تاس تۇعىرداعى تاۋتۇلعا

ناۋرىزباەۆ ناقىشتاعان ناركەسكەن

جىر الىبىنىڭ شىعارمالارىن جاتتاپ، ءتارجىمالاپ، باسىپ شىعارعاننان بولەك تۇعىرلى تۇلعاعا قانشاما ءمۇسىن، ءتىپتى وزگە ەلدەردە دە ەسكەرتكىشتەر ورناتىلىپ، كوشە اتتارى بەرىلگەن. مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ۇسىنعان مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، ەلىمىزدىڭ وزىندە جامبىل جاباي ۇلىنا قويىلعان 25 ەسكەرتكىش بار. ونىڭ 9-ى تۇعىرلى ءمۇسىن دە، 16-سى – بيۋست.

تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىمەن قاتار كەلگەن جىراۋدىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويى اياسىندا ءبىز وعان قويىلعان ەسكەرتكىشتەر حاقىندا ءسوز قوزعاعاندى ءجون كوردىك. وسى ورايدا اقىنعا ارنالىپ جاسالعان العاشقى ەسكەرتكىش تۋرالى اقپارلاردى ىزدەدىك. جىر جامپوزىنا تۇرعىزىلعان تۇڭعىش تۇعىردىڭ بۇرىنعى اۋليەاتا، كەيىن جامبىلدىڭ اتىمەن اتالعان كونە شاھاردا كەي دەرەكتەردە 1963 جىلى، كەيبىر دەرەكتەردە 1961 جىلى بوي كوتەرگەنى جازىلادى. قازاق جىرىنىڭ قاتەپتى قارا نارى، حالقىمىزدىڭ مەرەيلى ماقتانىشى جامبىل بابامىزدىڭ تاراز قالاسىنداعى ەڭسەلى ەسكەرتكىشى – ءبىرتۋار ءمۇسىنشىسى حاكىمجان ناۋرىزباەۆتىڭ ەرەكشە ەڭبەكتەرىنىڭ ءبىرى. ەسكەرتكىش وبلىستىڭ سول كەزدەگى باسشىسى اسان­باي اسقاروۆتىڭ باستاماسىمەن، لەنين­گرادتا شويىننان قۇيىلىپتى. ءتىپتى اقىننىڭ اتالعان ءمۇسىنى كۇللى وداقتاس رەسپۋبليكالارداعى ەڭ تاڭداۋلى 100 ەسكەرتكىشتىڭ ىشىندەگى ىلگەرى ساناتتى جۇمىس دەپ باعالانىپتى. بيىكتىگى 5 مەتر ءمۇسىننىڭ ساۋلەتشىسى ۆ.سوششەنكو دە، ءمۇسىنشىسى – ح.ناۋرىزباەۆ.

قولىنا دومبىرا ۇستاعان قولا ءمۇسىن ايبارلى دا اسقاق شىعىپ، ەلدىڭ رۋحى­مەن استاسا اسپانداپ بوي كوتەرەدى. حا­كىمجان ناۋرىزباەۆ ابايدان باس­تاپ الاشتىڭ الىپتارىن تۇعىردا تۇلەتكەن تالانت ەكەنىن ەشكىم جوققا شىعارا قويماس. ءوزىنىڭ ۇلى مۇسىندەر گالەرەياسىنا جامبىل وبرازىن ورايلى ورنالاستىرا بىلگەن ونىڭ ءار جۇمىسى بۇ­گىنگى ۇرپاققا وشپەس ونەگە، توزباس تا­بارىكتەي ەلىمىزدىڭ ءوڭىر-وڭىرىندە ءالى كۇن­گە بيىكتەردەن مۇنارتا قول بۇلعايدى.

ەسكەرتكىشتەن بولەك جامبىل اقىن­نىڭ ەسىمى اۋليەاتا شاھارىنا بەرىل­گەن­دىگى جايلى تاريحقا دا ازىراق ايالداي كەتكەنىمىز دۇرىس. «اتىڭنان اينالايىن اۋليەاتا، اتىڭدى اپ قويدى دەپ بولما قاپا....» دەپ 1940 جىلى اقىن جامبىل تاراز توپىراعىنا جىر جولدارىن پو­يىزدان توگە ءتۇسىپتى. البەتتە، وسىناۋ ەكى جول ولەڭدە شايىردىڭ ۇلى ونەگەسى مەن بابالار الدىنداعى ىزەتىن بايقاۋ قيىن ەمەس. تالاي اۋليەگە قۇتتى مەكەن بولعان ءماشھۇر قالا جامبىل جىراۋدىڭ اتىمەن اتالۋى دا اقىنعا ورناتىلعان ەسكەرتكىش دەر ەدىك. 1938 جىلى جىر الىبىنىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان، جامبىل قا­لاسى دەپ اتالا بەرەدى. اتايى اقىن اتاق بەر دەپ ايعايلاماعانى بەلگىلى. حا­لىق جۇرەگىنەن جارالعان شايىر ءوزى تۋعان توپىراققا قالىپقا قۇيىلعان زور ءمۇسىن بولىپ قايتىپ ورالۋ كەز كەلگەن اقىننىڭ قولىنان كەلە بەرمەس.

 نەۆا جاعالاۋىنداعى جىر الىبى

ۇلان-عايىر قازاق ساحاراسىندا ۇلت ءسوزىن بيىك مىنبەرلەردە كەلىستى ايتا العان، ەل شەجىرەسىن ەكى شەككە سىيعىزا جىرلاپ، حالقىنىڭ باي مۇراسىن تورگە وزدىرىپ وتكەن ساڭلاقتار از بولماعان. حاندىق ءداۋىر ادەبيەتىنەن بەرگى جىراۋلىق سا­رىندى، ءتىپتى ءتۇپ-تامىرىن سوناۋ كۇل­تەگىن، تونىكوكتەردىڭ كونە زامانىنان تارتاتىن ەجەلگى ءسوز مۇراسىن بۇ­گىن­گە ءبۇتىن جەتكىزە بىلگەن الىپتاردىڭ قا­تا­رىندا ءبىز البەتتە جىر الىبى جام­بىلدى اتار ەدىك.

اسىل قازىنالارىمىزدى اۋىزدان-اۋىزعا كوشىرىپ، مىڭداعان جىر جولىن جادىندا ساقتاي بىلگەن، ساقتاپ قانا قوي­ماي ونى اسقاق پافوسپەن جىرلاپ، سالتاناتپەن ناسيحاتتاي العان بۇل تۇلعانىڭ ەڭبەگى ەرەسەن. جامبىل فەنومەنى جالعىز قا­زاق حالقىن عانا ەمەس، سول كەزدەگى وداق­تاس 15 رەسپۋبليكانىڭ تۇگەلىن تاڭعال­دىر­عان، ءتانتى ەتكەن قۇبىلىس بولدى.

جامبىل ەسكەرتكىشتەرى ەل-ەلدە، جەرجەردە وتە كوپ. ونىڭ ەسكەرتكىشى ءتىپتى بۇ­گىن­گى سانكت-پەتەربۋرگ، بۇرىنعى لە­نين­گراد تورىندە دە تۇر. ءبىر بويىنا بىر­نەشە ونەر­دى شەبەر توعىستىرا بىلگەن جى­راۋ-اقىن­نىڭ شىعارمالارىمەن بىرگە ونىڭ داڭ­قى دا اسقاق بولعانىن بىلەمىز.

«لەنينگرادتىق ورەنىم!» – جامبىل جاكەمىزدىڭ عانا ەمەس، سول كەزدەگى ءبىر وداقتا بولعان تۇتاس يمپەريانىڭ داۋى­سى­نداي ەستىلگەن توسىن جىر ەدى. قور­شاۋ­داعى لەنينگرادتىڭ تار كوشە­لە­­رىن­دە وسىناۋ جىر ليستوۆكالارمەن تا­راپ، راديودان كۇنىنە بەس-التى رەت­­تەن بەرىلىپ جاتىپتى. دەرەكتەرگە سۇ­يەنسەك، بۇگىنگى رەسەيدىڭ بىرنەشە قا­لا­سىندا جامبىلدىڭ اتىندا كوشە بار. اتاپ ايتقاندا استراحان، قازان، كا­لينين­گراد، حاباروۆسك، ۋفا، چەليابى، ۆولگوگراد، نيجني تاگيل، كەمەروۆ، قورعان، كراسنويارسك، ليپەتسك، نيجني نوۆگورود، سالاۆات، ستەرليتاماك، گروز­نىي قالالارىندا جىر الىبىنىڭ قۇر­مە­ت­ىنە كوشە بەرىلگەن.

لەنينگرادتا جىر جۇيرىگى جام­بىل­دىڭ ەسكەرتكىشى تۇرۋى زاڭدىلىق دەپ بى­لەمىز. كونە شاھارعا جىردان كۇمبەز تۇرعىزىپ، حالقى قورشاۋدا قالعان قيىن كۇندە جاندارىنا مەدەۋ بولعان اقىنعا قانداي ءمۇسىن ورناتىلسا دا لايىق بولۋى كەرەك. توبەلەرىنەن وق جاڭبىرشا جاۋىپ جاتقاندا مىڭداعان شاقىرىمنان جامبىلدىڭ ولەڭدەرى سول وققا قالقان بولعانداي گازەتتەرگە باسىلا جونەلەدى. بۇل وقيعا تۋرالى لەنينگرادتىق اقىن الەكساندر پروكوفەۆتىڭ ەستەلىگىن ارىپ­تە­سىمىز مارفۋعا شاپيان بىلاي دەپ كەلتىرەدى: «لەنينگرادتى قورعاۋدىڭ ناعىز اۋىر كۇندەرىندە شىعارىلعان «لە­نينگرادتىق ورەنىم» ۇلى وتان سو­عى­سى كەزىندەگى پوەزيانىڭ ەڭ تاڭداۋلى تۋىن­دى­لارىنىڭ ءبىرى بولدى. ولەڭ قالانى قورعاۋشىلارعا كۇش-قۋات بەردى، ولاردى جە­ڭىسكە جىگەرلەندىردى. «جامبىلدىڭ «لە­نينگرادتىق ورەنىم» دەگەن جىرى جاريالانعان كەز لەنينگراد ءحالىنىڭ اسا ءبىر اۋىر شاعى ەدى. بۇل شاقتا نەمىستىڭ قورشاۋىندا قالعان لەنينگرادتا ازىق وتە از بولدى. ۇيلەرىنە كىرەتىن سۋ توق­تاتىلدى، كاناليزاتسيا ىستەمەدى، وتىن اتى­مەن بولمادى. جاۋ اتقان سنارياد پەن بومبالاردىڭ سالدارىنان شىنىسى قي­راپ، تەرەزە بىتكەن اڭىرايىپ اشىق تۇردى، ەلەكتر جارىعى دا ناشار جاندى، ءتىپتى قالاداعى ۇيلەردىڭ كوبىندە جارىق بولعان جوق. قالاعا جاۋدىڭ وعى ۇزدىكسىز جاۋىپ تۇردى. وسىنداي حالدە جامبىلدىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم» دەگەن جىرى گازەتتەردە جاريالاندى. حالىقتىڭ رۋحىن كوتەرۋدە ەرەكشە كۇشتى قىزمەت اتقارعان بۇل جىردى لە­نينگرادتىڭ راديوسى كۇنىنە الدەنەشە رەت وقىدى. جىر ۇلكەن ارىپپەن باسىلىپ، كوشەلەردە پلاكات بولىپ ءىلىندى. سول پلاكاتتى ۇيمەلەسىپ وقىسىپ، كوزدەرىنەن جاستارى سورعالاعان تالاي ادامداردى كەزدەستىردىم. نەمىستەردىڭ سامولەتتەرى توبەدە ۇشىپ، بومبا تاستاپ جۇرگەندە تىعىلۋدىڭ ورنىنا جامبىلدىڭ جىرى باسىلعان گازەتتى الۋعا كوشەدە كەزەكتە تۇرعان ادامداردى تالاي كوردىم».

مىنە، جامبىل داڭقى، ونىڭ وتتى جىرى شۋاقتاي تاراعان اسقاق رۋح ادام­­زاتقا تونگەن سۋىق قارۋعا وسىلاي قال­قان بولعان. جالىندى جىر جولدارى تۇعىرىنا ويىلىپ جازىلعان جامبىل ءمۇسىنى اتالعان شارگە 2003 جىلى ورنايدى.

ەڭسەلى ەسكەرتكىش سول كەزدەگى قا­زاقستان پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆتىڭ قاتى­سۋىمەن قالانىڭ 300 جىلدىعىنا وراي اشىلادى. ەسكەرتكىشتى ي.رەپين اتىنداعى سۋرەت، ءمۇسىن جانە ساۋلەت ينستيتۋتىنىڭ فاكۋلتەت دەكانى، كافەدرا مەڭگەرۋشىسى، سانكت-پەتەربۋرگ سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ ءمۇسىنشىسى ۆا­لەنتين سۆەشنيكوۆ، قازاقستاندىق بەل­گىلى ءمۇسىنشى باقىتجان ابىشەۆ جانە رەسەيدىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن سۋرەتشىسى، ساۋلەتكەر فەليكس رومانوۆسكي سىندى اۆتورلار دايىنداپ، جاساپ شىعادى.

سانكت-پەتەربۋرگتەن بولەك ماسكەۋدە دە جامبىل جاباەۆقا قويىلعان ەس­كەرتكىش بار. اقىننىڭ 170 جىلدىعىنا وراي سەربيانىڭ بەلگراد قالاسىندا دا ەسكەرتكىش-بيۋست بوي كوتەرگەنىن ايتا كە­تۋىمىز كەرەك. بۇدان بولەك، وزبەك­ستان­نىڭ ياككاساراي اۋدانىندا دا اتاقتى جىرشىعا ءمۇسىن قويىلعان. سونىمەن بىرگە، كيەۆتە جامبىل جاباەۆتىڭ كوشەسى بار. كوشەدەن بولەك 2012 جىلى ءمۇسىنشى م.ازماعانبەتوۆ پەن ساۋلەتشى ق.جارىلعاپوۆ جاساپ شىعارعان جامبىل جاباەۆتىڭ ەسكەرتكىشى كيەۆ قالاسىنىڭ شەۆچەنكو اۋدانىندا ورنالاسقان.

ودان بۇرىن 2005 جىلى دنەپ­رو­پەتروۆسك وبلىسىنىڭ سينەل­نيكوۆو قالاسىندا العاداي جامبىلوۆقا دا ەس­كەرت­كىش ورناتىلعان.

ساحالاردى سۇيسىنتكەن سۋرەت

تۇتاس تۇراننىڭ تۋىن كوتەرگەن ۇلى جىر – جامبىلدىڭ ەنشىسىنە كەزدەيسوق جازىلعان جوق. قىزىرى – قىزىل جولبارىس بولعان جىر جامپوزى تۇگەل تۇركىگە داڭقتى بولدى. اتا-بابانىڭ امانات جىرىن ارقالاعان ابىز اقىن جايلى كلاسسيك جازۋشى مۇحتار ماعاۋيننىڭ سالماقتى باعاسىن كوزىقاراقتى جۇرت جاقسى بىلۋگە ءتيىس. تەرەڭ تۇيسىنگەن ادامعا اۋزى دۋالى الداسپان جازۋشىنىڭ ايشىقتى بۇل ءسوزى ەشبىر ەسكەرتكىشتەن ارتىق بولماسا كەم دەمەس ەدىك. «انىق اقيقات – ول زاماندا جامبىل – قازاق دەگەن ۇلتتىڭ تۇلعاسى، كورنەكى بەينەسى بولدى. سول كەيىپتە تاريحقا ەندى، ساناعا ورنىقتى. ءبىز مۇنىڭ ءبارىن سىزىپ، ءوشىرىپ تاستاي المايمىز، كەرىسىنشە، نىعىزداي، بەكىتە ءتۇسۋىمىز كەرەك. ۇلىلار تۋادى، بىراق جامبىل قايتالانبايدى. ءوزىم كۋا بولعان ءبىر مىسالدان باستايىن» دەپ باستالاتىن جازۋشى ءسوزى جامبىل تۋرالى جاڭا ءبىر الەمگە ساپار شەككىزگەندەي ادامدى ءتانتى ەتەدى. «جامبىلدىڭ ۇلىلىعى» دەگەن كولەمدى ماقالانى تولىق مازمۇنداۋ ارينە، مۇمكىن ەمەس.

1983 جىلى ياكۋتيادا قازاق ادەبيە­تىنىڭ دەكاداسى وتكەن ساپارعا بارعان م.ماعاۋين سوناۋ قيىرداعى ساحا ەلىنىڭ ءبىر اۋدانىندا جامبىلدىڭ جارتى قابىرعانى الىپ تۇرعان زور سۋرەتىن كەزىكتىرەدى. پوليار بەلدەۋىنىڭ ارعى جا­عىنا، تەرىستىككە قاراي سۋنتار دەگەن اۋداندا مۇقاڭدى جامبىل اتاسى كەنەت قۇشاق جايا قارسى العانداي كەرەمەت وقيعا بىلاي جالعاسادى: «شىقساق، شاعىن اۋىل، بەرگى جاق شەتىندە، قارسى الدىمىزدا ۇلكەن اعاش ءۇي تۇر. اقسۇر قاراعاي قيما. سول اعاش ءۇيدىڭ وڭ جاق... جوق... سول جاق قاپتالىندا ساقال-مۇرت­سىز، كوزى قىسىقتاۋ ءبىر قارتاڭ قا­زاقتىڭ ايدىك سۋرەتى تۇر. ال وڭ جا­عىندا... جارىقتىق، ارۋاعىڭنان اينالايىن جامبىل اتام – جاكەمنىڭ سۋرەتى تۇر. تۇتاس ءبىر قابىرعانى تىرەپ. بوركىن وقشىرايتىپ، ساقالىن توگىلدىرىپ، اپپاق قىلىپ ادەمى سالىنعان. سويتسەك، بۇل كەلگەن جەرىمىز – ساحانىڭ سەرگەي زۆەرەۆ دەيتىن، اتاقتى حالىق جىرشىسىنىڭ اۋىلى ەكەن. اناۋ – سونىڭ مۋزەي-ءۇيى. سودان قانشاما اڭگىمە ايتىلدى. زۆەرەۆتى ماقتاعاندا، ەڭ بيىك ماقتاۋ: ءبىزدىڭ وسى زۆەرەۆ – جامبىلدىڭ شاكىرتى دەدى. جامبىلدىڭ ءوزىن كورگەن جوق، بىراق سول كىسىنىڭ ۇلگىسىن، ونەگەسىن الىپ، وسىنداي دارەجەگە جەتىپ، ءبىزدىڭ ساحا جۇرتىنىڭ حالىق دانالىعىن بۇكىل كەڭەس وداعىنا، قالا بەردى، بۇ­كىل دۇنيەگە تانىتتى. سويتكەن كەرەمەت جىرشىمىز – ءسىزدىڭ جامبىلدىڭ شاكىرتى ەدى دەپ ماقتاندى»، دەيدى م.ماعاۋين.

«جاكەڭ قازاقتى بۇكىل الەمگە تانىتىپ كەتتى. قالىپتاسقان ۇعىمعا، نانباس ۇعىمعا قاراپ، زامانىنداعى شىندىقتى بۇرمالاماۋ كەرەك. قازاقتى، قازاقتىڭ ادەبيەتىن، قازاقتىڭ رۋحىن بۇكىل دۇنيە جۇزىنە ەڭ الدىمەن تانىت­قان – جامبىل بولدى. اۋەزوۆ ەمەس، اباي ەمەس. ءبىزدىڭ ۇلى فولكلورلىق مۇ­رالارىمىز ەمەس. جامبىل. ارىستار اتىل­عان، حالىق قىرىلعان، ەلدىڭ ەڭسەسى ءتۇسىپ، ارۋاعى تومەندەگەن ەڭ ءبىر قيىن كەزەڭدە جامبىلدىڭ ۇلت ۇرانىنداي كوتەرىلىپ، سونشاما اتاق-داڭققا جەتۋى – ءۇمىت ساۋلەسى، بولاشاق جاقسى كۇندەر جورالعىسى سياقتى كورىندى. ازاماتقا كۇش بەردى، كەيىنگى ۇرپاققا تىنىس قوستى. مىنە، سول جاكەڭ – الاشتىڭ ۇلى پەرزەنتى، قازاقتىڭ داڭقىن شىعارعان عاجايىپ تۇلعا ەكەندىگىنە ەشقانداي كۇمان تۋماۋعا ءتيىس» دەگەن ءسوز اقيقاتقا ابدەن سۋارىلىپ، شىڭدالىپ شىققان شىندىق ءسوز.

تەرىستىك تورىندەگى الگى سۋرەت تە، جازۋشى تاسقا قاشاپ تۇسىرگەندەي ايقىن وسى باعا دا جامبىل جىراۋدىڭ تۇلعاسىنا قويىلعان زور ەسكەرتكىش دەر ەدىك. كوش­پە­لى دالا سالتى مەن جاڭا قوعامدى جىرىمەن جالعاعان جامبىل اتامىز ۇرپاق جادىندا دا وسىنداي بيىك بولىپ قالا بەرۋگە ءتيىس.

 ەلدەگى ەڭسەلى ەسكەرتكىشتەر

بيىل جىر الىبىنىڭ 175 جىلدىعى مەملەكەت باسشىسى ق.توقاەۆتىڭ جارلىعىمەن باستالعانىن بىلەمىز. ۇلى اقىننىڭ مەرەيتويىن جوعارى دارە­جەدە ۇيىمداستىرىپ، مازمۇندىق دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ارنايى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىلدى. بۇل جامبىلدىڭ بىرەگەي مۇراسىن تەرەڭ ۇعىنۋعا، ونى زامانداستارىمىز بەن جاستارعا ناسيحاتتاۋعا جانە اقىن شىعارمالارىنىڭ ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولۋىنا ىقپال ەتەدى. وسى تۇرعىدان الىپ قاراعاندا قارا دومبىرالى قارت ابىزدىڭ اساۋ جىرلارى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جاسامپاز ىستەرىمەن ءالى دە ۇندەس ەكەنىنە كوزىڭىز جەتەدى.

جامبىلدىڭ داڭقى شىن مانىندە قازاق حالقىنىڭ مەرەيى مەن مارتەبەسى. ونى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تا ءار كەز ايتىپ كەلەدى. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ مەرەيلى 30 جىلدىق مەرەكەسى قارساڭىندا اتالىپ وتەر ۇلكەن شارا – جىر الىبىنىڭ 175 جىلدىق ۇلى ءدۇبىرى بولۋى كەرەك. تۇڭعىش پرەزيدەنت جالىندى جىرشى تۋرالى: «ەگەر ءبىز جامبىل دانالىعىن ءتاۋ ەتىپ، ۇلىلىعىن ۇلاعات تۇتىپ جاتساق، ونىڭ سەبەبى، جامبىل ارمانىنىڭ ادامزاتتىق ارمان-اڭسارىمەن ۇلاسىپ جاتقاندىعىندا. سوندىقتان دا قازاقتىڭ جامبىلىنا ادامزاتتىڭ ­جامبىلى رەتىندە قۇرمەت كورسەتىپ، ولمەس رۋحىنىڭ الدىندا باسىمىزدى يەمىز. قازاق حالقى باردا، ونىڭ ءتىلى مەن ءدىنى امان تۇرعاندا، ادالدىق پەن ادامدىقتىڭ، ادىلەتتىلىك پەن ىزگىلىكتىڭ جارشىسى – جامبىل دا ماڭگى جاساي بەرمەك»، دەيدى.

جالپى، جامبىلدىڭ شىعار­ما­شىلىعى، ونىڭ ايتىس ونەرىندەگى دارا جولى تۋرالى ايتىپ تاۋىسۋ مۇمكىن ەمەس. ەرەك تۇلعانىڭ ەسكەرتكىشتەرى توڭىرەگىندە عانا ءسوز قوزعاعاندىقتان وسىناۋ تا­قىرىپتان الشاقتاماعاندى ءجون كورەمىز. جوعارىدا اتاپ كەتكەنىمىزدەي جىر الىبىنا 25 ەسكەرتكىش ەل ىشىندە بوي كو­تەرىپتى. الماتى قالاسىنداعى جامبىل كوشەسى مەن دوستىق داڭعىلى قيىلىسىندا جامبىلعا ارنالعان ەسكەرتكىش بار. بۇل ەسكەرتكىش 1996 جىلى اقىننىڭ 150 جىلدىعىن الەم­دىك دەڭگەيدە اتاپ ءوتۋ قارساڭىندا ورناتىلعان. قو­لا­دان قۇيىلعان ءمۇسىننىڭ بيىكتىگى – 3 مەتر، تۇعىرىنىڭ بيىكتىگى – 1 مەتر. ءمۇ­­­سىنشىسى – ب.ابىشەۆ، ساۋلەتشىلەرى – س.بايماعامبەتوۆ، س.فازى­­لوۆ، ت.ەرعاليەۆ دەپ جازىلعان. 2008 جىلى جىر الىبىنا ەلوردامىزدا دا ەسكەرتكىش تۇرعىزىلدى. ءمۇسىن قولادان قۇيىلىپ، تۇعىرى گرانيتتەن قالانعان. بيىكتىگى 12 مەترلىك ءمۇسىننىڭ اۆتورلارى ءمۇسىنشى – ن.دالباەۆ، ارحيتەكتورى – ق.جارىلعانوۆ.

سول سياقتى ءبىرشاما ەسكەرتكىش ەلى­مىز­دىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە بار. ارينە، كەي قالالاردا ءالى دە جوق ەكەنىن جاسىر­­ماۋىمىز كەرەك. بۇل ولقىلىقتىڭ ورنىن دەرەۋ تولىقتىرعان ءجون. سەبەبى جامبىل قازاق رۋحىنىڭ اسقاق تا ءور بەي­نەسى. جامبىل شىعارمالارىن، ونىڭ دارا تۇلعاسىن ناسيحاتتاۋ ارقىلى ءبىز ءتول ونەرىمىزدى تورگە وزدىرامىز، رۋحاني جادىمىزدى جاڭعىرتىپ، جاس ۇرپاق بويى­نا قاسيەتتى ونەردىڭ كيەسىن دارىتامىز.

ءوز سوزىمەن ايتساق، جامبىل – ونىڭ جاي اتى، حالىق – ونىڭ شىن اتى!

جامبىلدى ناسيحاتتاۋ ارقىلى ءبىز ءوزىمىزدى، قازاق دەگەن ۇلى حالىقتىڭ ۇلاعاتىن دارىپتەيمىز.