ادام قۇقىقتارى – باستى نازاردا

ادىلەت ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى: «اكش ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى سالاسىنداعى مىندەتتەمەلەر مەن مىندەت­تەردىڭ ورىندالۋىن باعالاۋدىڭ بىرەگەي تەتىگىن بىلدىرەدى. اكش 2008 جىلدان باس­تاپ بۇۇ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كەڭەسىنىڭ (كەڭەس) جۇمىسى شەڭبەرىندە جۇمىس ىستەيدى.

شولۋدىڭ ماقساتى – ەلدەگى ادام قۇ­قىقتارىن قورعاۋ مەن كوتەرمەلەۋدى جاق­سارتۋ بويىنشا قابىلدانعان شارالار تۋرالى حاباردار ەتۋ مۇمكىندىگى»، دەپ اتاپ ءوتتى.

كەڭەستىڭ جۇمىسىنا توقتالار بولساق، ول بۇۇ باس اسسامبلەياسى سايلايتىن بۇۇ-عا قاتىسۋشى 47 مەملەكەتتەن تۇرادى. كەڭەستىڭ قۇرامى ءادىل گەوگرافيالىق ءبولۋ قاعيداتى بويىنشا ايقىندالادى.

اكش اياسىنداعى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ءۇشىن­شى شولۋى 2019 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ءوتتى. ءبىرىنشى شولۋ 2010 جىلى، سودان كەيىن 2014 جىلى وتكەن.

«شولۋدىڭ ءمانى ەلدىڭ جازباشا بايانداماسىن الدىن الا ۇسىنۋ، بۇۇ-عا قاتىسۋشى مەملە­كەتتەردىڭ سۇراق-جاۋاپتارى مەن تۇ­سىندىرمەلەرى فورماتىنداعى ينتەراكتيۆتى ديالوگ بولىپ تابىلادى.

ديالوگ قورىتىندىسى بويىنشا ەلگە جولداناتىن ۇسىنىمدار قابىلدانادى. ەلدە الىنعان ۇسىنىستاردى ورىنداۋ قۇرالدارى مەن ادىستەرىن ءوز بەتىنشە تاڭداۋ قۇقىعى ساقتالادى.

2019 جىلعى 20 جەلتوقساندا كەڭەس قازاقستانعا قاتىستى ءتيىستى قۇجاتتى قا­بىل­دادى. وندا قازاقستان اتىنا 245 ۇسى­نىم بەرىلگەن. بارلىق ۇسىنىممەن كەڭەس سايتىندا تانىسۋعا بولادى.

ۇسىنىمداردى ورىنداۋ مەرزىمى – 2024 جىلدان كەيىن وتەتىن كەلەسى شولۋعا دەيىن (2024 جىلعى قازان). قازاقستانمەن ءبىر مەزگىلدە يتاليا، سالۆادور، گامبيا، بوليۆيا، فيدجي، سان-مارينو، انگولا، يران، يراك، سلوۆەنيا، ماداگاسكار، بوسنيا جانە گەرتسەگوۆينا، ەگيپەت وتەدى»، دەدى ۆيتسە-مينيستر.

قازاقستان ايەلدەردىڭ، بالالار مەن مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارىن قام­تا­ماسىز ەتۋ، سالاماتتى ورتا، وتباسى، بالالىق شاق ينستيتۋتىن قولداۋ  سياق­تى ۇسىنىمداردىڭ 87 پايىزىن (214) قول­دادى.

ۇزاقمەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ازا­مات­تىق قوعامدى دامىتۋدىڭ نەگىزگى با­عىت­تارىن ايقىندايتىن «ازاماتتىق قوعام­دى دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسى» قابىلداندى.

2021 جىلدان باستاپ زاڭنامالىق تۇزەتۋلەر كۇشىنە ەندى، قوعامدىق كەڭەس­تەر سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگان ايقىن­دالدى جانە قوعامدىق كەڭەستەردىڭ قىزمەتى تۋرالى ۇلتتىق باياندامانى دايىنداۋ بويىنشا وكىلەتتىكتەر بەرىلدى.

ايەلدەر مەن جاستاردى ەلدىڭ قوعام­دىق-ساياسي پروتسەستەرىنە بەلسەندى تارتۋ ءۇشىن ولاردى پار­تيالىق تىزىمگە ەن­گىزۋ تۋرالى تالاپ بەلگىلەندى. جاڭا ساياسي پارتيالاردى مەم­لەكەتتىك شەشىمدەر ازىرلەۋ جانە قابىلداۋ پروتسەسىنە تارتۋ ماقساتىندا پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا ينس­تيتۋتى ەنگىزىلدى. ساياسي پارتيالار قۇرۋ ءۇشىن تىركەۋ كەدەرگىسى ەكى ەسە ازايدى (40 مىڭنان 20 مىڭ ادامعا دەيىن).

ساياسي باسەكەلەستىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن پارلامەنت ماجىلىسىنە سايلاۋ كەزىندە سايا­سي پارتيالاردىڭ ءوتۋ شەگى 7%-دان 5%-عا دەيىن تومەندەتىلدى، سونداي-اق بارلىق دەڭگەيدەگى سايلاۋ بيۋللەتەندەرىندە «بارلىعىنا قارسى» باعانى قوسىلدى.

اۋداندىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ، اۋىلداردىڭ، كەنتتەردىڭ، اۋىلدىق وكرۋگتەردىڭ اكىمدەرىن تىكەلەي سايلاۋ ەنگىزىلەدى. ولارعا ساياسي پارتيالار ۇسىنعان كانديداتتار جانە سايلاۋشىلاردىڭ جالپى سانىنىڭ كەمىندە 1% قول جيناۋ ارقىلى ءوزىن-ءوزى ۇسىنعان ادامدار قاتىسا الادى.

2021 جىلعى 2 قاڭتاردا ءولىم جازاسىن جويۋ تۋرالى حاتتاما راتيفيكاتسيالاندى. قازاقستاندا ءولىم جازاسىنا موراتوري رەسمي تۇردە 2003 جىلعى 17 جەلتوقساننان باستاپ قولدانىلادى. ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ 2004 جىلى بالاما جازا رەتىندە ەنگىزىلدى.

قىلمىستىق زاڭنامانى حاتتاما ەرەجەلەرىنە سايكەس كەلتىرۋ جۇمىس­تا­رى جۇر­گىزىلۋدە. اقپان ايىندا ۆەدوم­ستۆو­ارالىق كوميسسيا وتىرىسى ءوتتى، ۇكىمەت تۇجى­رىم­دامانى ماقۇلدادى. قازىرگى ۋاقىتتا زاڭ جوباسى ازىرلەندى.

2020 جىلعى ماۋسىمدا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بەيبىت جينالىستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى» جاڭا زاڭ كۇشىنە ەندى. زاڭ بەيبىت جينالىس­تاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبىن وزگەرتتى جانە ولاردى وتكىزۋگە رۇقسات الۋ ءراسىمىن جەڭىلدەتتى.

«قىلمىستىق كودەكستىڭ «جالا جابۋ» 130-بابى قىلمىسسىزداندىرىلدى جانە «الەۋمەتتىك، ۇلتتىق، رۋلىق، ناسىلدىك، تەكتىك-توپتىق نەمەسە ءدىني الاۋىزدىقتى قوزدىرۋ» 174-بابى ىزگىلەندىرىلدى.

اتالعان جوسپار كەيىننەن نەعۇرلىم وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا ادام قۇ­قىق­­تارى سالاسىنداعى شارالارمەن تولىق­­تىرىلاتىن بولادى»، دەدى اقەركە احمەتوۆا.