاتتانعان كۇندەردىڭ ءبىرى – 1 شىلدە. ءدال وسى كۇنى قازاقتىڭ قاراپايىم ۇلى – تالعات مۇساباەۆ عارىشقا اتتانعانى بەلگىلى...

قارعالى كەنتىنەن (الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانى) شىققان باتىر ۇل وسى ساپارىندا قاسيەتتى قۇراندى، تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋىن، ەلتاڭباسىن جانە بايقوڭىردىڭ ءبىر ۋىس توپىراعىن وزىمەن بىرگە عارىشقا الىپ باردى. بۇل تاريحىمىزدا بۇرىن-سوڭدى بولماعان وقيعا ەدى. ول قايتا قونعان كەزدە اتالعان قۇندىلىقتاردى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆقا تاپسىردى. وسى­لايشا، تالعات مۇساباەۆ قازاق­تىڭ ەكىنشى، الەمنىڭ 309-شى عا­رىش­كەرى، اشىق عارىشقا شىققان ال­عاشقى قازاق رەتىندە تاريحتا قالدى.

ونىڭ عارىشتاعى العاشقى قىزمەتى 1994 جىلعى 1 شىلدەدە باستالىپ 4 قاراشاعا دەيىن سوزىلدى، ياعني ۇشۋ ۇزاقتىعى 125 ءتاۋ­لىك 22 ساعات 53 مينۋت 36 سەكۋند­تى قۇرادى. اشىق عارىشقا ەكى رەت شىقتى، ونىڭ جالپى ۇزاق­تىعى 11 ساعات 7 مينۋتتى قۇ­رادى. وسى ساپاردا قازاق­ستان رەسپۋبليكاسىنىڭ عىلى­مي ەكسپەريمەنتتەرىنىڭ ەكىن­شى باعدارلاماسى تابىستى ورىن­دالدى، سونداي-اق رەسەي، اقش، گەر­مانيا، فران­تسيا ەلدەرى­نىڭ عى­لىمي باعدار­لا­مالارى جۇزە­گە اسىرىلدى.

وسى ۇشۋ ۋاقىتىندا تاريحتا العاش رەت «مير» ستانساسى – مەدەۋ» (الماتى) تەلەكوپىرى ءوتتى. ت.مۇساباەۆ عارىشتان «ازيا دا­ۋى­سى» كونكۋرسىنا سالەم جولدا­دى جانە گيتارامەن ءوزى سۇيە­مەل­دەي وتىرىپ، ۇلى ابايدىڭ «كو­زىم­نىڭ قاراسى» ءانىن ورىندادى.

حالىق قاھارمانى تالعات مۇ­ساباەۆ بۇدان كەيىن دە ەكى رەت عارىشقا ۇشىپ، ەل مەرەيىن ەسە­لەدى. ونىڭ ءبىرى 1998 جىلعى 29 قاڭتار مەن 25 تامىز ارالىعىن قامتىدى. ۇشۋ ۋاقىتى شامامەن جەتى ايعا سوزىلدى. وسى ساپار بارىسىندا «مير» ستانساسىندا ستانسانىڭ جۇيەلەرى مەن اگرەگاتتارى ىستەن شىعۋىنا بايلانىستى كوپتەگەن شتاتتان تىس جاعدايلار ورىن الىپ، جاعداي وتە كۇردەلى بولدى. دەگەنمەن، ەكي­پاج مۇشەلەرى ءوزىنىڭ ساۋاتتى ءىس-قي­مىلدارىمەن «مير» عارىش كەشەنىن قۇتقارىپ قالدى. وسى ۇزاق ەكسپەديتسيا ۋاقىتىندا ت.مۇ­ساباەۆ قازاقستان، رەسەي، اقش، جاپونيا مەن ەۋروپا وداعى ەل­دەرىنىڭ ءۇشىنشى كەڭەيتىلگەن عارىشتىق باعدارلاماسىن ورىندادى.

 بۇل ساپارىندا «اس­تانا – «مير» وربيتالىق ستان­ساسى» ءتى­كەلەي تەلەكوپىر ۋاقى­تىندا ت.مۇساباەۆ قازاقستان رەس­پۋب­لي­كاسىنىڭ جاڭا استاناسىنىڭ تۇ­ساۋ­كەسەرىنە قاتىستى. ادامزات تاري­حىندا العاشقى رەت عارىش­تا­عى عارىشكەر ءوز ەلىنىڭ پرەزي­دەن­تى مەن حالقىن مەملەكەت اس­تا­­نا­سىنىڭ اشىلۋىندا قۇتتىق­تادى.

عارىشقا ءۇشىنشى ۇشۋى 2001 جىلعى 28 ءساۋىر مەن 6 مامىر ارالىعىندا جۇزەگە استى، ياعني ۇزاقتىعى 7 تاۋلىك 22 ساعات 4 مينۋت 3 سەكۋندتى قۇرادى. بۇل جولى ت. مۇساباەۆ «سويۋز تم-32» عارىش كەمەسىنىڭ كومانديرى رەتىندە رەسەيلىك عارىشكەر يۋري باتۋرين جانە الەمنىڭ ءبىرىنشى عارىشتىق ءتۋريسى، اقش ازاماتى، ميللياردەر دەننيس تيتومەن بىرگە ۇشتى. وسى ۇشۋمەن عارىشتىق تۋريزم عاسىرى اشىلدى. ت.مۇساباەۆتىڭ ەكيپاجى جەرگە «سويۋز تم-31» كەمەسىمەن ورالدى. بۇل XXI عاسىردا جانە ءۇشىنشى مىڭجىلدىقتا جەر پلانەتاسىنان عارىشقا ءبىرىنشى ۇشقان كەمە بولعاندىقتان، ەستە قالارلىق وقيعا بولدى.