ول العاشقى وپەراتورلىق جۇمىسىمەن الەمنىڭ ەڭ ءىرى كينوفەستيۆالدارىنىڭ ءبىرى – كاننعا جولداما الدى. كينو كەڭىستىگىندەگى اسا بەدەلدى ماراپات «ازيانىڭ وسكارى» اتالىمىنداعى جۇلدەگە ۇمىتكەر بولىپ ۇلگەردى. ونىمەن بىرلەسە جۇمىس جاساۋعا وتاندىق رەجيسسەرلەردى ايتپاعاندا، شەتەلدىك كينوگەرلەردىڭ دە قىزىعۋشىلىعى باسىم. جاس تا بولسا ەسىمىن كينو كەڭىستىگىنە جازىپ ۇلگەرگەن تالانتتى كينووپەراتور ەركىنبەك پىتىراليەۆپەن اڭگىمەمىز وپەراتورلىق ونەردىڭ قۇپياسىن اشۋعا باعىتتالدى.

– ادەتتە اكتەر، رەجيسسەر، جالپى كينو تۇسىرۋگە قاتىستى شىعارماشىلىق توپ كانن فەستيۆالىنە قاتىسۋدى جىلدار، ءتىپتى ءومىر بويى ارمانداپ كۇتەدى. بۇل جاعىنان ءسىزدى جولى بولعىش ادام دەۋگە كەلەتىن شىعار. دەبيۋتتىك جۇمىسىڭىزبەن كانن فەستيۆالىنىڭ تورىنەن ءبىر-اق شىقتىڭىز...
– ءيا، بۇل ەندى كۇتپەگەن ءبىر توسىن جاعداي بولدى. استاناداعى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماگيستراتۋراسىندا وقىپ جۇرگەن كەزىم ەدى. ديسسەرتاتسيا قورعايتىن ۋاقىت جاقىنداپ قالعان. قورعاۋعا دايىندىقپەن قىزۋ قاربالاستا ءجۇرمىز. ءبىر كۇنى تەلەفونىما پروديۋسەر سەرىك ابىشەۆ حابارلاسىپ، رەجيسسەر ءادىلحان ەرجانوۆتىڭ فيلم تۇسىرگەلى جاتقانىن ايتىپ، مەنى وپەراتور بولۋعا شاقىردى. كينو تۇسىرگەن جاقسى عوي. بىراق الدىمدا ديسسەرتاتسيا قورعاۋ جاۋاپكەرشىلىگى تۇر. ال مەن قازىر كەتسەم، بىرنەشە اي ۋنيۆەرسيتەت بەتىن كورمەۋىم انىق. بىراق سوندا دا بۇل ۇسىنىستان باس تارتا الماي، ماگيستراتۋراداعى ۇستازىم اۋباكىر قالي ۇلىمەن اقىلداستىم. ول كىسى باستامامدى قۋانا قۇپتاپ، ەكەۋمىز بىرگە ديسسەرتاتسيانىڭ الدىن الا قورعاۋىن قابىلدايتىن كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ الدىنان وتتىك. ول كەزدە اشىربەك سىعاي، باۋىرجان نوگەربەك اعالارىمىزدىڭ كوزى ءتىرى ەدى. قىزۋ پىكىرتالاس بولدى. سوڭىندا اشىربەك اعا ءسوز الىپ: «كينو تۇسىرەتىن جاستار اۋديتوريانىڭ ماڭايىندا ەمەس، ءتۇسىرىلىم الاڭىندا جۇرگەنى دۇرىس. ونەر ءۇشىن سول پايدالى» دەپ باتاسىن بەردى. ءسويتىپ اعالاردىڭ اق باتاسىمەن، العاشقى ءفيلمىمدى تۇسىرۋگە الماتىعا جول تارتتىم. ساپار ءساتتى بولىپ، «قوجايىندار» كارتيناسىن ءتۇسىرىپ قايتتىق. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ رەجيسسەر حابارلاسىپ، جۇمىسىمىزدىڭ كانن كينوفەستيۆالىنىڭ ىرىكتەۋىنەن وتكەنىن سۇيىنشىلەدى. باسىندا اسا سەنىڭكىرەمەي، سالقىن عانا العىس ايتىپ، تۇتقانى قويا سالدىم. ال كينوفەستيۆالدىڭ وزىنە قاتىسىپ، قىزىل كىلەمىنەن ءجۇرىپ وتكەن ءساتتىڭ اسەرى ءتىپتى بولەك ەكەن. ءسويتىپ جۇمىسىمىز حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ايتۋلى فەستيۆالعا قاتىسىپ قانا قويماي، اعىلشىن ساراپشىلارىنىڭ شەشىمىمەن 10 ۇزدىك ءفيلمنىڭ قاتارىنا ەندى. قازىلار القاسىنىڭ جوعارى باعاسىن الدى. ول كەزدەگى قۋانىشتى سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل فيلمنەن كەيىن اۋسترالياعا باردىق. 2014 جىلعى ازيا قۇرلىعىنىڭ 5 ۇزدىك وپەراتورىن تاڭدادى. سول فەستيۆالدا «قوجايىندار» ءفيلمى وپەراتورلىق ونەر بويىنشا «ازيانىڭ وسكارى» جۇلدەسىنە ۇمىتكەر بولدى. جالپى، بۇل كارتينا ءبىزدىڭ شىعارماشىلىق توپ ءۇشىن تابىستى بولدى. ايتۋلى فەستيۆالدار بيىگىنەن كورىنىپ، شەت مەملەكەتتەردە ەلىمىزدىڭ ابىرويىن اسقاقتاتىپ قايتتىق. ءوز كومانداسىنا قوسىپ، وسىنداي اۋقىمدى جوبانى سەنىپ تاپسىرعان رەجيسسەر ءادىلحان ەرجانوۆ پەن فيلم پروديۋسەرى سەرىك ابىشەۆكە العىسىم زور.
– بايقايمىز، ارتحاۋس باعىتىندا تۇسىرىلگەن، ياعني فەستيۆالدىق فيلمدەردىڭ كوبى الەمدى تاڭعالدىرىپ جۇرگەنىمەن، ءوز ەلىمىزگە كەلگەندە كورسەتىلىم شەكاراسى تارىلىپ، كينوتەاترلاردىڭ وزىندە كوپ كورسەتىلمەي جاتادى. مۇنىڭ سەبەبى نەدە دەپ ويلايسىز؟ الدە بىزدە كورەرمەن دايىن ەمەس پە؟
– كينو كورەتىن ادامداردىڭ بارلىعىنىڭ تالعامىنا بىردەي جاۋاپ بەرۋ مۇمكىن ەمەس قوي. ماسەلەن، ۇيگە قوناق كەلگەندە، كينوتەاترعا اپارايىق دەسەك، ول كىسىلەردىڭ تاڭداۋى كوبىنەسە كومەديا جانرىنداعى جەڭىل فيلمدەرگە تۇسەدى. ول بارلىق وتباسىندا بار جاعداي دەپ ويلايمىن. مۇمكىن بۇل بۇگىنگى زاماننىڭ تالاپ-تالعامىنا بايلانىستى بولار. كورەرمەندەردىڭ كوپشىلىگى ويلانعىسى كەلمەيدى. سوندىقتان دا ويلانتاتىن، فيلوسوفيالىق ويعا جەتەلەيتىن اۋىر فيلمدەردەن الىس جۇرەدى. ماسەلەن، وتكەندە شەتەلدىك فەستيۆالداردان جۇلدەلى ورالىپ جۇرگەن ءامىر بايعازيننىڭ «وزەن»، ءادىلحان ەرجانوۆتىڭ «قاپ-قارا ادامدارىن» كورۋ ءۇشىن ستۋدەنتتەرىمدى ەرتىپ كينوتەاترعا باردىم. زال بوس. بىزدەن باسقا 2-3 بوتەن ادام بار. قالعان ورىندار بوس تۇردى. سول سياقتى بيىل بىرنەشە اتالىم بويىنشا «وسكار» سىيلىعىن يەلەنگەن كورەيلەردىڭ «پارازيتتەرىن» دە كينوتەاتردا تاماشالادىق. وندا دا سول جاعداي. كەرىسىنشە، كومەديالىق فيلمدەردىڭ سەانسىنا ورىن جوق. بىراق ءبىر قىزىعى، ءبىزدىڭ ەلدە كورەرمەن جيناي الماعان «پارازيتتەر» ءوز ەلىندە، ياعني وڭتۇستىك كورەيادا ەڭ جوعارى كورسەتىلىم جيناپتى دەگەن دەرەك وقىدىم. وسىنىڭ ءوزى كورەرمەن تالعامى، مادەنيەتى دەڭگەيىنىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىقتى باعامداۋعا جاقسى مىسال دەپ ويلايمىن. جالپى، فەستيۆالعا قاتىسۋعا جولداما العان فيلمدەردىڭ دەنى سول ەلدىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن ونەر تىلىندە شىنايى اشىپ كورسەتۋىمەن قۇندى. ماسەلەن، ءسىز شەتەلدەن نەبىر تانىمال جۇلدىزداردى شاقىرىپ، قازاقستاننىڭ ادەمى جەرلەرىن ءتۇسىرىپ، فەستيۆالعا جىبەرسەڭىز، ول جۇمىسىڭىز ىرىكتەۋدەن وتپەيدى. ويتكەنى شەتەلدىكتەر ادەمى كادردان بۇرىن، ول فيلمدە كينو تۇسىرىلگەن مەملەكەتتىڭ ءيىسى، الەۋمەتتىك جاعدايى اشىق كورسەتىلگەنىن، سول جايىنان سىر قوزعالعانىن قالايدى. سونى كۇتەدى. وسى سەبەپتى دە فەستيۆالدىق فيلمدەر كورۋگە دە، قابىلداۋعا دا اۋىر كەلەدى. ماسەلەن، كانن كينوفەستيۆالىندە «ۇزدىك اكتريسا» اتالىمىندا جۇلدەگەر بولعان سەرگەي دۆورتسەۆويدىڭ «ايكا» نەمەسە كۇنى كەشە «وسكاردىڭ» بىرنەشە اتالىمىن ەنشىلەگەن سول «پارازيتتەردى» الىپ قارايىق. بارلىعىندا ەلدىڭ الەۋمەتتىك تۇيتكىلدەرى تەرەڭ قوزعالعان. ارتحاۋس باعىتىندا تۇسىرىلگەن فيلمدەردىڭ جۇگى دە، تالابى دا باسقا. وعان كورەرمەننىڭ ۇلكەن دايىندىعى كەرەك. جالپى، فەستيۆالدىق فيلمدەردىڭ پروكاتتىق ءومىرى سولاي وتەتىن سياقتى. مەن بۇل سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرە المايمىن. ونى رەجيسسەرلەر مەن كينوتانۋشىلاردىڭ زەرتتەۋىنە قالدىرۋ كەرەك شىعار.
– ءسىز – وتاندىق رەجيسسەرلەر عانا ەمەس، شەتەلدىك كينو ماماندارىمەن دە ءجيى شىعارماشىلىق بىرلىكتە جۇمىس ىستەيتىن كينووپەراتورلار قاتارىنداسىز. اسىرەسە تۇركيا ەلى كينوگەرلەرىمەن تاندەمىڭىز جەمىستى جۇزەگە اسۋدا. ايتىڭىزشى، شەتەلدىك رەجيسسەرلەر مەن قازاقستان كينو ماماندارىنىڭ جۇمىس ىستەۋ تاسىلىندە قانداي دا ءبىر ايىرماشىلىقتار بار ما ەكەن؟
– بۇل دا وتە قىزىق جاعداي بولدى. مەن 2015 جىلى سەريال ءتۇسىردىم دە، ءبىر جىلداي ەشتەڭە تۇسىرمەي تىنىشتىقتا ءجۇرىپ قالدىم. سول ۋاقىتتا ۋنيۆەرسيتەتتە وقيتىن ءبىر ستۋدەنتىم تۇركياعا شىعارماشىلىق تاجىريبە الماسۋعا باردى. سوندا مەسسۋ دجەيلان دەگەن تۇرىك رەجيسسەرى مەملەكەتتىڭ قولداۋىمەن فيلم تۇسىرگەلى جاتىر ەكەن. سودان ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەن: «قازاقستاندا قانداي جاقسى وپەراتورلار بار؟» دەپ سۇرايدى. ول كىسى وتاندىق بىرنەشە وپەراتوردىڭ اتى-ءجونىن ۇسىنادى. بۇعان دەيىن رەجيسسەر ءبىزدىڭ «قوجايىندار» ءفيلمىن You Tube جەلىسىنەن كورگەن ەكەن. سودان ماعان حابارلاسىپ، شىعارماشىلىق جۇمىس باستالىپ كەتتى. ءتۇسىرىلىم وتە قىزىق ءوتتى. ستسەناري دە تارتىسقا قۇرىلعان ەكەن. ماعان ۇنادى. ودان كەيىن اراعا جىل سالىپ نازيف تۋنچ دەگەن رەجيسسەردىڭ جۇمىسىنا وپەراتور بولدىم. ول كارتينا دا بىرنەشە حالىقارالىق فەستيۆالدا جۇلدەگەر اتاندى. بايقاعانىم، تۇركيادا كينو ماماندارى نەگىزىنەن جاسى ۇلكەن ادامدار ەكەن. مەنىمەن جۇمىس ىستەگەن رەجيسسەردىڭ ءوزى – 50-دەن اسقان كىسى. 28 جاستاعى مەنى كورىپ ولار قاتتى تاڭعالدى. بىراق ەش قيىندىقسىز بىردەن ءتىل تابىسىپ كەتتىك. وپەراتور ءۇشىن ءار كينو ۇلكەن تاجىريبە عوي. تۇرىكتەرمەن بىرلەسە تۇسىرىلگەن بۇل فيلمدەر مەن ءۇشىن تاجىريبە تۇرعىسىنان وتە جەمىستى بولدى دەپ ويلايمىن.
– ەركىنبەك، ءبىر سۇحباتىڭىزدا: «وپەراتور رەجيسسەر تاڭدامايدى. كەرىسىنشە، رەجيسسەردىڭ ءوزىن تاڭداۋىن كۇتەدى» دەپسىز. قۇپيا بولماسا، ءدال قازىر وزىڭىزگە قاي رەجيسسەردەن بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە شاقىرۋ تۇسكەنىن قالار ەدىڭىز؟
– ءيا، بۇل مەنى وپەراتورلىق ونەرگە العاش الىپ كەلىپ، تاربيەلەگەن ۇستازىم بولات سۇلەەۆتىڭ ءسوزى بولاتىن. ول كىسى ۇنەمى بىزگە: «وپەراتورلىق ونەر كەلىن سياقتى. سەندەر رەجيسسەر تاڭدامايسىڭدار، كەرىسىنشە رەجيسسەر سەندەردى تاڭدايدى» دەپ ۇنەمى ايتىپ وتىرۋشى ەدى. جۇمىسىڭ كورگەن جاننىڭ جانارىن جاۋلاپ، نازارىن اۋدارارلىق ساپالى بولسىن دەگەنى. ويتكەنى وپەراتورلىق ونەر – قازاقستاندا اسا ءبىر قاتتى دامىعان سالا ەمەس. كاسىبي كينو ماماندارى بولماسا، كورەرمەندەر اراسىندا وپەراتور ەڭبەگىنە كوپ ءمان بەرىلمەيدى. فيلمدەگى بارلىق ەڭبەك اكتەرلەر مەن رەجيسسەرلەرگە تەلىنەدى. ال تۇركيادا ولاي ەمەس ەكەن. ول جاقتا كورەرمەننىڭ ءوزى ونلاين كونفەرەنتسيالاردا وپەراتورعا سۇراق قويىپ، ءتۇسىرىلىم جۇمىستارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن تالداپ ايتىپ وتىرادى. بۇل جاعىنان كەلگەندە تۇرىك كورەرمەندەرى ءبىزدىڭ كينوسۇيەر قاۋىمنان كوپ ەرەكشەلەنەدى. ال ەندى رەجيسسەر تاڭداۋىنا كەلسەك، شۇكىر، وسى كۇنگە دەيىن ءادىلحان ەرجانوۆ، اسقار ۇزاباەۆ، سەرىك ابىشەۆ، ايدىن ساحامانوۆ سىندى كىلەڭ مىقتى رەجيسسەرلەرمەن تاندەمدە جۇمىس ىستەدىم. تالاي نارسە ۇيرەندىم. بىرلەسە جۇمىس ىستەگىم كەلەتىن ونداي جاقسى رەجيسسەرلەر قازىر دە كوپ، ارينە. ولاردىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەگىم كەلمەيدى. ويتكەنى ولار شىنىمەن كوپ. الداعى ۋاقىتتا دا وسىنداي ۇندەسكەن شىعارماشىلىق تاندەمىمىز جالعاسا بەرسە دەگەن تىلەگىم بار. جالپى، مەن كەز كەلگەن ۇسىنىسقا اشىقپىن. باستىسى ستسەناريى قىزىقتى بولسا بولدى.
– ءسىزدىڭ وپەراتورلىق جۇمىستاردى سىنشىلار، رەجيسسەرلەر، جالپى اعا بۋىن ارىپتەستەرىڭىز: «جارىق پەن كولەڭكەنى ۇتىمدى ويناتا الۋىمەن ەرەكشەلەنەدى» دەپ جوعارى باعالايدى. راس، جارىقتى كورە ءبىلۋ، ءتۇستى سەزىنۋ – سۋرەتشى، وپەراتور ماماندار ءۇشىن ۇلكەن قاسيەت. بۇل قابىلەت سىزگە قالاي كەلدى؟ بالا كەزىڭىزدە كاسىبي تۇردە سۋرەت سالۋمەن اينالىستىڭىز با؟
– شىنىمدى ايتايىن، ءدال قازىر ءسىز ماعان سۋرەت سالىپ بەر دەسەڭىز، قانشا تىرىسقانىممەن تىلەگىڭىزدى ورىنداي الماس ەدىم. ويتكەنى سۋرەت سالۋعا كەلگەندە اسا شەبەرمىن دەپ ايتا المايمىن. فوتوعا تۇسىرۋمەن دە بالا كۇنىمنەن جۇيەلى اينالىسقان جوقپىن. بىراق كينونى كوپ كوردىم. اكادەميادا وقىپ جۇرگەندە شەتەلدىك ءبىر رەجيسسەردىڭ سۇحباتىن تىڭدادىم. سوندا ول كىسى ايتادى: ء«بىزدىڭ بارلىق جاقسى ساتتەرىمىز – ول بالالىق شاعىمىز. مەن ءالى كۇنگە دەيىن ءبىر كادر ءتۇسىرۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە بالالىق شاعىما ويشا بارىپ كەلەمىن» دەيدى. سول سوزدەن كەيىن مەن دە ويلانىپ قالدىم. شىنىمەن دە ءبىزدىڭ بارلىق ادەمى، اسەرلى ساتتەرىمىز، كوركەم كورىنىستەرىمىز بالالىق شاعىمىزدا، تۋعان جەرىمىزدىڭ تاڭعاجايىپ تابيعاتىندا جاتىر ەكەن. سول جاس كۇنىمىزدەن بويىمىزعا ءسىڭىپ، ءتۇپسانامىزدا ماڭگىلىك وشپەستەي بولىپ ساقتالىپ قالعان شىعار. سول سۇلۋلىق كادر ارقىلى كوركەم كورىنىسكە ۇلاسسا كەرەك. ال كاسىبي تۇردە جارىقپەن جۇمىس ىستەۋدى نەگىزىنەن ۇستازىمىز بولات سۇلەەۆتەن ۇيرەندىك. سول كىسىنىڭ ايتقانى مەن قولمەن ۇستاتىپ كورسەتكەنى بۇگىندە ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزعا كوپ كومەگىن تيگىزىپ جاتادى. جالپى، وپەراتورلىق ونەردە مەن قانداي دا ءبىر جەتىستىككە جەتىپ، قولتاڭبام ەرەكشەلەنىپ تۇرسا، ول – ۇستازىم بولات قالي ۇلىنىڭ ۇستازدىق ەڭبەگىنىڭ جەمىسى دەپ بىلەمىن. ەگەر ول كىسى ەمەس، باسقا ۇستازعا تۇسسەك، بىلمەدىم، بۇگىندە ءبىزدىڭ قانداي مامان بولارىمىزدى. بىراق جالعىز-اق نارسەنى انىق بىلەمىن – بولات سۇلەەۆكە كەزدەسۋ ارقىلى ءبىز ومىردە دە، كاسىبىمىزدە دە ۇلكەن لوتەرەيا ۇتىپ الدىق. بۇگىندە بولات اعادان بىتىرگەن شاكىرتتەرىنىڭ ءبارى وپەراتورلىق ونەردى تاستاعان جوق. بارلىعى وسى سالادا جەمىستى قىزمەت ەتىپ كەلەدى.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
اڭگىمەلەسكەن
نازەركە جۇماباي،
«Egemen Qazaqstan»
جۇبانوۆ ۋنيۆەرسيتەتى باتىس وڭىردەگى IT حابقا اينالادى
ايماقتار • كەشە
رەفەرەندۋم كەزىندە ونلاين داۋىس بەرۋگە بولا ما
قوعام • كەشە
بقو مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باس مامانى ۇستالدى
ANTIKOR • كەشە
سقو-دا ەگىس القاپتارىنا ءدان سەبۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە
ايماقتار • كەشە
«بولاشاق» ستيپەندياسىنا ءبىر كۇندە 55 ءوتىنىش تۇسكەن
ءبىلىم • كەشە
شقو تۇرعىنىنان قارۋ-جاراق پەن وق-دارىلەر تاركىلەندى
ايماقتار • كەشە
پرەزيدەنتكە ۇقك توراعاسى ەسەپ بەردى
پرەزيدەنت • كەشە
قارجى • كەشە
وتكەن جىلى ەلىمىزدە 446 مىڭ ءسابي دۇنيەگە كەلگەن
قوعام • كەشە
بالقاشتا سۋ دەڭگەيى شەكتى مولشەردەن 1 مەتر جوعارى تۇر
ايماقتار • كەشە
اقشولاقوۆ رەسەيدەن گاز تارتۋدىڭ وڭتايلى جولدارىن اتادى
قازاقستان • كەشە
مەملەكەتتىك گرانتتار بەرۋ بويىنشا كونكۋرس جاريالاندى
عىلىم • كەشە
قىزىلوردادا 214 مەملەكەتتىك قىزمەتشى جاۋاپقا تارتىلدى
قازاقستان • كەشە
شىمكەنتتە ورتەنگەن عيماراتتان ءمايىت تابىلدى
وقيعا • كەشە
12 جاستاعى قىزدى توناعان ۇرى ۇستالدى
قازاقستان • كەشە
ااك الاتىن تۇرعىندارعا گاز باعاسى تومەن بولادى
ۇكىمەت • كەشە
نۇر-سۇلتاندا مىڭداعان ءۇي گازعا قوسىلادى
ەلوردا • كەشە
ستۋدەنتتەردىڭ شاكىرتاقىسى 20 پايىزعا ارتادى
ءبىلىم • كەشە
بيىل 93 ەلدى مەكەن گازبەن قامتىلادى
قازاقستان • كەشە
اقتوبەدە وقۋشى قىزدى قاڭعىباس يتتەر تالاپ تاستادى
وقيعا • كەشە
ەلدەن زاڭسىز اقشا شىعارۋعا باقىلاۋ كۇشەيگەن
قوعام • كەشە
ىشكى نارىقتا گاز تۇتىنۋ كولەمى 35 پايىزعا ارتقان
ۇكىمەت • كەشە
تۇركىستان وبلىسىندا ەكى بالا شۇڭقىر سۋىنا باتىپ كەتتى
ايماقتار • كەشە
تەننيسشى الان قۇرمانعاليەۆ الدىنا جان سالمادى
سپورت • كەشە
پرەزيدەنت جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋدى تاپسىردى
پرەزيدەنت • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار