فوتو: اشىق دەرەككوز
– باعدات, ەلىمىزدە بىرنەشە جىلدان بەرى ەڭبەك كۇنى كاسىبي مەرەكە رەتىندە اتالىپ وتىلەدى. ءار سالادا ءوزىنىڭ ەڭبەگىمەن ەلەنگەن جاندار قۇرمەتكە بولەنەر اتاۋلى كۇننىڭ قارساڭىندا وزىڭنەن سۇحبات الساق, تەرەڭدەي تانىسىپ بىلىسسەك دەپ حابارلاسىپ وتىرمىز. الپينيست بولۋ بالا كۇننەن ارمانىڭ با؟
– بالا كۇنىمنەن ارماندادىم دەي المايمىن. مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ كاسىپتىك ءبىلىم بەرەتىن كوللەدجدە قۇرىلىس سالاسىنا قاجەت ماماندىق بويىنشا وقىدىم. كەيىن قۇرىلىستا جۇمىس ىستەدىك. ءوزىم بيىككە ورمەلەپ شىعۋدا باسىم اينالمايدى, قورقىنىش بولعان ەمەس. قۇرىلىستا ىشكى, سىرتقى جۇمىستاردى ىسكە اسىرىپ, ەڭبەكتەنىپ جۇرگەندە وسى الپينيزم سالاسىندا ەڭبەك ەتەتىن كىسىمەن تانىستىق. سول كىسىنىڭ سەبەپ بولۋىمەن جولىم وسى ارناعا بۇرىلدى دەۋگە دە كەلەدى.
– العاشقى تاپسىرىستى ورىنداعان كەزىڭ ەسىڭدە شىعار, قورقىنىش بولمادى ما؟
– ءوزىم جاستايىمنان تاۋەكەلگە بارۋدان تارتىنبايمىن. تاۋەكەلگە بەل بۋىپ ءبىر ءىستى باستادىڭ با, ءجۇرىپ كەتسە ەڭبەگىڭنىڭ اقتالعانى, ال ەندى توقىراۋعا ۇشىراساڭ, جۇمىسىڭ ونبەسە قاتەلىكتەن ساباق الاسىڭ. سوندىقتان تاۋەكەلگە بەل بۋماي بيىككە شىعا المايسىڭ. العاشقى تاپسىرىس تۇسكەندە 45 مەتر بيىكتىكتە جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدىك, ەشقانداي دا قورقىنىش بولعان جوق.
– الپينيست باعداتتىڭ ءبىر كۇنى قالاي وتەدى جالپى؟
– كۇندەلىكتى تاڭعى التىدا ۇيقىدان تۇرامىز, جۇمىس باسىندا جەتىدە بولۋىمىز كەرەك. ويتكەنى ءبىز ارنايى كيىمدى كيىپ, قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاعىنىپ, ارقاندى ءىلىپ بولعانشا ءبىر ساعاتتان اسا ۋاقىت كەتەدى. مىسالى سوڭعى تاپسىرىس, كەشە عانا اياقتاپ كەلگەن نىساننىڭ باسىنا ورمەلەپ شىعۋعا ەكى جارىم ساعات ۋاقىت جۇمسايتىنبىز كۇندەلىكتى. كوگىلدىر گاز وندىرەتىن زاۋىتتىڭ بيىكتىگى 190 مەتر مۇرجاسىنىڭ باسىنا شىعىپ, ءارى قاراي ارقاندى تاسپالاپ وتىرىپ تابانىنا ءتۇسۋدىڭ وزىنە ەكى جارىم ساعاتتاي ۋاقىتتى سارپ ەتەسىڭ. تاڭعى جەتىدە كەلگەن بىزدەر كۇن بەسىنگە تايانعاندا جۇمىستى باستايمىز.
– كوپ وتپەي تۇسكى اس ىشۋگە ايالداۋ قاجەتتىگى تۋىندايدى عوي؟
– ءبىز تاپسىرىس بويىنشا العان شارۋامىزدى قالاي جىلدام اياقتاساق, ەڭبەكاقىمىزدى سوعان ساي الامىز. ياعني قابىلداپ العان شارۋاڭدى وتكىزگەن مەزەتىڭدە اقشاڭدى الاسىڭ. سوندىقتان دا ۋاقىتتان ۇتىلماس ءۇشىن ءبىز ارقانعا ءىلىنىپ تۇرىپ-اق اۋقاتتانىپ الىپ جۇمىسىمىزدى جالعاستىرامىز, تۇسكى اس دەپ ارنايى ءۇزىلىس جاسامايمىز.
– جۇمىس اۋىر شىعار, مۇنداي قيىندىققا جاستار توتەپ بەرە الا ما؟
– وڭايى بولاتىن با ەدى جۇمىستىڭ؟ جوعارىدا ايتقان 190 مەتر مۇرجانىڭ ىشكى-سىرتقى جۇمىستارىن جۇرگىزگەندە بىزگە مۇرجانىڭ ىشىنە ءتۇسىپ اتقارعان جۇمىس اۋىر سوقتى. ويتكەنى ول جەردە قابىرعانىڭ جارىلعان جەرىن بىتەپ, ەلەكتر جەلىسىن جۇرگىزۋدە قاجەتتى قۇرىلىس زاتتارىن تومەننەن ارقانمەن تارتىپ الامىز. ال مۇرجانىڭ سىرتقى جۇمىستارىن, ياعني اكتەۋ, سىرلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەندە جەردەن ارنايى قۇرىلعىمەن قاجەتتى قۇرال-سايمان, قۇرىلىس زاتتارىن جەتكىزىپ بەرىپ وتىرادى. ءبىز كوپشىلىكتىڭ بيىكتىكتە ءجۇرىپ ىستەي المايتىن جۇمىسىن جۇزەگە اسىرامىز دەدىم عوي. سوندىقتان امبەباپ بولۋ وزىمىزگە جاقسى. تەمىردى تەمىرگە جالعاپ دانەكەرلەي الساڭ, ارلەپ, سىرلاي بىلسەڭ, تاباتىن تابىسىڭ دا قوماقتى بولادى.
– وتباسىڭدا نەشە اعايىندىسىڭدار؟ اتا-اناڭ بيىككە ورمەلەۋگە قارسى بولمادى ما, قانشا ايتقانمەن قاۋىپ پەن قاتەرگە تولى ماماندىق قوي.
– بالا كۇنىمنەن ءوزىم تاۋەكەلشىلمىن دەدىم عوي, سەنىمدىلىك جوعارى بولعاندىقتان شىعار قانداي شارۋانى بولسىن ناتيجەلى اياقتاۋعا ۇمتىلامىن. مۇمكىن وسى مىنەزىمدى بىلگەن سوڭ با ەكەن, اسا قاتتى قارسىلىق تانىتقان جوق. ء«وزىڭ قالاساڭ, ەركىڭە سالدىق» دەپ دەمەۋ بەردى. شۇكىر دەيمىن, جۇمىسىمىز جەڭىل ەمەس, سوعان ساي تاباتىن ەڭبەكاقىمىز دا قوماقتى.
– الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاڭدا تاپقان قاراجاتىڭا قاتىستى پىكىر جاريالادىڭ عوي. «ەكى اي ەڭبەكتەنىپ, اقىسىنا ءجۇرىپ-تۇرۋعا جارايتىن كولىك ساتىپ الۋعا بولادى» دەپ. دەمەك, تابىس تا قوماقتى دەپ ايتا الامىز با؟
– ارينە, ءسوز باسىندا ايتقانىمداي, ءبىز جەردەگى كوپ ادامنىڭ زاۋ بيىكتە ءجۇرىپ اتقارا المايتىن اۋىر جۇمىستى اتقارامىز. مىسالى ءبىز سوڭعى جۇمىسىمىزدى 35 كۇندە اياقتادىق, ارقايسىمىز 1 ميلليون تەڭگەدەن اسا ەڭبەكاقى الدىق. ەندى ءوزىڭىز ەسەپتەي بەرىڭىز, تالماي-تىنباي جۇمىس ىستەسەڭ ەكى-ءۇش ايدا ءبىر كولىك ساتىپ الىپ مىنۋگە بولادى. دەگەنمەن الپينيزم – قاۋىپ-قاتەرى باسىم ماماندىق. بۇل سالادا ەڭبەك ەتۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى, ويتكەنى ادامداردىڭ كوپشىلىگىندە بيىكتەن فوبياسى بار. اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعى دا بىزگە كوپ كەدەرگى كەلتىرىپ, قولبايلاۋ بولادى. ويتكەنى ءۇپ ەتكەن سامال جەل شىقسا, بىزگە بيىككە ورمەلەۋگە رۇقسات جوق.
– الپينيست باعدات تاۋعا شىققاندى دا قالايتىن شىعار؟
– تابيعاتتىڭ اياسىندا سەرۋەندەگەنگە نە جەتسىن شىركىن. بىراق مەن ءالپينيزمدى حوببي دەپ ەمەس, ماماندىق, تابىستىڭ كوزى دەپ قابىلدايمىن. سوندىقتان دا تاۋعا شىعىپ, شىڭعا ورمەلەۋگە اسا قىزىعۋشىلىعىم جوق.
– باعامداساق باعدات, 21 جاسقا ەندى تولادى ەكەنسىڭ. قاتارلاستارىڭنىڭ اراسىندا «ورالىڭنىڭ بارىندا وينا دا كۇلگە» ىڭعاي تانىتىپ تۇراتىندارى دا جوق ەمەس. ەت پەن تەرىنىڭ اراسىنداعى جەلىكتىڭ جەلوكپە شاعى عوي سەنىڭ قاتارلاستارىڭدا. «جاستار جالقاۋ» دەگەنگە نەندەي پىكىر ايتاسىڭ؟
– اركىمنىڭ كورگەنى, كوڭىلگە تۇيگەنى بار. مۇنداي پىكىردى مۇمكىن جاستاردىڭ جۇمىسقا اسا ىقىلاسى بولمايتىنىن اڭعارعان, كورىپ جۇرگەن ادام ايتقان شىعار دەپ پايىمدايمىن. ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار, مەنىڭ زامانداستارىمنىڭ ىشىندە دە «جاستىق شاق قايتا اينالىپ ورالمايدى, ويناپ-ك ۇلىپ قىدىرىپ الۋ كەرەك» دەگەن تۇسىنىككە تاۋەلدىلەرى دە بار. بىراق مەنىڭ ويىمشا, راس جاستىق شاق تا, قارتتىق تا, ادامعا ءبىر-اق رەت بەرىلەدى. كەرىسىنشە جاس كەزىڭدە, بويدا كۇش-قۋاتىڭ باردا ەڭبەكتەن, قارتايعاندا سونىڭ زەينەتىن, راحاتىن كورەسىڭ. سوندىقتان دا ەڭبەك ەتۋ مەنىڭ باستى ماقساتىم, قىدىرۋ, ويناپ-كۇلۋ ودان كەيىنگى جوسپاردا تۇرادى قاشاندا.
اڭگىمەلەسكەن قۋانىش نۇردانبەك ۇلى,
«Egemen Qazaqstan»
