حالىقتىق جوباعا اينالعان باستاما

دەگەنمەن وتانداستارىمىز بىل­تىرعى جولداۋدا ايتىلعان ءبىر باستا­مانىڭ ويداعىداي جۇزەگە اسىرىلۋىن اسىعا كۇتتى ءارى وعان قاتىستى وزگە­رىس­تەردىڭ ءبارىن قالت جىبەرمەي قاداعا­لادى. ول مىڭداعان ادامعا باسپانا باقىتىن بۇيىرت­قان باعالى باستاما – پرەزي­دەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ­تىڭ سالىم­شىلارعا بىرىڭ­عاي جيناقتاۋشى زەي­نەتاقى قورىنداعى جينا­عىنىڭ ءبىر بولىگىن تۇرعىن ءۇي الۋعا، ەمدەلۋگە، باسقارۋشى كومپانيالارعا بەرىپ، يگىلىگىن كورۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن تاپسىرماسى بولاتىن.

دالىرەك ايتساق، مەملەكەت باسشى­سى قاسىم-جومارت توقاەۆ 2020 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى «جاڭا جاعدايداعى قازاق­ستان: ءىس-قيمىل كەزەڭى» اتتى قازاقستان حالقىنا ارنالعان جولداۋىندا بىلاي دەدى:

«مەنىڭ تاپسىرمام بويىن­شا ەل تۇرعىندارىنىڭ زەي­نەتاقى جيناعىنىڭ ءبىر بولىگىن پاي­دالانۋ ماسەلەسى پى­سىق­تال­دى. بۇل، اسىرەسە، قازىر ەرەكشە ما­ڭىزدى.

2021 جىلدىڭ وزىندە بىرىڭعاي جي­ناق­تاۋشى زەينەتاقى قورىنىڭ 700 مىڭ سالىمشىسى ءوز جيناعىنىڭ ءبىر بولىگىن تۇرعىن ءۇي الۋعا، ەمدەلۋگە جۇمساي الادى نەمەسە باسقارۋشى كومپانيالاردىڭ يەلىگىنە بەرەدى.

ۇكىمەتكە ۇلتتىق بانكپەن بىرلەسىپ، وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن بارلىق قا­جەت­تى نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردى قا­بىل­داپ، دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگى­زۋدى تاپسىرامىن».

تاپسىرما مۇلتىكسىز ورىندالدى. 2020 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن جاڭا باستاماعا تىڭعىلىقتى دايىندىق جۇرگىزىلدى. ال 2021 جىلدىڭ باسىندا جوبا ىسكە قوسىلدى. وسىلايشا، پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى حالىقتىق جوباعا اينالدى.

ەندى ەل تۇرعىندارىنىڭ زەينەتاقى جيناعىنىڭ ءبىر بولىگىن پايدالانۋ جوباسى قانداي ناتيجە بەرگەنىنە توقتالايىق.

وسى جىلدىڭ 11 تامىزىنداعى  دەرەككە سۇيەنسەك، سالىمشىلاردىڭ دەنى بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنداعى جيناقتارىن تۇرعىن ءۇي جاعدايىن جاق­سارتۋعا پايدالانعان. بۇل رەتتە، سالىمشىلار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن 386 375 ءوتىنىش ويداعىداي ورىندالعان. ۋاكىلەتتى وپەراتور اتانعان بانكتەردەن اشىلعان ارنايى شوتتارعا بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنان 1،7 ترلن تەڭگەدەن استام قارجى اۋدارىلدى. بىرجولعى زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ ورتاشا سوماسى – شامامەن 4،4 ملن تەڭگە.

ورىندالعان وتىنىشتەردىڭ كوبى ال­ما­تى قالاسىنىڭ (16،7 پايىز)، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ (14،8 پايىز) جانە نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ (12،9 پايىز) تۇرعىندارى تاراپىنان جولدانعان.

وسى ورايدا «وتباسى بانكى»، «قا­زاق­ستان حالىق بانكى»، Altyn Bank، «بانك تسەنتركرەديت»، «بانك فريدوم في­نانس قازاقستان» زەينەتاقى جيناق­تارىنىڭ ءبىر بولىگىن پايدالانۋعا قاتىستى وتىنىشتەردى قابىلدايتىن ۋاكىلەتتى وپەراتورلار ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. ورىندالعان وتىنىشتەردىڭ ەداۋىر بولىگى «وتباسى بانكى» ارقىلى بەرىلگەن. ياعني وتىنىشتەردىڭ جالپى سانىنىڭ 95،3 پا­يىزى اتالعان قارجى ينستيتۋتىنا تيەسىلى.

ودان كەيىنگى ورىندا «قازاقستان حالىق بانكى» تۇر – 3،8 پايىز. «بانك تسەنتركرەديت» ارقىلى بەرىلگەن وتىنىش­تەردىڭ ۇلەسى – 0،9% پايىز. Altyn Bank-ءتىڭ ەنشىسىنە 0،03 پايىز، «بانك فريدوم فينانس قازاقستاننىڭ» ۇلەسىنە 0،01 پا­يىز ءتيىپ وتىر.

اسىرەسە تۇرعىندار بجزق-دان العان قارجى ارقىلى بانكپەن تولىقتاي ەسەپ ايىرىسۋدى ءجون كورەدى. ورىندالعان وتىنىمدەردىڭ جارتىسىنان استامى (51،2 پايىز) وسى ماقساتقا باعىتتالعان. بۇل دەگەنىمىز – 197 978 ءوتىنىم. سونىمەن قاتار ەل حالقى تۇرعىن ءۇي يپوتەكاسىن ءىشىنارا وتەۋگە 54 804 ءوتىنىم بەرگەن. بۇل ورىندالعان وتىنىمدەردىڭ 14،2 پايىزىن قۇرايدى. بۇدان بولەك، ازاماتتار تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا جيناقتاۋ جۇيەسى بويىنشا العان يپوتەكاسىن ءىشىنارا وتەۋگە دە باسىمدىق بەرگەن – 45 213 ءوتىنىم نەمەسە ورىندالعان وتىنىمدەردىڭ 11،7 پايىزى.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، بىرجولعى زەينەتاقى تولەمى بانكتەن اشىلعان ارنايى شوتقا تۇسكەننەن كەيىن سالىمشى ۋاكىلەتتى وپەراتورعا بىرجولعى زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ نىسانالى ماقساتىن راستايتىن قۇجاتتاردى 45 كۇننىڭ ىشىندە ۇسىنۋى كەرەك. ءتيىستى قۇجاتتار بەلگىلەنگەن مەر­زىم­دە ۇسىنىلماسا، قاراجات بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنا كەرى قايتا­رىلادى.

سونىمەن قاتار ازاماتتار زەينەتاقى جيناقتارىن پايدالانۋ كەزىندە وتىنىمدە كورسەتىلگەن ماقساتتى جىلجىمايتىن م ۇلىكتى رەسىمدەۋ كەزىندە وزگەرتە الادى. بۇدان بولەك، ارنايى شوتقا تۇسكەن اقشانى كەرى قايتارۋعا دا مۇمكىندىك بار. بۇل رەتتە، ءوتىنىش بەرۋشىنىڭ ءوتىنىشى
جا­­نە وزگە دە سەبەپتەر بويىنشا بانكتەر­دەن اشىلعان شوتقا تۇسكەن 210،3 ملرد تەڭگە سالىمشىلاردىڭ زەينەتاقى شوتتارى­نا كەرى قايتارىلعان. ويتكەنى قازاقستاندىقتار بىرجولعى زەينەتاقى تولەمدەرىن بەلگىلەنگەن مەرزىم ىشىندە پايدالانباعان.        

سونداي-اق سالىمشىلاردان بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى جيناقتىڭ ءبىر بولىگىن ەمدەلۋگە جۇمساعىسى كەلگەن تۇرعىندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن 29 487 ءوتىنىشتى قاناعاتتاندىرعان. بۇل دەگەنىمىز – 27،5 ملرد تەڭگە. الۋعا بولاتىن ورتاشا سوما 0،9 ملن تەڭگەنى قۇراعان. وسى ورايدا، سالىمشىلاردىڭ 4،4 ملرد تەڭگەسى سالىمشىنىڭ ءوتىنىشى جانە وزگە دە سەبەپتەر بويىنشا قورعا قايتارىلعان.

11 تامىزداعى جاعداي بويىنشا ينۆەس­تيتسيالىق پورتفەلدى باسقارۋشىلارعا شامامەن 4،8 ملرد تەڭگە اۋدارىلعان. وسىلايشا، بجزق-عا  كەلىپ تۇسكەن 2 395 ءوتىنىش ورىندالدى. اۋدارىمنىڭ ورتاشا سوماسى – شامامەن 2 ملن تەڭگە. بجزق زەينەتاقى اكتيۆتەرىن سەنىمگەرلىكپەن باسقاراتىن ءتورت كومپانيامەن شارت جاساستى. ولار – «Jusan Invest» اق، «Halyk Global Markets» اق، «BCC Invest» اق جانە «سەنتراس سەكيۋريتيز» اق.

دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، 4،8 ملرد تەڭگەنىڭ 43،89 پايىزى نەمەسە 2،1 ملرد تەڭگەسى Jusan Invest كومپانياسىنا، 27،76 پايىزى نەمەسە 1،3 ملرد تەڭگەسى Halyk Global Markets كومپانياسىنا، 18،65 پا­يىزى نەمەسە 0،9 ملرد تەڭگەسى BCC Invest كومپانياسىنا، 9،70 پايىزى نەمەسە 0،5 ملرد تەڭگەسى «سەنتراس سەكيۋريتيز» كومپانياسىنا اۋدارىلعان.

بجزق-دان زەينەتاقى اكتيۆتەرىن العاننان كەيىن كومپانيالار ونى ينۆەستيتسيالىق پورتفەلدى باسقارۋ جونىندەگى قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋ قاعيدالارىندا كورسەتىلگەن ءارى ينۆەستيتسيالىق پورت­فەلدى باسقارۋشىلاردىڭ ينۆەستيتسيالىق دەكلاراتسياسىندا رۇقسات ەتىلگەن قارجى قۇرالدارىنا ينۆەستيتسيالايدى. «زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى» زاڭعا سايكەس مۇنداي كومپانيالار ينۆەستيتسيالىق باسقارۋدى جۇزەگە اسىرعانى ءۇشىن كوميسسيالىق سىياقى الۋعا قۇقىلى. سىياقىنىڭ شەكتى شاماسى الىنعان ينۆەستيتسيالىق تابىستىڭ 7،5 پايىزىنان اسپاۋعا ءتيىس. كوميسسيالىق سىياقىنىڭ ناقتى شاماسىن جىل سايىن كومپانيانىڭ باسقارۋشى ورگانى بەكىتەدى جانە ول جىلىنا ءبىر رەت قانا وزگەرۋى مۇمكىن.

«بجزق» اق ستراتەگيالىق دامۋ دەپارتا­مەنتىنىڭ ديرەكتورى كاميليا فازىلوۆانىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جارتى جىل ىشىندە بىرجولعى زەينەتاقى تولەمدەرى مەن ينۆەستيتسيالىق پورتفەلدى باسقارۋ­شى كومپانيالارعا اۋدارىم جاساۋعا قول جەتكىزە الاتىن سالىمشىلار سانى 1،2 ملن-نان 1،3 ملن ادامعا دەيىن وسكەن. بۇل رەتتە قولجەتىمدى سوما 2،8 ترلن تەڭگەدەن 1،9 ترلن تەڭگەگە دەيىن تومەندەدى. سونىمەن قاتار بىرجولعى زەينەتاقى تولەمدەرىن پايدالانۋ قارقىنى جىل باسىنداعى جاعدايمەن سالىستىرعاندا تومەندەگەن.

قورىتا ايتقاندا، پرەزيدەنتتىڭ حالىقتىق جوباعا اينالعان تاپسىرماسى وڭ ناتيجەسىن بەردى. كوپشىلىك يگى باستامانىڭ ءالى دە جالعاسقانىن قالايدى.