شۋكشين شىعارمالارىنىڭ شىرايى – شىنايىلىعىندا

– الەمدى دەندەگەن كارانتينگە قا­را­­ماستان، وزگە ەلگە كەلىپ قويىلىم ­قو­يۋى­ڭىزدىڭ ءوزى ەرلىكپەن پارا-پار دۇنيە. جالپى، شۋكشينگە قالاي كەل­دىڭىز؟ نەگە تاڭداۋىڭىز ءدال وسى جازۋ­شىعا ءتۇستى؟

– راحمەت! مەنىڭ ۆاسيلي شۋكشين شىعار­ماشىلىعىن زەرتتەپ جۇرگەنىمە ءبىراز بولدى. ونىڭ اڭگىمەلەرى مەن پوۆەس­تەرى، «ليۋباۆيندەر» رومانى زاماناۋي ورىس ادەبيەتىنىڭ جاۋھارى سا­نا­­لادى. ياعني شۋكشين – كلاسسيك قا­لام­گەر. ونىڭ شىعارمالارى ءوزىنىڭ شى­نا­­يىلىعىمەن-اق كوڭىلگە جاقىن. سون­دىقتان دا مىناداي قيىن جاعدايدا كورەرمەن كوڭىلىنە جىلىلىق ۇيالاتىپ، جاقىندارىن باعالاۋعا ۇندەگىم كەلدى. جازۋشىنىڭ بىرنەشە تۋىندىسىن توپتاستىرىپ، «سۆەتلىە دۋمى» دەگەن اتاۋمەن جاڭا سپەكتاكلدىڭ پرەمەراسىن وتكىزدىك. قويىلىم اتا­ۋىن قالامگەردىڭ «سۆەتلىە دۋشي» جانە «دۋمى» دەگەن اتاقتى قوس شىعارماسىنىڭ اتاۋىن بىرىكتىرە وتىرىپ ءوزىم قويدىم. اتالعان تۋىندىلاردان بولەك، سپەكتاكل ءون بويىنا «ەتىك»، «كۇيەۋ بالام ءبىر كولىك وتىن ۇرلادى»، «ستەپكيننىڭ ماحابباتى»، «مونشا مەن باۋ-باقشانىڭ قوجاسى» سىندى اڭگىمەلەرى دە توپتاستىرىلدى. بۇلاردىڭ اراسىندا عالامات ءبىر رۋحاني بايلانىس بار. ول – ادامدار اراسىنداعى قاراپايىم دا شىنايى قارىم-قاتىناس ءھام مەيىرىم.

– ماسەلەن؟

– قالامگەر كوپشىلىك اڭگىمەلەرىندە اۋىل جاعدايىن، ونداعى ادامداردىڭ ىشكى جانە سىرتقى حال-كۇيىن شەبەر سۋرەتتەيدى. قا­راپايىم وقيعالارمەن بۇگىنگى زاماننىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن جەتكىزەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە كورەرمەن كوز الدىندا قاراپايىمدىلىعىمەن قۇندى وتباسىلىق ءتۇرلى جاعدايلاردىڭ ءتىنى تارقاتىلادى. ال ونەردىڭ ۇلتقا، تىلگە بولىنبەيتىن­دىگىن ەسكەرسەك، قويىلىمنان اركىم ءوزىن ءھام اينالاسىنداعى ادامداردى كورەدى. ماسەلەن، جازۋشىنىڭ «ەتىك» اڭگىمەسىن الايىق. ونداعى باس كەيىپكەر اياعىنىڭ ولشەمىن بىلمەسە دە بارلىق اقشاسىن جۇمساپ ايەلىنە قىمبات ەتىك اپەرەدى. نە ءۇشىن؟ اراداعى سەزىمدى سۋىتپاۋ ءۇشىن. ءبىر كەزدەگى ءوزى عاشىق بولعان بويجەتكەننىڭ قايتادان ءوزىن جاس، باقىتتى سەزىنۋى ءۇشىن. بالا-شاعاسى الدەقاشان ەرجەتىپ كەتسە دە، قاراپايىم كولىك جۇرگىزۋشىسىنىڭ جان جارى ءۇشىن ىستەگەن وسى ءبىر ارەكەتى ولاردىڭ بارلىق ءومىرىن وزگەرتتى. تۇرمىس شىرماۋىنا تۇسالعان كەلىنشەك ءاپ-ساتتە ءبىر كەزدە كۇيەۋى عاشىق بولعان جايدارى دا سۇلۋ بويجەتكەنگە اينالىپ شىعا كەلدى. مىنە، كوردىڭىز بە؟! «كوڭىلدەن كوڭىل سۋ ىشەدى» دەگەن وسى. ومىردە بىرەۋدى باقىتتى قىلۋ ءۇشىن تاۋ قوپارۋدىڭ قاجەتى جوق، باستىسى شىنايى كوڭىلمەن ارەكەت ەتسەڭىز، كىرشىكسىز پەيىلمەن رياسىز قارىم-قاتىناسقا ۇمتىلساڭىز – ادام ءۇشىن ودان اسقان باقىت جوق. ويتكەنى ءبىز قانشا جەردەن مىقتى بولعانىمىزبەن، بارلىعىمىز دا مەيىرىمگە مۇقتاجبىز. سۇيگىمىز كەلەدى، سۇيىكتى بولۋدى ارماندايمىز. سول ءۇشىن دە ءوزىمىزدى وزگەرتەمىز. نەبىر جاقسى، ساۋاپتى ىستەرگە باستاماشى بولامىز. وسى سەبەپتى دە قويىلىمدى «جارقىن ويلار» دەپ اتادىق. شىنىمەن دە شۋكشيندى وقىپ وتىرىپ جارقىن ويلارعا بەرىلەسىڭ، كوڭىلدى ءبىر عالامات جىلىلىق كەرنەيدى عوي. ول قاراپايىم عانا وقيعالار ارقىلى ۇلكەن ويلار ايتادى، ساناڭىزعا سىلكىنىس جاسايدى. مەنىڭشە، شۋكشين شىعارمالارىنىڭ شىرايى – ونىڭ شىنايىلىعىندا.

– شىنىمەن دە قويىلىمنان وسى ءبىر ەرەكشە اتموسفەرانى سەزىنگەندەي بولدىق. شۋكشين ءستيلى ءدوپ تابىلىپتى. ونىڭ سىرى نەدە دەپ ويلايسىز؟

– مەن جازۋشى رەتىندە شۋكشيندى جاقسى كورەمىن. شىعارماشىلىعىن ۇزاق ۋاقىت زەرتتەدىم. قالامگەردىڭ ءار ويىن، پىكىرىن ءپىر تۇتامىن. سوندىقتان بولار، شۋكشين الەمىنىڭ ءوز الەمىمدەي بولىپ كەتكەنى. جازۋشى رەتىندە عانا ەمەس اكتەر، كينورەجيسسەر، ستسەناريست رەتىندە دە تانىمال شۋكشين اڭگىمەلەرىنىڭ تەاتر ساحناسىنا شىعۋى جاڭا فورمانى ەمەس، ىشكى سەزىمدەردى وياتۋدى تالاپ ەتەدى. شۋكشينگە اسىرە پافوسپەن كەلۋ جارامايدى. شۋكشين – شىنايىلىق. ونىڭ شىعارمالارىندا ءىس-ارەكەتتەن گورى ادام پسيحولوگياسىنا تەرەڭ ەنۋ بار. بىزگە قارابايىر كورىنەتىن، كۇندەلىكتى ويلانبايتىن وقيعالاردان ماحابباتتىڭ ءمانىن ۇعىندىرادى. اڭگىمە جەلىسىندە ول ءسوزدى قولدانباسا دا سەزىنە الاسىز. مىنە، كورەرمەنىمە مەن ەڭ اۋەلى وسى كۇيدى جەتكىزگىم كەلدى. سوندىقتان دا قويىلىمدا تەحنيكانىڭ ءتۇرلى مۇمكىن­دىكتەرىنەن، ءتىپتى فونوگراممادان باس تارتتىم. سپەكتاكلدە وينالاتىن مۋزىكانىڭ بارلىعىن ناقتى اسپاپتاردا اكتەرلەردىڭ وزىنە ويناتا وتىرىپ، بارلىق ىشكى سەزىم كۇيىن اكتەردىڭ بوياماسىز ۇنىنە، دابىرا-دابىلسىز تابيعي داۋسىنا تاپسىردىم. مۋزىكالىق بەزەندىرۋدىڭ بارلىعى قويىلىمعا قاتىسقان ارتىستەردىڭ ىشكى سەزىمى ارقىلى ساراپتالىپ بارىپ، كورەر­مەنىنە جەتتى. بالكىم، سپەكتاكل سونى­سىمەن كوڭىلدى قوزعاعان بولار. قويى­لىمدى تاماشالاعان كورەرمەن ءدال وسى ەرەك­شەلىكتى كورىپ-ءبىلىپ، سەزىنىپ، سودان اسەر الا السا، وندا مەنىڭ رەجيسسەر رە­تىن­دەگى مىندەتىمنىڭ ورىندالعانى دەپ بىلەمىن.

– ەلوردالىق م. گوركي اتىنداعى تەاتر ترۋپپاسىنىڭ شىعارماشىلىق قارىمىن قالاي باعالايسىز؟ جۇمىس بارىسىندا قانداي دا ءبىر قيىندىقتار تۋىنداعان جوق پا؟

– ول نە دەگەنىڭىز؟! مەنىڭ رەجيسسەر رەتىندە ەڭ ءبىر راحاتتانىپ جۇمىس ىستەگەن ۇجىمىم بولدى. ارينە كارانتينگە بايلانىستى باسىندا قاشىقتان جۇمىس ىستەدىك. پەسامەن تانىسۋ نەگىزىنەن ونلاين ءوتتى. سوعان قاراماستان ءبىر-ءبىرىمىزدى ءا دەگەننەن تۇسىندىك. كەيىن جۇزدەسىپ، بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە كىرىستىك. ويىمىز ءبىر جەردەن شىققانداي بولدى. سول اسەرمەن شۋكشيننىڭ الەمىنە بويلاۋعا تالپىندىق. ترۋپپادا سايدىڭ تاسىنداي تالانتتى، جان-جاقتى ناعىز امبەباپ اكتەرلەر كوپ ەكەن. ايتقانىڭدى بىردەن ۇعىپ، ءوز مىندەتىن بىرنەشە ەسە ارتىعىمەن ورىنداپ شىقتى. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە م.گوركي اتىنداعى تەاتر ۇجىمى جارادى. سونىڭ ناتيجەسىندە اينالاسى ءبىر اي ۋاقىتتىڭ ىشىندە جاڭا قويىلىمدى كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز. وسى ءبىر كەرەمەت اسەر، جەمىستى جۇمىس ءۇشىن ۇجىمعا العىس ايتقىم كەلەدى.

– بۇل قازاقستان تەاترلارىمەن ال­عاشقى بىرلەسكەن شىعارماشىلىق جۇمىسىڭىز با؟ ءبىر-بىرلەرىڭىزدى قالاي تاپتىڭىزدار؟

– ءيا، ءبىرىنشى جۇمىسىم. الايدا مە­نىڭ قازاقستان تەاترلارىمەن العاشقى تا­نىستىعىم بۇدان الدەقايدا ەرتەرەك باس­تالدى. چەليابى قالاسىندا ەكى جىلدا ءبىر رەت شاعىن فورمادا قويىلعان سپەكتاكلدەر­دىڭ «CHELوۆەك تەاترا» حالىقارالىق تەاتر ­فەستيۆال-فورۋمى وتەدى. بىرنە­شە جىل بۇرىن نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترى ۇجىمىن سول كەزدەگى تەاتر ديرەكتورى ايبولات جاۋ­دىر ءوزى باستاپ كەلدى. فەستيۆالدان باس­تالعان تانىستىق كەيىن شىعارماشىلىق دوستىققا ۇلاستى. كەيىن ءبىزدىڭ تەاتر Samgau حالىقارالىق فەستيۆالىنە قاتىسۋ ءۇشىن نۇر-سۇلتان قالاسىنا كەلدى. ءبىز ۇسىنعان «سانيا، ۆانيا س نيمي ريماس» سپەكتاكلىن استانالىق كورەرمەن كەرەمەت قابىلدادى. قازاقتاردىڭ كول-كوسىر پەيىلىنە، قوناقجايلىلىعىنا ەرەكشە ءتان­تى بولىپ تارقاسىپ ەدىك سوندا. الايدا ءبىر وكىنىشتىسى، ۋاقىتتىڭ تىعىزدىعىنا بايلانىستى اسەم قالالارىڭىزدى ارالاۋعا ۋاقىت جەتپەي قالعان. ايبولات جاۋدىر كەيىن م.گوركي تەاترىنا ديرەكتور بولىپ اۋىسقاننان كەيىن مەنى جاڭا قويى­لىمدا بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە شاقىردى. جوسپارىمدى جۇيەلەپ الىپ، ەكى جاق ءۇشىن ىڭعايلى ۋاقىتتى تاڭدادىق. ۇسىنىستى قۋانا قابىلدادىم. اسىرەسە وتكەن جولعى ساپارىمدا قالانى ارالاي الماي قالعان ولقىلىقتىڭ ورنى تولاتىنىنا قۋاندىم. ءسويتىپ، مىنە، تۋرا ءبىر اي بولدى، سىزدەرمەن بىرگەمىن. نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ نەبىر كوركەم جەرلەرىن كورىپ، شاھاردىڭ ايرىق­شا ارحيتەكتۋراسىنا ءتانتى بولدىم. ايتسە دە، مەنى بارىنەن دە ارتىق تاڭعالدىرعان دۇنيە – ول قازاقتاردىڭ قوناقجايلىعى، اسىپ-تاسىپ جاتقان كول-كوسىر كوڭىلى، مەيماندوس پەيىلى. قىمىز بەن قازىنى سونداي ۇناتىپ قالدىم. ءدامى ءالى اۋزىمدا. بۇيىرسا، شۋاقتى قالاعا تاعى دا جول تۇسەدى دەپ سەنەمىن.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت.

اڭگىمەلەسكەن

نازەركە جۇماباي،

«Egemen Qazaqstan»