حالىق ءوسىمى – الەۋەتتى دامۋ كەپىلى

مەديتسينا • 07 قىركۇيەك، 2018

حالىق ءوسىمى – الەۋەتتى دامۋ كەپىلى

ەلىمىزدەگى دەموگرافيالىق احۋالدى مەملەكەت ۇنەمى باقىلاۋدا ۇستاپ، ەرەكشە ءمان بەرىپ وتىرادى. الەم كارتاسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن قازاقستان ءۇشىن ادام كاپيتالى، دەموگرافيانىڭ كوتەرىلۋى وتە ماڭىزدى. الداعى جىلى ەلدىڭ ءاربىر تۇرعىنىن نەمەسە اۋماعىن سيپاتتايتىن جانە جەكە زەرتتەۋ نەگىزىندە الىناتىن دەموگرافيالىق، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك دەرەكتەردى جيناۋ ۇدەرىسى بويىنشا ۇلتتىق حالىق ساناعى كەلە جاتقانى بەلگىلى. وسى رەتتە جىل باسىنان بەرگى حالىقتىڭ ءوسىمى مەن ءولىم-جىتىمىنە نازار سالعان بولاتىنبىز.

Egemen Qazaqstan

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى دايىنداعان الەمدەگى دەموگرافيالىق احۋال جايلى ساراپتاماعا سەنسەك، 2050 جىلعا قاراي الەم حالقىنىڭ سانى 9،6 ميلليارد ادام بولۋى ابدەن ىقتيمال. بۇل قازاقستان سياقتى جەر كولەمى مەن حالىق سانى اراسىنداعى الشاقتىعى جوعارى ەلدەر ءۇشىن ادام رەسۋرسى اينالاسىنداعى ماسەلەلەردى تۋىنداتۋى مۇمكىن. ەلىمىزدە 2018 جىلدىڭ 1 شىلدەدەگى جاعداي بويىنشا حالىق سانى 18 272،4 مىڭ ادامدى قۇرادى، سونىڭ ىشىندە قالالىقتار – 10 529،1 مىڭ، ياعني 57،6%، ال اۋىلدىقتار 42،4%-پەن 7 743،3 مىڭ ادامدى قۇراعان. بۇل كورسەتكىش 2017 جىلعى 1 شىلدەمەن سالىستىرعاندا حالىق سانى 238،1 مىڭ ادامعا نەمەسە 1،3% -كە وسكەندىگىن بايقاتادى.

دەموگرافيالىق جانە الەۋمەتتىك ستاتيستيكا باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلميرا قاراۋىلوۆانىڭ ايتۋىنشا، شىلدەدەن بەرگى ۋاقىتتا قازاقستان حالقىنىڭ سانى 18 316 343 بولىپ، تاعى 44 مىڭداي ادامعا تولىققان. «احات ورگاندارى ۇسىنعان ازاماتتىق حال اكتىلەرى جازبالارىنداعى مالىمەتتەردى وڭدەۋ ناتيجەسىندە، 2018 جىلعى قاڭتار-ماۋسىمدا تۋىلعاندار سانى 192،7 مىڭ ادامدى قۇرادى، بۇل 2017 جىلعى قاڭتار-ماۋسىمعا قاراعاندا 1،8%-كە كوپ.

تۋدىڭ جالپى كوەففيتسيەنتى 1000 ادامعا 21،26 تۋىلعانداردى قۇرادى. بيىلعى رەسپۋبليكا حالقىنىڭ تابيعي ءوسىمى 2017 جىلعى قاڭتار-ماۋسىممەن سالىستىرعاندا 3،3 مىڭ ادامعا نەمەسە 2،7%-كە كوبەيىپ، 125،9 مىڭ ادامعا جەتتى. تابيعي ءوسىمنىڭ جالپى كوەففيتسيەنتى 1000 ادامعا شاققاندا 13،89 ادامدى قۇرادى»، دەيدى دەپارتامەنت باسشىسى گ.سايلاۋبەكقىزى.

بۇگىندە ەلىمىزدە قازاقستان حالقى سانىنىڭ تابيعي قوزعالىسىن ونلاين رەجيمدە كورسەتەتىن ەسەپتەۋىش ىسكە قوسىلعان. ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ سايتىندا ورنالاسقان قازاقستان حالقى سانىنىڭ ەسەپتەۋىشى كورسەتكەن مالىمەتكە سۇيەنسەك، ءاربىر 76 سەكۋند سايىن 1 نارەستە دۇنيەگە كەلەدى.

الايدا وتاندىق دەموگرافتار قاراستىرىلىپ وتىرعان كەزەڭدە قايتىس بولعاندار سانى 66، 8 ادامدى قۇراپ، بىلتىرعا قاراعاندا 0،1 پروتسەنتكە كوپ ەكەنىن ايتادى.

جىل باسىنان بەرى رەسپۋبليكادا 1 جاسقا دەيىنگى 1 626 نارەستە ءولىمى تىركەلدى. وكىنىشكە قاراي، بىلتىردان بەرى 1 جاسقا دەيىنگى شەتىنەگەن نارەستە سانى 1،3%-كە كوبەيگەن. دەموگرافيالىق جانە الەۋمەتتىك ستاتيستيكا باسقارماسىنىڭ مالىمدەۋىنشە، نارەستە ءولىم-ءجىتىمىنىڭ نەگىزگى سەبەبى – پەريناتالدىق كەزەڭدە پايدا بولاتىن جاعدايلار. بۇدان بيىل 782 نارەستە شەتىنەپ، نارەستەلەر اراسىنداعى جالپى ءولىم سانىنىڭ 48،1%-ءىن قۇرادى. تۋا بىتكەن اۋىتقۋلاردان – 328، تىنىس ورگاندارى اۋرۋلارىنان – 124 ، ينفەكتسيالىق پەن پارازيتارلى اۋرۋلاردان – 86 نارەستە قايتىس بولدى.

حالىقتىڭ كوشى-قونى دا ەلدىڭ دەموگرافيالىق احۋالىنا ايرىقشا اسەر ەتەدى. كوپتەگەن اقپارات كوزدەرى جىل باسىنان بەرى قازاقستاننان 17 171 ادام شەتەلگە قونىس اۋدارعاندىعىن جارىسا جازدى. الايدا ماماندار توقسانىنشى جىلدارداعى توقىراۋمەن سالىستىرعاندا بۇل كورسەتكىشتىڭ ايتارلىقتاي الاڭداتۋ تۋدىرمايتىنىنا سەندىرەدى. كوبىنە جاز ايلارىندا بۇل كورسەتكىشتىڭ ارتا تۇسەتىنىن وقۋ جىلىنىڭ باستالۋىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، ەلىمىزدەگى نەگىزگى كوشى-قون الماسۋى تمد مەملەكەتتەرىمەن ارادا بولىپ جاتىر. تمد ەلدەرىنەن كەلگەندەردىڭ ۇلەسى – 77،2 پروتسەنت، ال تمد ەلدەرىنە كەتكەندەردىڭ ۇلەسى 89،7 پروتسەنتتى قۇرايدى.

الەۋمەتتiك-دەموگرافيالىق دامۋدا iشكi كوشiقوندىق ۇدەرىس تە ەرەكشە ورىن الادى. وبلىسارالىق جانە وبلىستىڭ ءوز iشiندەگi مەحانيكالىق قوزعالىستارعا كەلەر بولساق، وڭىرارالىق كوشىپ-قونۋشىلاردىڭ ۇلەسىنە ەلىمىزدىڭ جالپى ىشكى كوشىپ-قونۋشىلار سانىنىڭ 44،9%-ءتىن كۇرايدى. وڭىرارالىق كوشى-قوننىڭ وڭ ايىرىمى استانا قالاسىندا – 5 748 ادام، الماتى قالاسىندا – 17 715 ادام جانە شىمكەنت قالاسىندا 43 222 ادامدى كورسەتىپ، مەگاپوليستىك شاھارلاردا ەرەكشە كورiنiس تاۋىپ وتىر. بۇل حالىقتىڭ بەلگىلى ءبىر جەرگە شوعىرلانۋىنا ەڭ الدىمەن جۇمىس كوزىنىڭ بولۋى، قولايلى ينفراقۇرىلىم مەن الەۋمەتتىك قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگى اسەر ەتەتىندىگىن تاعى دا ايعاقتاي ءتۇستى.

ميراس اسان،

«ەگەمەن قازاقستان»