دۇيسەنالى الىماقىن«Egemen Qazaqstan»
158 ماتەريال تابىلدى

رۋحانيات • 14 ناۋرىز، 2022

جىلقىنى قورعاۋ

سالت-ءداستۇردىڭ قايماعى بۇزىل­ماعان قازاقى اۋىلداردا بىزگە، قالا بەردى ءبىزدىڭ ۇلتقا قاتىستى نە ءبىر اڭگىمەلەر بار. ونى قازىرگى قالا جاعالاعان ۇرپاققا ايتساڭ، اڭىز نەمەسە وتىرىك رەتىندە قا­بىل­داۋى مۇمكىن. ءبىزدىڭ اۋىلدا شويبان دەگەن كىسى بولدى. جارىقتىق، جىلقى دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن. ءار داۋلەتتى اۋلەتتىڭ ەسىگىندە ءجۇرىپ، مالىن باعىپ، وتىنىن جارىپ كۇنەلتەتىن شويبان ءۇشىن وعان مىنىسكە ءبىر جاقسى ات بەرسەڭ جەتكىلىكتى. ءتىپتى ول جىلقىسى ازداۋ بايدىڭ مالىن باقپايمىن دەپ «الەك» سالاتىن دا بولعان. اۋىل بولعاسىن، توي-توكىنى، ءولىم-ءجىتىمى بولادى، سوندا شويبان ماماعاشتاردا قاز-قاتار بايلانىپ تۇرعان اتتاردىڭ قاسىنا بارىپ، كادىمگى كۇرەڭباي سىنشى سياقتى ءار اتتى وزىنشە سىنايدى، كەيدە ولارعا «مىناۋ ناعىز جەل تابان ەكەن»، ء«اي، مىناۋ قويدىڭ اتى»، «بۇل جانۋار بابىن تاپپاي قور بولىپ ءجۇر» دەپ «اتتەگەن-ايلارىن» ايتىپ، كوڭى­لىن قۇلازىتاتىن. ول ءۇشىن جىلقىنى كورۋ – باقىتتى ءومىردى كورۋ سياقتى سەزىلەتىن.

رۋحانيات • 07 ناۋرىز، 2022

بايدىڭ قىزى

القيسسا، سىزدەرگە ءبىر بايدىڭ قىزى تۋرالى ايتسام دەيمىن. ول بۇلا وسكە­نىمەن، جاسىنان ونەرگە، عىلىمعا اڭسارى اۋعان، وڭى مەن سولىن ەرتە تانىعان، ءتىپتى قارشادايىنان ەۋروپا مادەنيەتىمەن سۋسىنداعان، ەسەيە كەلە تۋعان ەلىنىڭ ونەرىنە ەرەكشە ۇلەس قوسقان قارلىعاشتاردىڭ ءبىرى بولدى.

ادەبيەت • 01 ناۋرىز، 2022

سولدات اقىندار

الەم ادەبيەتىندە دە، ءبىزدىڭ ادەبيەتتە دە جاھاندىق ەكى ۇلكەن سوعىس تۋرالى جازىلعان شىعارمالار از ەمەس. كۇللى الەم وقىرمانى تۇشىنىپ وقىپ جۇرگەن كوركەم شىعارمانىڭ كوبى وسى ۇلكەن سوعىستاردى ارقاۋ ەتتى.

ادەبيەت • 28 اقپان، 2022

پولشادان كەلگەن العىسحات

ەلىمىزدە ءار جىلعى كوكتەمنىڭ العاشقى كۇنى العىس ايتۋ كۇنى­مەن باستالادى. بۇل كۇن – تى­نىشتىق پەن بەرەكەنىڭ، ءوزارا قارىم-قاتىناستىڭ، سەنىم مەن تاتۋلىقتىڭ مەرەكەسى. كەزىندە تۋىس­تارىمەن بىرگە پولشا ەلىنەن قازاقستانعا قونىس اۋدار­عان ناتاليا بوگدانوۆيچ ءوزىن باعىپ-قاققان ءدۇريا اتتى اجە­گە العىسحاتىن جولداپ، ءۇشبۋ سالەم جولداعان قۇندى دە­رەك الماتى قالالىق مەملە­كەتتىك ارحيۆىندە ۇزاق جىلدار بويى ساقتالىپ كەلەدى. ءبىز وسى ورتالىقتىڭ باس ساراپشىسى ءلايلا قاسىمقىزى ۇسىنعان ارحيۆ ماتەريالىن وقىر­مانعا ۇسىنىپ وتىرمىز.  

ادەبيەت • 28 اقپان، 2022

«تۇرمەدە ولەڭدەرىمدى ساتقانىم راس»

دجيممي سانتياگو باكا 1952 جىلى مەكسيكادا تۋعان. جاس­تايىنان جەتىم قالىپ، اتا-اجەسىنىڭ تاربيەسىندە بولعان. 

ونەر • 23 اقپان، 2022

كينوعا ستسەناري ەمەس، نيەت جەتىسپەيدى

ءسوزدى اۋەلى جازۋشى بەيىمبەت ءمايليننىڭ «كۇلپاشىنان» باستايىق. تەاتر ساحناسىنا دا، كينو ءتۇسىرۋ ءۇشىن دە بۇل شىعارما سۇرانىپ-اق تۇر. قازىرگى كورەرمەنى كوپ كينولاردىڭ نەگىزگى ارقاۋى ومىردە بولعان وقيعالار جەلىسىمەن ءتۇسىرىلىپ جاتقانىنان حاباردارمىز.  

رۋحانيات • 17 اقپان، 2022

«مۇزبەن شاپتىم جاعالاپ...»

ءبىز قازاقتىڭ وسىعان دەيىن كورگەن قاسىرەتى مەن قياناتىن، تاۋ­قىمەتىن جۇبان اقىننىڭ «مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن» دەگەن اتالى سوزىمەن سيپاتتاي سالامىز، شىن­دىعىندا، ءبىزدىڭ وسى كۇنگە جەتىپ، ۇلت بولىپ ۇيىسۋىمىزعا، جارىق تاڭعا جەتۋىمىزگە «مىڭ ءولىپ، مىڭ ءتىرىلۋ» دەگەننىڭ ءوزى از­­دىق ەتەردەي. دالامىز بەن پەيى­­لىمىز قانشا كەڭ بولعان سايىن تاعدىردان، زاماننان، ادام­نان، ساياساتتان كورگەن قيتۇرقى­لىعىمىز دا سوعۇرلىم شەكسىز بولدى.

ادەبيەت • 15 اقپان، 2022

قازاقتىڭ «ءحارري پوتتەرى» قاشان جازىلادى؟

ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «ادەبيەتتi ەشكiم ماقتانىش ءۇشiن جازبايدى، ول مiنەزدەن تۋادى، ۇلتىنىڭ قاجەتiن وتەيدi ءسويتiپ» دەگەن جاقسى ءسوزى بار. بۇل ءسوز وسى ۇلى ونەردىڭ ماڭىزدىلىعىن ايقىنداپ بەرەتىن اكسيوما بولماق. قازاق ءسوز ونەرىنىڭ ءبىر ارناسى بالالار ادەبيەتى ەكەنى باياعىدان ءمالىم. ءبىز سول ارقىلى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ەرتەڭىن باعامداپ كەلدىك. اتالعان سالا جىلدان-جىلعا سان جاعىنان دا، ساپا جاعىنان دا دامىپ كەلە جاتقانىنا كوز جۇمۋعا بولمايدى. دەسە دە، كوكەيدە جۇرگەن تۇيتكىلدەر دە از ەمەس. بۇگىنگى دوڭگەلەك ۇستەلگە وسى سالادا قالام تەربەپ جۇرگەن جازۋشىلار مولداحمەت قاناز، تولىمبەك ءابدىرايىم، تۇرسىنبەك ءالي ۇلى، الىبەك بايبول جانە ءادينا ءجۇسىپ قاتىسىپ وتىر.

ادەبيەت • 14 اقپان، 2022

جاركەن اقىن جالعىز با؟

«جالعىزدىق — ۇيىڭدە تەلەفون تۇرىپ، ساعاتتىڭ شىرىلداۋى». اكتريسا فاينا رانەۆسكايانىڭ وسى ءبىر سوزىندە جىلدار بويى، ءتىپتى عاسىرلار بويى ءبىز سارساڭ بولىپ ىزدەپ جۇرگەن ءومىر ءسۇرۋدىڭ ماعىناسى جاتقانداي سەزىلەدى. مىنا عالامدا جالعىزدىق فەنومەنى حاقىندا ويلانباعان اقىل يەسى كەمدە-كەم شىعار. مەنىڭشە، ول تۋرالى ويلانۋدىڭ ءوزى جالعىزدىققا باستايتىن جول سياقتى. جاپان دالادا كوكتەگى بۇلتپەن جارىسىپ، اۋىق-اۋىق الدەبىر اۋەنگە باسىپ، ءبىر ساپارعا كەتىپ بارا جاتقان جالعىز اتتى جولاۋشىنى كورگەن بولارسىز، مىنە، ونىڭ اتى – جالعىزدىق. الىستا، ءمالىم ءبىر قالادا تەڭىزدەي تەرەڭ ويىن تار بولمەگە، اق پاراققا سىيعىزا الماي ارپالىسىپ وتىراتىن اقىندى بىلەرسىز، ەندەشە، ونىڭ دا اتى – جالعىزدىق.

قوعام • 10 اقپان، 2022

گازەت كىم ءۇشىن كەرەك؟

وسى جۇرت ءالسىن-ءالسىن موينىن بۇرىپ ەلەڭدەپ، ءار جاڭالىعىنا تامسانا قارايتىن امەريكانىڭ ەڭ العاشقى تاۋەلسىز گازەتى New England Courant باسىلىمىن 1721 جىلى بەندجامين فرانكليننىڭ اعاسى باسىپ شىعارىپتى. سول كەزدە ءاربىر سانالى جۇرت «ۇلتتىڭ العاشقى كۇندەلىكتى گازەتى» شىعا باستادى» دەپ جار سالىپتى. ال سودان كەيىن 1784 جىلعى 21 قىركۇيەكتە ءوز وقىرمانىمەن جۇزدەسكەن تاعى ءبىر باسىلىم Pennsylvania Packet and Daily Advertiser دەپ اتالاتىن اپتالىق گازەتتىڭ العاشقى وقىرمانى دا كىلەڭ زيا­لىلار بولعانىندا ءشۇبا جوق.