ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 1-2 جەلتوقسانىندا استانادا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءتوراعالىعىمەن ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ جەتىنشى سامميتى بولىپ ءوتتى. ونىڭ جۇمىسىنا ەقىۇ-عا قاتىسۋشى ەلدەر مەن ارىپتەس مەملەكەتتەردىڭ 68 رەسمي دەلەگاتسياسى مەن 20-دان استام حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ۇيىمداردىڭ دەلەگاتسيالارى قاتىستى.
فورۋمدا سويلەگەن سوزىندە قازاقستان پرەزيدەنتى 11 جىلدىق ۇزىلىستەن كەيىن ۇيىمداستىرىلعان استانا فورۋمىنىڭ تاريحي ماڭىزىن اتاپ ءوتتى. ەلباسىنىڭ پىكىرىنشە، ءسامميتتىڭ ماڭىزى سوندا، ول قاۋىپسىزدىك پەن ىنتىماقتاستىق دەڭگەيىن جاڭا بەلەستەرگە كوتەرەدى.
سامميت بارىسىندا دەلەگاتسيا باسشىلارى ۆانكۋۆەردەن ۆلاديۆوستوكقا دەيىنگى ۇلانعايىر كەڭىستىكتى قامتيتىن قاۋىپسىزدىكتىڭ كوكەيكەستى قىر كورسەتۋلەرى مەن قاتەرلەرىن مۇددەلى تۇرعىدا تالقىلاپ، قاتىسۋشى مەملەكەتتەر اراسىنداعى سەنىم مەن ءوزارا ءتۇسىنىستىكتى نىعايتۋ ماقساتىندا ەقىۇ-نى بەكەمدەۋ جولدارىن ءسوز ەتتى. ولار قازاقستاننىڭ 2010 جىلعى بەلسەندى دە جەمىستى توراعالىعىنا جوعارى باعا بەرىپ، ۇيىم جۇمىسىنداعى قارقىندى ىرعاقتى ساقتاۋ قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى.
ءسامميتتىڭ باستى جەتىستىگى ۇزاققا سوزىلعان كونسۋلتاتسيالار قورىتىندىسى بويىنشا استانا دەكلاراتسياسىنىڭ قابىلدانۋى بولدى. قۇجاتتا قاتىسۋشى ەلدەر-اسكەري ساياسي سالادا سەنىم مەن اشىقتىققا نەگىزدەلگەن، ەكونوميكا جانە ەكولوگيا سالالارىندا ساليقالى ساياساتتى باسىمدىق رەتىندە تۇسىنەتىن، سونداي-اق ادام قۇقىن تولىق ساقتاۋ مەن نەگىزگى بوستاندىقتار جانە زاڭنىڭ ۇستەمدىگىن باسشىلىققا العان ۇيىمنىڭ قاۋىپسىزدىككە قاتىستى ۇدەرىستەرىن قۋاتتادى. سونىمەن بىرگە، دەكلاراتسيادا كەلىسىلگەن قاعيداتتار، ورتاق مىندەتتەمەلەر مەن ءبىرتۇتاس ماقساتتار جولىندا ەۋرواتلانتيكالىق جانە ەۋرازيالىق قوعامداستىقتى نۇسقالى ءبىرتۇتاس جانە ءبولىنبەيتىن قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىندا ىلگەرى جىلجىتۋدىڭ ماگيسترالدى باعىتى ايقىندالدى.
سامميت قورىتىندىلارى مەن استانا دەكلاراتسياسىنىڭ مازمۇنىن ساراپتاۋ مىناداي نەگىزگى قورىتىندىلار جاساۋعا نەگىز بەرەدى:
1) قازاقستان توراعالىعى وسى بەدەلدى حالىقارالىق ۇيىمداعى ءوزىنىڭ ءىس-قيمىل باعدارلاماسىن تولىقتاي جۇزەگە اسىردى.
2) سوڭعى 8 جىلدان بەرى العاش رەت ەقىۇ-نىڭ جالپىساياسي قورىتىندى قۇجاتى قابىلدانۋىنىڭ ءوزى كەلىستى وقيعا بولدى. بۇدان بىلاي قاراي ۇيىم اياسىندا حەلسينكي، پاريج جانە باسقا دا نەگىز قالاۋشى قۇجاتتار قاتارىندا استانا دەكلاراتسياسىنا دا تۇراقتى تۇردە سىلتەمە جاسالاتىن بولادى.
3) ۇيىمنىڭ حەلسينكي قورىتىندى اكتىسىنەن باستالاتىن بارلىق ءۇش ولشەمى بويىنشا بۇكىل مىندەتتەمەلەر، قالىپتار مەن قاعيداتتار قايتا قۋاتتالدى. اتالعان فاكت «قىرعي-قاباق سوعىس» كەزەڭىندەگى ەسكى ستەرەوتيپتەردى شىن مانىندە ەڭسەرۋ مۇمكىندىگى مەن ەقىۇ اياسىندا ءححى عاسىرداعى ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ جاڭا كەزەڭى باستالعانى تۋرالى ايتۋعا ءمۇمكىندىك بەرەدى.
4) ەقىۇ-نىڭ قاۋىپسىزدىك جانە جانجالداردى شەشۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ۇنقاتىسۋدى قامتاماسىز ەتەتىن كەرەمەت ۇيىم رەتىندەگى ءرولى قۋاتتالدى. جانجالداردى شەشۋ قاعيداتتارىنىڭ، سونداي-اق اۋعانستان اۋماعىنان ارنا تارتاتىن ترانسۇلتتىق قاۋىپ-قاتەرلەرمەن كۇرەستى كۇشەيتۋدە كۇش بىرىكتىرۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەنى ەرەكشە اتاپ كورسەتىلەدى.
5) بارلىق تاراپتار مەن ارىپتەستەر ءمۇددەلەرىنىڭ، ءبىرىنشى كەزەكتە، جانجالدى پروبلەماتيكا مەن گۋمانيتارلىق ءولشەم بويىنشا نازىك بالانسى قامتاماسىز ەتىلدى.
6) ونىڭ ۇستىنە ءسامميتتىڭ قورىتىندى قۇجاتى وزىنە ايتارلىقتاي ساياسي سالماق الادى. ويتكەنى، قۇجاتتا العاش رەت «قاۋىپسىزدىكتىڭ ەۋرواتلانتيكالىق ءجانە ەۋرازيالىق» قوعامداستىعى ءتۇسىنىگى (بۇعان دەيىن ەقىۇ قۇجاتتارىندا قاۋىپسىزدىك قوعامداستىعى) نەمەسە ەۋرواتلانتيكالىق جانە ەۋرازيالىق ايماق دەپ ايتىلىپ كەلگەن-ءتىن) بەكىتىلىپ وتىر. بۇل تەرمين پوستكەڭەستىك ايماقتى نىسان رەتىندە ەمەس، قاۋىپسىزدىك قوعامداستىعىن قالىپتاستىرۋ ۇدەرىستەرىنە تولىق قاتىسۋشى رەتىندە كورسەتەدى.
7) سونىمەن بىرگە، ەقىۇ اياسىندا «قاۋىپسىزدىكتىڭ ەۋرواتلانتيكالىق ءجانە ەۋرازيالىق قوعامداستىعى» ءتۇسىنىگىن جاھاندىق دەڭگەيدە بەرىك تامىرلاندىرۋ ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا قازاقستاننىڭ «مۇحيتتان مۇحيتقا دەيىنگى» (اتلانت مۇحيتىنان تىنىق مۇحيتىنا جانە سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتىنان ءۇندى مۇحيتىنا دەيىنگى – ءتورت مۇحيت شەكارالارىنداعى قاۋىپسىزدىكتىڭ ءبىرتۇتاس كەڭىستىگى) قاۋىپسىزدىك پەن ىنتىماقتاستىقتى كەڭ كوورديناتتاردا كورۋگە قاتىستى جاڭا دەڭگەيگە ءوتۋ ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى.
8) ناقتى ءىس-قيمىل جوسپارىن قابىلداۋ مۇمكىن بولماعانىنا قاراماستان، قۇجات جوباسى كەلەسى توراعالىق ءۇشىن نەگىزگى باعىت-باعدارلاردى ايقىندايدى. ونىڭ ۇستىنە قازاقستان ءتوراعالىعى اۋەل باستا-اق استانا سامميتى «دايىن شەشىمدەردىڭ» فورۋمى بولمايتىنىن ءمالىمدەگەن بولاتىن. وسىعان بايلانىستى قازاقستان، ەقىۇ-نىڭ بەلسەندى قاتىسۋشى ەلى جانە 2011 جىل بويى «ءۇشتىكتىڭ» ءمۇشەسى رەتىندە، استانا دەكلاراتسياسىندا قاراستىرىلعانىنداي، اتقارىلعان جۇمىستار نەگىزىندە ءىس-قيمىل جوسپارىنىڭ ناقتى سۇلباسىن جاساۋعا دايەكتىلىكپەن كۇش-جىگەر جۇمسايتىن بولادى. بۇل ۇيىم اياسىندا «استانا مۇراسىن» بەكىتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
سامميتكە ەقىۇ-نىڭ 2010 جىلدىڭ قىركۇيەك-قاراشا ايلارى ارالىعىندا ۆارشاۆادا، ۆەنادا جانە استانادا ءوتكەن ءۇش شولۋ كونفەرەنتسياسى جەلى تارتتى. شولۋ كونفەرەنتسيالارى بارىسىندا قاتىسۋشى ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارى مەن ازاماتتىق قوعامدارى وكىلدەرى ەقىۇ-نىڭ بارلىق ءۇش ولشەمى بويىنشا سوڭعى 11 جىلداعى قالىپتار مەن مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ جاي-كۇيىن تالقىلادى. سونىمەن قاتار، ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 26 قاراشاسىندا استانادا ۇەۇ فورۋمى، ال 28-29 قاراشادا ەقىۇ ازاماتتىق قوعامىنىڭ پاراللەلدى كونفەرەنتسياسى ءوتتى. قازاقستان ءوزىنىڭ ءتوراعالىعىنىڭ قورىتىندىلارى بويىنشا جوعارى باعا الدى. ول استانانىڭ ۇيىمنىڭ بارلىق كەڭىستىگىندە ازاماتتىق قوعامدى قولدايتىنىنان، تۇتاستاي العاندا، ەقىۇ-نىڭ ادامي ءولشەمدى دامىتۋ بويىنشا ءمىندەتتەمەلەرىنەن اينىمايتىندىعىنان كورىندى.
سامميت «الاڭدارىندا» ۇقشۇ-عا قاتىسۋشى ەلدەر سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ جۇمىس كەزدەسۋى، ەقىۇ ۇشتىگىنىڭ كەزدەسۋلەرى جانە ۇيىم باس حاتشىلىعىنىڭ ازيا جانە جەرورتا تەڭىزىندەگى ارىپتەستەرى بايلانىس توپتارى مەن مۇشە ەلدەردىڭ ءجۇزدەسۋلەرى ءوتتى. سونداي-اق استانا فورۋمى بارىسىندا ءازىربايجان مەن ارمەنيا پرەزيدەنتتەرى، سونىمەن قاتار، ەقىۇ مينسك توبى تەڭ ءتوراعالارى ەلدەرى دەلەگاتسياسىنىڭ باسشىلارى تاۋلى قاراباقتى رەتتەۋ بويىنشا بىرىككەن مالىمدەمە قابىلدادى.
مەملەكەت باسشىلارىنىڭ دەلەگاتسيا باسشىلارىمەن وتكىزگەن ەكى جاقتى كەزدەسۋلەرى كوپ جاعدايدا قورىتىندى دەكلاراتسيا بويىنشا كونسەنسۋسقا قول جەتكىزۋگە ىقپال ەتكەن استانا ءسامميتىنىڭ ماڭىزدى ءسۋبستانتيۆتى ەلەمەنتى بولدى. ولاردىڭ اراسىندا بۇۇ باس حاتشىسىمەن، رەسەي فەدەراتسياسى، ۋكراينا، بەلارۋس ءجانە اۋعانستان پرەزيدەنتتەرىمەن، يتاليا، گفر پرەمەر-مينيسترلەرىمەن، ەۋروپا وداعى پرەزيدەنتىمەن جانە اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىمەن كەزدەسۋلەر بار.
ءاليسۇلتان قۇلانباي.
سوڭعى جاڭالىقتار
اتىراۋدا بىرنەشە مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى ونلاين وقيدى
قوعام • كەشە
پرەزيدەنت قاتار امىرىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەستى
ساياسات • كەشە
اۋەجايدا شەكاراشىلار قوناقتاردى ەرەكشە كۇتىپ الدى
قوعام • كەشە
ۇقساس جاڭالىقتار
