جىل سايىن اجىراسۋ سانىنىڭ ۇلعايۋ ءۇردىسى بايقالادى

قازاقستان • 14 اقپان، 2019

جىل سايىن اجىراسۋ سانىنىڭ ۇلعايۋ ءۇردىسى بايقالادى - دينار نوكەتاەۆا

بۇگىن سەنات وتىرىسىندا دەپۋتات دينار نوكەتاەۆا اجىراسۋدىڭ كوبەيىپ كەتكەنىن ايتىپ، ماسەلە كوتەردى.

سەناتور ءوز سوزىندە ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتىنا توقتالىپ، سوڭعى بىرنەشە جىلداعى نەكە جانە اجىراسۋ مالىمەتىن كەلتىردى.

«2016 جىلى ەلىمىزدە 140 840 نەكە تىركەلىپ، 51 775 نەكە بۇزىلعان، 2017 جىلى 141 785 نەكە تىركەلىپ، 54 948 نەكە بۇزىلعان، ال 2018 جىلى 138 876 تىركەلىپ، 54 859 نەكە بۇزىلعان. بۇزىلعان نەكەلەر سايكەس جىلى تىركەلگەن نەكەنىڭ 2016 جىلى 36،8%-ىن، 2017 جىلى 38،7%-ىن، ال 2018 جىلى 39،5%-ىن قۇراعان. جىل سايىن اجىراسۋ سانىنىڭ ۇلعايۋ ءۇردىسى بايقالادى. ماسەلەنىڭ كۇردەلىسى، 2018 جىلدىڭ ىشىندە شاڭىراقتارى شايقالعان 109 مىڭعا جۋىق ادامنىڭ 80 پايىزعا جۋىعىندا بالالارى بار»، دەدى ول.

دينار نوكەتاەۆا بالالار اتا-اناسىنىڭ اجىراسۋى سالدارىنان پسيحولوگيالىق زارداپ شەگەتىنىن اتاپ ءوتىپ، دەپرەسسياعا ۇشىرايتىنىن جانە دامۋىنىڭ ارتتا قالۋىنا بەيىم بولاتىنىن ايتتى.

«ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قاستەرلەۋدىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىك نورماسىن ەنگىزۋ بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى دەپ ەسەپتەيمىز. نەكەنi بۇزۋ تۋرالى تالاپ قويۋ ارىزدارىنان الىناتىن مەملەكەتتىك باج سالىعىنىڭ جوعارىلاۋى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اجىراسۋعا دەگەن نيەتىن تومەندەتۋ شارالارىنىڭ ءبىرى بولارى انىق»، دەدى دەپۋتات.

سونداي-اق سەناتور وزبەكستان ۇكىمەتى ەلدەگى اجىراسۋ كولەمى 10% شاماسىندا عانا ەكەندىگىنە قاراماي، 2018 جىلى نەكەنى بۇزۋ تۋرالى تالاپ ارىزداردان الىناتىن مەملەكەتتىك باجدى ءتورت ەسەگە ۇلعايتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعانىن ايتىپ ءوتتى. «ەگەر بۇرىن اجىراسقىسى كەلەتىن ادامدار ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرىنىڭ 50%-ىن تولەگەن بولسا، ەندى ولارعا 200%-ىن تولەۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، نەكەنى قايتا بۇزۋ تۋرالى ارىزداردان مەملەكەتتىك باج ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرىنىڭ 120%-نان 400%-عا دەيىن ارتقان» دەدى ول.

د.نوكەتاەۆا ەلىمىزدەگى جاعدايعا توقتالىپ، نەكەنى بۇزۋعا بەرىلەتىن مەرزىمدى ۇزارتۋدى ۇسىندى.

«سالىق كودەكسىنىڭ 610-بابىنا سايكەس، نەكەنi بۇزۋ تۋرالى تالاپ قويۋ ارىزدارىنان 0،3 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە، ياعني 757،5 تەڭگە عانا مەملەكەتتiك باج الىنادى. سونىمەن قاتار، «نەكە جانە وتباسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كودەكسىنىڭ 19-بابىنىڭ 3 تارماعىندا، ەرلى-زايىپتىلار نەكەنى بۇزۋ تۋرالى سوتقا ءوتىنىش بەرگەن كۇننەن باستاپ ءبىر اي وتكەن سوڭ نەكە سوت تارتىبىمەن بۇزىلادى دەلىنگەن. ءىس جۇزىندە سوتتار ەرلى-زايىپتىلارعا تاتۋلاسۋعا قوسىمشا ۋاقىت بەرەتىن بولسا، نەكە بۇزىلۋ سانى ازايارى ءسوزسىز».

بۇدان كەيىن سەناتور جوعارعى سوتتىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنعان «وتباسىلىق سوت» پيلوتتىق جوباسىنىڭ قىزمەتىنە توقتالىپ، ونىڭ تيىمدىلىگى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى.

«سۋديا ءىستى قاراپ قانا قويمايدى، باستى ۇستانىم رەتىندە ەرلى-زايىپتىلاردى قايتا تابىستىرۋعا كۇش سالادى. ياعني، مىندەتتى تۇردە سوتقا ارنايى تارتىلعان پسيحولوگتىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە كەڭەس بەرەدى. ناتيجەسىندە، ەرلى-زايىپتىلاردى تاتۋلاستىرۋمەن اياقتالعان ىستەر سانى ارتقانى بايقالادى. وسى جوبا ەلىمىزدەگى بارلىق سوت جۇيەسىنە ەنگىزىلسە، وڭ ناتيجەگە قول جەتكىزەتىنىمىز انىق.

ءبىزدىڭ قوعامدا وتباسى رۋحاني جانە مادەني داستۇرلەردىڭ ساقتاۋشىسى، ءتۇرلى بۋىندار اراسىن جالعاستىرۋشى بولىپ تابىلاتىن ۇلتتىق قۇندىلىق. شاڭىراقتىڭ شايقالۋى، ياعني ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اجىراسۋى – تەك سول وتباسى ءۇشىن مورالدىق زارداپ قانا ەمەس، ەل دەموگرافياسىنا تونگەن قاتەر دەپ قابىلدانۋى كەرەك. وسى ماسەلەنىڭ زاڭدىلىق ولشەمىن، قوعامدىق جاۋاپكەرشىلىگىن ناقتى ايقىنداۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىز»، دەدى دينار نوكەتاەۆا.