بايانعالي ءالىمجانوۆتىڭ اتاقتى جىرشى-ماناسشى، ايتىس الامانىندا شاشاسىنا شاڭ جۇقپاعان ءدۇلدۇل، تابيعاتىنان تەرەڭ ويلى شايىر، دراماتۋرگ، ساتيريك، كومپوزيتور، بالالار ادەبيەتىنىڭ بەلدى وكىلى ەكەنىن جۇرت جاقسى بىلەدى. بايانعالي ءالىمجانوۆتىڭ ايتقىشتىعى، بىلەگى بولات بوكسشى ەكەندىگىن دە كوپشىلىك اڭىز عىپ ايتىپ جۇرەدى. تاعى ۇمىتىپ بارامىز: بۇل تالانتتىڭ سىنعا سايلاعان ساداعى دا اتقانىنا دارىپ، ايتقانى كەلىپ جۇرگەنىنە زامانداستارى كۋا. ءبىز بۇگىن مۇنىڭ بارىنە كوپ توقتالعىمىز كەلىپ وتىرعان جوق. جانە بىزگە دەيىن اسىرىپ ايتىلعان كولەمدى ماقالالار، اقىننىڭ ءوزىنىڭ اقتارىلىپ بەرگەن سۇبەلى سۇقباتتارى جەتكىلىكتى دەپ ەسەپ­تەيمىز. ءبىز نەگىزىنەن بايانعالي تۋرالى بايان­دى كەيىنگى جىلدارى ءوزىنىڭ وندىرتە قالام تەربەپ جۇرگەن تىڭ سالاسى، جا­زۋشىلىعىنا قاراي باعىتتاعىمىز كەلەدى. ونىڭ ءوزى دە قىزىق.

«رومان-گازەتادان» ءبىر-اق شىعۋ

اڭگىمە ماسكەۋدەگى «حۋدوجەستۆەننايا ليتەراتۋرا» باسپاسىنان جارىق كورگەن «سكاز ستولەتنەگو ستەپنياكا» ء(«جۇز جىل­دىق تولعاۋ») اتتى كىتاپتان باستالدى. با­سىندا بايانعالي ءالىمجانوۆ ورىس تىلىندە كىتاپ شىعارىپتى دەگەندە، قاتتى ەلەڭدەي قويماعانىمىز راس. ويتكەنى شىعارمانى شەت تىلىنە، ونىڭ ىشىندە ورىس تىلىنە ءتار­جىمالاتىپ، رەسەيدەن كىتاپ شىعارىپ جات­قاندار بارشىلىق قوي. سويتسەك، ءبىز­دىڭ كەيىپكەر شىعارمانى ورىس تىلىندە ءوزى جا­زىپ، تۇپنۇسقانى باسپاعا پۋشكين مەن تولستويدىڭ تىلىندە وتكىزگەنىن بىل­گەن­دە تاڭعالدىق. ونىڭ ىشىندە ماك­سيم گوركي نەگىزىن سالعان، كەزىندە الەم ادەبيەتىنىڭ تاڭداۋلى 200 تومدىق كىتاپحاناسىن شىعارعان اتاقتى باسپادان كىتابى ورىس تىلىندە شىعىپ تۇرسا شىتىرمانعا تولى شىعارمانىڭ وسال بولماعانى دەپ كىتاپتى وقۋعا اسىقتىق. كىتاپ­تىڭ مازمۇنىنا ۇڭىلگەنىمىزدە، جوعا­رىدا اتالعان رومانمەن قوسا «رازرەشيتە جيت!» دەگەن فانتاستيكالىق حيكاياتى، «ابىلاي حان مەن سول زاماننىڭ باتىرلارى» تۋرالى تولعام-باياندارى قوسا جاريا­لانعان.

ەڭ باستىسى، تاياۋدا اتالعان دۇنيە­لەر ماسكەۋدىڭ ەجەلدەن ەل ءسۇيىپ وقيتىن ەرەكشە باسىلىمى «رومان-گازەتادا» باسىلىپ شىقتى دەگەندە شىن قۋاندىق. بۇل راسىمەن دە جاھانعا جار سالىپ ماقتاناتىن ۇلكەن وقيعا ەدى. مۇنداي قۇر­مەتكە يە بولعان قازاق قالامگەرى ساۋساقپەن سانارلىعىن ەسكەرسەك، ەرەكشە توقتالاتىن جاعداي. اتاقتى «رومان-گازەتا» تۋرالى، وعان شىعۋدىڭ ماشاقاتى مەن ماڭىزى جايلى ءوز قۇتتىقتاۋلارىندا عالىم قۇلبەك ەرگوبەك: «كوپ قازاق قالامگەرىنىڭ قولى جەتپەگەن «رومان-گازەتا». قيىن جولدارمەن قينالىپ الىپ، قىزىعىپ وقيتىن ەدىك كەزىندە. زامانىندا Ə.نۇرپەيىسوۆ دوسى ش.ايتماتوۆتىڭ العىسوزىمەن شىققان باسىلىم عوي ول»، دەسە، اقىن قورعانبەك امانجول: ء«ان ونەرىندە ديماش بالا­مىز الەمدى اۋزىنا قاراتىپ جاتسا، مەنىڭ باياش دوسىم ادەبيەت سالاسىندا ماس­كەۋدى باۋراپ، رەسەيدى جاۋلاۋىن ودان ءارى جالعاستىرۋدا. ماعاۋين كوكەم ايت­قانداي، مۇنارالى ماسكەۋدىڭ ءبىر بيىگىنە شىققان بايانعالي»، دەپ ەرەكشە لەبىز ءبىل­دىرىپتى. بارلىق لەپەس ورىندى، ءدال باعا بەرىلگەن. ونى ءبىز اتالعان روماندى وقىپ وتىرعاندا، سونداي-اق ورىستىڭ ۇلكەن جازۋشىسى، اكادەميك، رەسەي ءسوزتانۋ اكادەمياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى، رەسەي جازۋشىلار وداعىنىڭ حاتشىسى گەورگي پرياحيننىڭ العىسوزىن زەردەلەگەندە انىق اڭعاردىق. العىسوز گازەتىمىزدە بۇدان بۇرىن جاريالانعاندىقتان وعان توق­تالىپ جاتپادىق. سونىمەن ء«جۇز جىل­دىق تولعاۋ»، ياكي «سكاز ستولەتنەگو ستەپنياكا» رومانى تۋرالى ءبىزدىڭ تولعام قانداي؟

جيىرما ءبىرىنشى عاسىردىڭ ەرەكشە روماندارىنىڭ ءبىرى

شىن مانىندە رومانعا جۇرتتىڭ نازارى اۋعانىمەن، جازارى ازداۋ بولعانى بايقالادى. جوعارىدا اتاپ كەتكەن گ.ءپريا­حيننىڭ العىسوزىنەن بولەك، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ساعىمباي جۇ­ما­عۇلوۆتىڭ ماقالاسى بار، ءبىردى-ەكىلى پىكىردەن باسقا اۋىز تولتىرىپ ايتقان اعا بۋىندى بايقامادىق. بۇل سامارقاۋلىق جالعىز بايانعالي ءالىمجانوۆتىڭ شىعار­ماشىلىعىنا عانا قاتىستى ەمەس، جالپى جاڭا شىعارماعا قالامگەر قاۋىمنىڭ رەاكتسيا ءبىلدىرۋى مۇلدەم توقتاعانداي. ايتالىق، ب.ءالىمجانوۆتىڭ ء«جۇز جىل­دىق تولعاۋى» تۋرالى عالىم سەرىك نەگيموۆ تاۋەل­سىزدىك العان جىلداردان بەرى قاراي جازىلعان ءۇش-ءتورت روماندى اتا دەسە وسى ب.ءالىمجانوۆتىڭ رومانىن ايتار ەدىم دەپ باعا بەرەدى. «مۇندا بارلىعى بار. تاريحي شىندىق، كوركەم شىندىق، پسيحولوگيزم، اڭگىمەشىلدىك. ي.گونچاروۆتىڭ «وبلوموۆ» دەگەن رومانى بار. 1858 جىلى «سوۆرەمەننيك» جۋرنالىنىڭ ءتورت سانىنا شىققان. سونى رەسەي ون جىل كۇتكەن ەكەن. ون توعىزىنشى عاسىردا شىقپاي جاتىپ داڭققا كەنەلگەن سول گونچاروۆتىڭ رومانى بولسا، جيىرما ءبىرىنشى عاسىردا ءبىزدىڭ بايانعاليدىڭ «سكاز ستولەتنوگو ستەپنياكا» رومانى دا جاي شىعارما ەمەس، عاجاپ شىعارما. بۇل پروزا جولىنداعى ۇلكەن جەتىستىك. جيىرما ءبىرىنشى عاسىردا جارىق كورگەن ءۇش-ءتورت جاقسى رومان بار، سونىڭ بىرەۋى وسى رومان. بايانعاليدى زەرتتەۋ ءۇشىن ءبىر ينستيتۋت، ءبىر اكادەميا كەرەك»، دەپ ۇلكەن باعا بەرەدى س.نەگيموۆ. ءبىز ايتىپ وتىرعان روماننىڭ شوقتىعى بيىك شىعارما ەكەنىن عالىم شاكىر ىبىراي دا كەلىستى ايتىپ وتەدى. «بايانعاليدىڭ كەيىپ­كەرلەرى قاراپايىم اۋىل ادامدارى. ولاردىڭ ءار الۋان مىنەزدەرى جۇرەگىڭدە ۇلكەن ءىز قالدىرىپ، وتە تارتىمدى وقى­لادى. شىنايى ءومىردىڭ ءوزى ەكەنى، رەاليزمگە نەگىزدەلگەنى كورىنىپ تۇر. ونىڭ ءوز شىعارمالارىن ورىس تىلىندە جازىپ، ءوزىن شەتەلگە دە مويىنداتۋى شىن مانىسىندە بىرەگەي تالانتتىڭ قولىنان عانا كەلەتىن قۇبىلىس. قوس ءتىلدى قاتار يگەرىپ، باسقا تىلدە وسىنشاما كوركەم، قىزعىلىقتى، تارتىمدى جازۋ كەرەمەت. بۇل رومان – قازاق ادەبيەتىنىڭ شوقتىعىن كوتەرىپ تاس­تا­عان قۇندى دۇنيە»، دەيدى فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ش.ىبىراي.

اسانباي ءومىرى – الاش تاريحى

روماننىڭ باستى كەيىپكەرى اسانباي قارت – عاسىر قۇرداسى. سوناۋ 1900 جىلى اق پاتشا داۋىرىندە دۇنيەگە كەلگەن قاريا تاۋەلسىزدىك العان بۇگىنگى زامانعا دەيىن قيلى-قيلى تاعدىرلاردى كەشە ءجۇرىپ جە­تەدى. اسانبايدى باستى كەيىپكەر دەگە­نىمىزبەن، رومانداعى كەز كەلگەن وبرازدان باستى قاھارمان جاساپ الۋىمىزعا بولادى. شىعارما ادەيى سولاي قۇرىلعان دا بولۋى مۇمكىن. اسانبايدىڭ وزىنەن كىشى ءىنىسى ءسالىمنىڭ الاشوردا تۋىنىڭ استىندا ادىلەت ىزدەپ، ورىستارمەن ءومىر بويى سوعىسىپ ءوتۋى، ەۋروپا اسىپ، توقساننان اسقان شاعىندا ورالمان بولىپ ەلگە ورالعان ءساتى، ءوزىنىڭ اتا-باباسى جاتقان قورىمدا قول جايىپ وتىرىپ جان تاپسىرۋى – باستى پلانعا ۇيالماي شىعارۋعا بولاتىن بىردەن-ءبىر كەيىپكەر. نەمەسە ءومىر بويى ءبىر-بىرىمەن كەسكىلەسىپ وتكەن، بۇگىندە تاتۋ-ءتاتتى ۇلتتار نەمىس، ورىس، قازاق بىرلىگى – بۇگىنگى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ نەگىزگى يدەولوگيا­سىن مەگزەيدى. جازۋشىنىڭ ءوزى دە بۇگىنگى تاڭدا ءبىر كەيىپكەر تۇتاس ءداۋىردىڭ كەلبەتىن بەرە المايتىنىن ايتادى. ء«بىزدىڭ قازىرگى باستى كەيىپكەرىمىزدىڭ ءبارى – پلاكات. ءبىر ادەبي كەيىپكەر ءبىر زاماننىڭ تىنىسىن بەرۋى مۇمكىن ەمەس. ۇلتتىڭ تاريحىنا ءبىر ادام ەتالون، ەنتسيكلوپەديا بولا المايدى. گوگول قاتال، كەيىپكەرىن قاتتى سىنايدى، مەن جۇمساقپىن، كەز كەلگەن ادامنان جاقسى قاسيەت كورۋگە تىرىسامىن»، دەيدى اۆتور. شىنىمەن دە ب.ءالىمجانوۆتىڭ ء«جۇز جىلدىق تولعاۋىنداعى» اسانبايدى الايىق، ء«ومىر سۇرۋگە رۇقسات ەتىڭىز» پوۆە­سىندەگى مۇگەدەك كەيىپكەردى الايىق، ءبارى-ءبارى الەمدى قۇتقاراتىن سۇلۋلىق ەمەس، مەيىرىمدىلىك دەپ بىلەدى. ولار وسى ومىرلىك كرەدولارىن شىعارما بويىنا وقىرماننىڭ ەسىنە قايتا-قايتا سالىپ وتىرادى.

ء«جۇز جىلدىق تولعاۋ» رومانىن وقىپ وتىرىپ، جازۋشى ءار شىعارماسىندا بەلگىلى تاريحي وقيعالارعا سىلتەمە جاساپ وتىراتىنىن اڭعاراسىڭ. ونىسى وتە كوركەم جانە ءساتتى ورىندالادى، سونداي-اق وقيعالار جەلىسى تەمىردەي بەرىك لوگيكاعا قۇرىلادى. ايتالىق، باستى كەيىپكەر اسانبايدىڭ 1937 جىلى مەكتەپتە ابايدىڭ گەتە، لەرمونتوۆتان اۋدارمالارىن وقۋشىلارعا جاتتاتىپ تۇرعاندا نكۆد جەندەتتەرى اسانبايدى الىپ كەتىپ، تار قاپاسقا قاماپ تاستاعاندا، قاسىنداعى زيا­لى كىسى جاكەجان ءبيدىڭ: «شىنىڭدى ايتىپ تۇرعانداي كورىن، الاشورداشىلاردىڭ جەلبۋاز يدەيالارىنا ەلىككەنىم راس، اداسىپپىن دە. سەن جاسسىڭ، بار ءومىرىڭ الدا. ساعان سەنبەگەن كۇننىڭ وزىندە ولارعا مىنە، قازاقتىڭ وزىڭدەي ۇلتتىق كادرلارى كەرەك. سوۆەت وكىمەتىنە دەگەن قارسىلىعىڭدى اسا قۇپيا جۇرگىز» دەگەن سوزدەرى بىزگە الاشوردانىڭ ارىستارى احمەت بايتۇرسىن ۇلى مەن جاس مۇحتاردى ەسكە تۇسىرەدى. نەمەسە جاپپاي قازاق مەكتەپتەرى جابىلىپ جاتقان ۋاقىتتا اباي اتىنداعى ەڭ سوڭعى مەكتەپكە قازاق بالالارىنىڭ سانى جەتپەي، كورشى نەمىس وتباسى ليون مەن زويانىڭ كەنجە بالالارى گەرولدتى قازاق مەكتەبىنە بەرگىزىپ، ول كەيىن العىر، بىلگىر بالا رەتىندە گەرولد بىلگىر اتاناتىنى، ءسويتىپ جالعىز قازاق مەكتەبىن قازاقشاعا سۋداي گەرولد بىلگىردىڭ قۇتقارىپ قالعانى – اتاقتى گەرولد بەلگەردى ەسكە سالادى ءھام اتالعان تۇلعاعا اۆتوردىڭ كورسەت­كەن ءىلتيپاتى، تاعزىمى سياقتى اسەر قال­دىرادى. ول – شىنىمەن سولاي.

وقيعالار ورنى-ورنىمەن كوركەم باياندالادى جانە شىعارما سوڭىندا ەشقانداي ءدۇدامال وي ىركىلمەيدى. بارلىق كەيىپكەر ۇمىت قالمايدى. عالىم ساعىم­باي جۇماعۇلوۆ ءوزىنىڭ وسى رومان تۋرالى «جانكەشتى ۇلت» ماقالاسىندا «شى­عارمانىڭ ءون بويىندا بەكتەمىروۆتەر اۋلەتىنىڭ كۇردەلى تاعدىرى ەل ومىرىندەگى داۋىلدى جىلداردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىمەن بايلانىستا ورىستەيدى. اسانبايدىڭ وزىن­دىك «مەنىن» ساقتاۋداعى جانكەشتىلىگى، تاباندىلىعى ۇلت بىرەگەيلىگىنىڭ بولات وزەگى ۇرپاقتار ساباقتاستىعىمەن ۇيلەسىم تاۋىپ جاتادى. تۋىندى باستاۋىنداعى كوركەمدىك دەتال «بالبال تاس» – باعزى مەن بۇگىنگىنى بايلانىستىرىپ تۇرعان رامىزدىك بەلگى»، دەپ تۋرا باعا بەرە كەتەدى. شى­نىمەن دە جازۋشى كولەمدى شىعارمادا كوركەم شتريحتاردى ءساتتى قولدانا بىلەدى.

مىسالى، باستى كەيىپكەرىمىز اسانباي­دىڭ ۇلى وتان سوعىسىندا مايداندا ءجۇرىپ: «كەنەت ءسۇرىنىپ كەتتىم. ەڭكەيىپ قاراپ ەدىم – قاراعايدىڭ بۇتاعى. ءبىر كەزدە سنارياد قيىپ تۇسكەن ۇلكەن قاراعايدىڭ تۇبىندە جاقىن وسكەن، جارتىلاي ۇزىلسە دە تامىرىنان اجىراماعان ءبىر بۇتاعى ءشوپتىڭ ۇستىندە جاتىر. ۇستىنەن اۋىر ماشينا وتكەنى كورىنىپ تۇر – الگى بۇتاق جەرگە جانشىلا تاپالىپ قالىپتى، سوندا دا سىنباعان. كەي جەرى توپىراققا كومىلىپ، سونىڭ وزىندە ءيىلىپ-بۇگىلىپ وسە بەرگەن، كۇنگە ۇمتىلۋدان تانباپتى» دەيتىن ءسوزى بار.

بۇل – شىن مانىندە شىعارمانىڭ كىلتى، باس قاھارماننىڭ ىشكى ۇستانىمى، وسى جاس بۇتاق، قاراعايدىڭ قارسى بىتكەن مىقتى دىڭىمەن بەينەلەنگەن. جاس بۇتاق – ىشكى ۇستانىم. قيىلىپ تۇسكەن ۇلكەن قاراعاي – كەلمەسكە كەتكەن كوشپەلى قازاق ءداۋىرى، ودان بولىنە جازداپ امان قالعان جالعىز بۇتاق – اسانباي بەكتەمىروۆ. ونىڭ دا ۇستىنەن نەبىر اۋىر «ماشينالار» ءجۇرىپ ءوتتى. بىراق ءبارىبىر ول ومىرگە، ءومىر-كۇنگە تالپىنىپ كەلەدى. سول شىبىققا شالىنىپ قالعان كەيىپكەرىمىز جاۋدىڭ وعىنان، تۇتقىنعا تۇسۋدەن امان قالادى كەيىن. ءساتتى سۋرەت دەر ەدىك. جانە مۇنداي دەتالدار شىعارمانىڭ ءون بويىنان كوپتەپ كەزدەسەدى.

جالپى، رومان ايرىقشا وقيعالاردى اتتاپ وتپەيدى، ءبارىن رەت-رەتىمەن كەلىستى بايان­داپ وتىرادى. اسىرەسە وتىز جەتىنشى جىلعى رەپرەسسيا كەزەڭىن وتە شىنايى سيپاتتايدى. اقىن باۋىرجان ۇسەنوۆتىڭ «قاراڭعى ءتۇن، قاپ-قارا ءبىر ماشينا، شىقپاي قويدى، شىقپاي قويدى تۇسىمنەن» دەيتىن قارا ماشيناسى دا شىعارماعا رەڭك، وقىرمانعا، زامانعا ۇرەي تۋدىرىپ دۇرىل­دەپ كەلە جاتادى. ءالى دە قورقىنىش بار، بۇل ۇلتتىڭ ۇرەيى. اۆتورى وسى ۇرەيدى ءوزى دە تەرەڭ سەزىنەتىنى قىزىق. قارا ماشينا – ءبىز­دىڭ كومپلەكس، ءبىزدىڭ فوبيا. اسانباي دە­مەك، قازاقتىڭ جيىنتىق وبرازى. ول البەتتە – سولاي.

شىعارما تۋرالى روماندى قازاق تىلىنە اۋدارعان جازۋشى، اۋدارماشى نۇر­لان قامي ۇلكەن پىكىر ايتادى. «بۇل – پروگراممالىق شىعارما. ءورىستىلدى قاۋىمدى، وزگە ۇلتتاردىڭ وكىلدەرىن قازاق حالقىنىڭ جيىرماسىنشى عاسىردا – تۋرا ءجۇز جىلدىڭ ىشىندە باسىنان كەش­كەنىمەن، ومىرىمەن، تاعدىرىمەن تانىستىرۋ ماقساتىندا ادەيى ورىس تىلىن­دە جازىلعان. تابىلعان شەشىم! اۆتور­دىڭ ءبىلىم-بىلىگىنە، وي-ورىسىنە، ازامات­تىق ۇستانىمىنا، پاتريوتتىعىنا، گۋمانيس­تىگىنە، جازۋشىلىق شەبەرلىگىنە ءتانتىمىز»، دەيدى ن.قامي.

«رازرەشيتە جيت!» حيكاياتى جايلى ءبىراۋىز ءسوز

جالپى، اتالعان شىعارما قازاق ادە­بيەتىنە كەلگەن جاڭا تاقىرىپ، تىڭ سۇرلەۋ دەۋگە بولادى. بۇگىندە پوۆەستىڭ ەلەكتروندى نۇسقاسى ينتەرنەتتەگى ايگىلى «ليترۋس» جۇيەسى بويىنشا دۇنيە جۇزىندەگى ورىس ءتىلدى وقىرماندارعا ەمىن-ەركىن تارالۋدا. عالامتورداعى «رۋسليت»، «كۋلليب»، «مايبۋك»، «بۋكسكريپتور» جانە باسقا دا ونداعان ادەبي كىتاپحانادا، پورتال، سايتتاردا ەڭ ايتۋلى شىعارمالارمەن بىرگە تۇر، مىڭداعان ادام وقىپ جاتىر. كىتاپتىڭ تارالىمىنا، وقىلۋىنا قاتىستى ومىردە بولعان قىزىق جايتتاردىڭ ءبىرىن ايتا كەتكەنىمىز ءجون. بىردە الماتى ءسان جانە ديزاين كوللەدجىنىڭ ادەبيەت ءپانى وقىتۋشىسى گۇلزيا اۋقاشوۆا ورىس تىلىندە ءبىلىم الاتىن ءبىر توپتىڭ ستۋدەنتتەرىنە «رازرەشيتە جيت!» پوۆەسىن وقۋعا بەرسە كەرەك. بۇل شىعارما ادىلەتسىز سوعىستىڭ ادىلەتسۇيگىش مۇگەدەگىنىڭ «الەم بيلەۋشىلەرىنە» جاناي­قايى: ول دۇنيەدەگى قيانات، زورلىق، ز ۇلىمدىق اتاۋلى ادام بالاسىنىڭ ۇيات پەن ادىلدىك سەزىمىن جوعالتقاننان بولادى دەپ سانايدى. ءسويتىپ كۇشتىلەردىڭ ۇياتى مەن ادىلەت سەزىمىن وياتاتىن فانتاستيكالىق قارۋ ويلاپ تاۋىپ، قياناتقا قارسى كۇرە­سەدى. شىعارمانىڭ ءتىلى جەڭىل، قىزعىلىقتى وقىلادى. ستۋدەنتتەر قىزىعا وقىپ، قولدان-قولعا وتكىزىپ، اقىرى ۇيالى تەلە­فونعا كوشىرەمىز دەپ ەكىگە ءبولىپ تاستاعان. ج ۇلىم-ج ۇلىم بولعان كىتاپ ءبىر توپتان ەكىنشى توپقا اۋىسادى. اقىرىندا اتا-انالارىنىڭ قولىنا كوشىپ، قايتا ورالمايدى. ءبىر كۇنى باسقا ءبىر توپتىڭ ستۋدەنتتەرى: «اپاي، سىزدە امەريكالىق پا، جاپوندىق پا، يتاليالىق پا، فرانتسۋز با، ايتەۋىر ءبىر شەتەلدىك جازۋشىنىڭ جاقسى كىتابىنىڭ ورىسشا اۋدارماسى بار ەكەن عوي، بىزگە دە وقۋعا بەرىڭىزشى!»، دەپ سۇرايدى. الگى مۇعالىم «جوق، ەشقانداي شەتەلدىك ەمەس، قازاق قالامگەرىنىڭ شىعارماسى، اۆتورى بايانعالي ءالىمجانوۆ» دەپ تۇسىندىرسە جۇرتشىلىق اڭ-تاڭ، شاماسى مۇنداي قىزىق شىعارما تەك شەتەل قالامگەرلەرىنىڭ عانا قالامىنان تۋادى دەپ ويلاسا كەرەك. ورەسى بيىك، ءورىسى كەڭ ۇستاز گۇلزيا ساياساتقىزى «شى­عارمادان ءوزىم العان اسەردىڭ شاكىرت­تەرىمنىڭ كوكەيىنە دە ورنىققانىنا قۋان­دىم. الەمدىك، جاhاندىق، ادامزاتتىق ورتاق ىزگىلىك جولىنداعى قايتپاس-قايسار رۋحتى كۇرەسكەردىڭ ەشبىر ۇلتقا جات ەمەس، قايتا ءوز باۋىرىنداي جاقىندىعىنا، وقىرماندى باۋراپ، ولاردى دا ادامي، ىزگى­لىك تۋىن جەلبىرەتۋگە تاربيەلەيتىنىنە كۋا بولدىم»، دەيدى تەبىرەنىپ.

 نەمەسە «وگني الاتاۋ» گازەتىنە قۇرمەتتى جۋرناليست زابيرا سايديلدينا «ەگەر ءسىز بۇل شىعارمانىڭ اۆتورىن بىل­مەسەڭىز، ونى «الەمنىڭ ادامى» جازعان شىعار دەپ ويلايسىز، ويتكەنى «گەنەرال يان مجانبا» بۇگىندە بارلىق جەردە – وڭتۇستىك ازيادان باستاپ بارلىق ايماقتا ءومىر سۇرەدى. نيكاراگۋا ما، زيمبابۆە مە؟ سوعىس پەن بەيبىتشىلىكتىڭ ماڭگىلىك سۇراقتارى، جاقسىلىقتىڭ جاماندىققا قارسىلاسۋى، قايعى، قورقىنىش جانە باتىلدىق ارقىلى شىندىقتى ىسكە اسىرۋ شىعارمانىڭ نەگىزگى يدەياسى. پوۆەست ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى ەركىن يگەرۋىمەن قۇندى»، دەپ جازادى.

ەڭ قىزىعى، بۇل شىعارما دا جازۋ­شىنىڭ قالامىنان ورىس تىلىندە تۋىندا. ءبىر سوزبەن ايتقاندا ء«ومىر سۇرۋگە مۇرسات بەر!» پوۆەسى – بولاشاق شىعارماسى، ىزگىلىك ءىزى.

ءتۇيىن

بيىل بايانعالي ءالىمجانوۆ ەسىمى الپىس بەسكە اياق باسىپ، اسقارالى بەلەسكە وتكەلى تۇر. جۋىردا ون التى توم شىعارمالار جيناعى جارىق كورگەن جازۋشىنىڭ وسى رەتتە سۇيىكتى وقىرماندارىنا تاعى ءبىر جاقسى جاڭالىعى بارىن ايتا كەتكەنىمىز ءجون. «سكاز ستولەتنەگو ستەپنياكا» كىتابى اعىلشىن تىلىنە ءتارجىمالانىپ بولىپ، التى قۇرلىقتى ەركىن ارالاپ كەتپەك. شىعارماشىلىق ادامىنا بۇدان اسقان قانداي باقىت كەرەك؟ ءبىز اۆتورعا ءوزىنىڭ ەڭ سۇيىكتى كەيىپكەرى – اسانبايدىڭ جاسىن، عاسىر تويىن تىلەيمىز. اسانباي اربىردەن سوڭ بايانعاليدىڭ ءوزى. وعان بۇلتارتپاس دالەلدەر جانە كوپ. شىعارمانى وقىعان ادام وسى سوزىمىزگە تولىق كەلىسەتىنىنە سەنىمدىمىز.